DOI Artikel:
Miziołek, Jerzy: Toskańskie malarstwo cassonowe z kolekcji Karola Lanckorońskiego w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu: Studium wstępne
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19893#0093
Studia Waweliana
Tom VI-VII, 1997/1998
PL ISSN 1230-3275
JERZY MIZIOŁEK
TOSKAŃSKIE MALARSTWO CASSONOWE Z KOLEKCJI
KAROLA LANCKOROŃSKIEGO
W ZBIORACH ZAMKU KRÓLEWSKIEGO NA WAWELU.
STUDIUM WSTĘPNE*
Wśród niemal osiemdziesięciu włoskich obrazów
ofiarowanych w 1994 roku przez Profesor Karolinę
Lanckorońską Zamkowi Królewskiemu na Wawelu
znajduje się co najmniej dwadzieścia sześć malo-
wideł, które wykonano w latach 1400-1530 do
ozdobienia wnętrz domów zamożnych mieszkańców
Florencji oraz innych miast lub podmiejskich re-
zydencji północnej Italii1. Większość tych malowideł
Pani Profesor Karolinie Lanckorońskiej
na Jej setne urodziny
pochodzi z ścian frontowych lub krótszych boków
(fianchi, niekiedy błędnie określane jako testate)
skrzyń wyprąwnych - forzieri lub cofani (goffani),
obecnie powszechnie nazywanych cassoni2. Pozo-
stałe obrazy to spalliere i cornici, a więc malowidła,
które umieszczano nad skrzyniami, nad ławami
do siedzenia, mniej więcej na wysokości pleców
(spalle), lub ponad łóżkami, niekiedy, jak w przy-
* Pragnę podziękować Prof. dr hab. Janowi Ostrowskiemu,
dyrektorowi Zamku Królewskiego na Wawelu i dr Kazimierzowi
Kuczmanowi, kustoszowi Działu Malarstwa w tymże Zamku,
za stymulujące sugestie. Chciałbym wyrazić głęboką wdzięczność
Profesorom Luciano Bellosiemu, Miklósowi Boskovitsowi oraz
Daniele Benatiemu i Andrea De Marchi za cenne uwagi do-
tyczące atrybucji. Podziękowania za trud przygotowania tego
tekstu do druku niech zechce przyjąć mgr Maria Podlodowska-
Reklewska. Dzięki dr Wojciechowi Marcinkowskiemu udało się
odszukać wiele trudno dostępnych publikacji. Informacje o kon-
serwacji i badaniach fizykochemicznych zawdzięczam Pracowni
Konserwacji Malarstwa, Rzeźby i Rzemiosła Artystycznego na
Wawelu, kierowanej przez Panią Annę Kostecką. Prezentowane
tu studium jest skróconą wersją powstającej obszerniejszej pracy
dotyczącej wszystkich malowideł cassonowych z kolekcji Karola
Lanckorońskiego. Napisanie tej pracy było możliwe dzięki gran-
towi przyznanemu przez Komitet Badań Naukowych, dwumie-
sięcznemu stypendium w The Center for Advanced Study in
the Visual Arts przy Galerii Narodowej w Waszyngtonie
oraz wsparciu Instytutu Sztuki PAN i Instytutu Archeologii
Uniwersytetu Warszawskiego.
1 Niektóre z tych malowideł pokazano na wystawie w Zamku
Królewskim na Wawelu w 1995 r. - zob. Dar rodziny Lancko-
rońskich, Kraków 1995. Większość obiektów opublikowano w mo-
numentalnym dziele: P. Schubring, Cassoni. Truhen und Tru-
henbilder der italienischen Fruhrenaissance, Leipzig 1923 (1.
wyd. 1915), nr 100, 166-167, 172-173, 175-176, 177, 181-182,
245-248, 357, 452, 551-553, 648, 765. Zob. też: R. van Marle,
The Deuelopment of the Italian Schools of Painting, t. K, The
Hague 1927, s. 102-103; t. X, 1928, s. 548, 554, 570-571, fig.
341; J. D. Re id, The Oxford Guide to Classical Mythology in
the Arts, 1300-1990s, New York-Oxford 1993, s. 725, 774, 784,
822, 872, 940; J. Mi ziółek, The Lanckoroński Collection in
Poland (Antichita Viva, 34: 1995, nr 3, s. 27^9); G. Hughes,
Renaissance cassoni. Masterpieces of Early Italian Art: Painted
Marriage Chests 1400-1550, London 1997, s. 218, 229-230;
A. Pigler, Barockthemen, t. 2, Budapest 1974, s. 117, 205, 216,
346, 384, 394, 461; H. Hunger, Lexikon der griechischen und
rómischen Mythologiae, Wien 1959, s. 311. O przekazaniu kolekcji
do Polski zob. K Lanckorońską, Dzieła sztuki po Rzewuskich
i Lanckorońskich (Rocznik Polskiej Akademii Umiejętności,
1993/1994, Kraków 1995, s. 176-181). O Karolinie Lanckorońskiej
i o jej darze: L. Kalinowski, Karla [w:] Artysta i jego Mecenas.
Nie znane rysunki Jacka Malczewskiego ze zbiorów Lanckoroń-
skich, Kraków 1995, s. 5-10; K Kuczman, The Lanckoroński
Collection in the Wawel Royal Castle (Folia HA, S.N., 1: 1995,
s. 135-144); J. Miziołek, The Last of the Lanckorońskis as the
Benefactors of the Polish Culture and Learning [w:] Art and
National Identity in Poland and England, London 1996, s. 73-84.
2 Zob. m.in.: A. S chi ap ar el li, La casa fiorentina e i suoi
arredi, Firenze 1983, s. 254—301; P. Thornton, Cassoni, forzieri,
goffani e cassette: Terminology and its Problems (Apollo, 120:
1984 (October), s. 246-251); E. Cali mann s.v. Cassone [w:]
The McMillan Dictionary of Art, t. 6, London 1996, s. 1-7.
W Veneto skrzynię wyprawną nazywano arca lub arcella - zob.
C. Alberici, 11 mobile ueneto, Milano 1980, s. 8.
89
Tom VI-VII, 1997/1998
PL ISSN 1230-3275
JERZY MIZIOŁEK
TOSKAŃSKIE MALARSTWO CASSONOWE Z KOLEKCJI
KAROLA LANCKOROŃSKIEGO
W ZBIORACH ZAMKU KRÓLEWSKIEGO NA WAWELU.
STUDIUM WSTĘPNE*
Wśród niemal osiemdziesięciu włoskich obrazów
ofiarowanych w 1994 roku przez Profesor Karolinę
Lanckorońską Zamkowi Królewskiemu na Wawelu
znajduje się co najmniej dwadzieścia sześć malo-
wideł, które wykonano w latach 1400-1530 do
ozdobienia wnętrz domów zamożnych mieszkańców
Florencji oraz innych miast lub podmiejskich re-
zydencji północnej Italii1. Większość tych malowideł
Pani Profesor Karolinie Lanckorońskiej
na Jej setne urodziny
pochodzi z ścian frontowych lub krótszych boków
(fianchi, niekiedy błędnie określane jako testate)
skrzyń wyprąwnych - forzieri lub cofani (goffani),
obecnie powszechnie nazywanych cassoni2. Pozo-
stałe obrazy to spalliere i cornici, a więc malowidła,
które umieszczano nad skrzyniami, nad ławami
do siedzenia, mniej więcej na wysokości pleców
(spalle), lub ponad łóżkami, niekiedy, jak w przy-
* Pragnę podziękować Prof. dr hab. Janowi Ostrowskiemu,
dyrektorowi Zamku Królewskiego na Wawelu i dr Kazimierzowi
Kuczmanowi, kustoszowi Działu Malarstwa w tymże Zamku,
za stymulujące sugestie. Chciałbym wyrazić głęboką wdzięczność
Profesorom Luciano Bellosiemu, Miklósowi Boskovitsowi oraz
Daniele Benatiemu i Andrea De Marchi za cenne uwagi do-
tyczące atrybucji. Podziękowania za trud przygotowania tego
tekstu do druku niech zechce przyjąć mgr Maria Podlodowska-
Reklewska. Dzięki dr Wojciechowi Marcinkowskiemu udało się
odszukać wiele trudno dostępnych publikacji. Informacje o kon-
serwacji i badaniach fizykochemicznych zawdzięczam Pracowni
Konserwacji Malarstwa, Rzeźby i Rzemiosła Artystycznego na
Wawelu, kierowanej przez Panią Annę Kostecką. Prezentowane
tu studium jest skróconą wersją powstającej obszerniejszej pracy
dotyczącej wszystkich malowideł cassonowych z kolekcji Karola
Lanckorońskiego. Napisanie tej pracy było możliwe dzięki gran-
towi przyznanemu przez Komitet Badań Naukowych, dwumie-
sięcznemu stypendium w The Center for Advanced Study in
the Visual Arts przy Galerii Narodowej w Waszyngtonie
oraz wsparciu Instytutu Sztuki PAN i Instytutu Archeologii
Uniwersytetu Warszawskiego.
1 Niektóre z tych malowideł pokazano na wystawie w Zamku
Królewskim na Wawelu w 1995 r. - zob. Dar rodziny Lancko-
rońskich, Kraków 1995. Większość obiektów opublikowano w mo-
numentalnym dziele: P. Schubring, Cassoni. Truhen und Tru-
henbilder der italienischen Fruhrenaissance, Leipzig 1923 (1.
wyd. 1915), nr 100, 166-167, 172-173, 175-176, 177, 181-182,
245-248, 357, 452, 551-553, 648, 765. Zob. też: R. van Marle,
The Deuelopment of the Italian Schools of Painting, t. K, The
Hague 1927, s. 102-103; t. X, 1928, s. 548, 554, 570-571, fig.
341; J. D. Re id, The Oxford Guide to Classical Mythology in
the Arts, 1300-1990s, New York-Oxford 1993, s. 725, 774, 784,
822, 872, 940; J. Mi ziółek, The Lanckoroński Collection in
Poland (Antichita Viva, 34: 1995, nr 3, s. 27^9); G. Hughes,
Renaissance cassoni. Masterpieces of Early Italian Art: Painted
Marriage Chests 1400-1550, London 1997, s. 218, 229-230;
A. Pigler, Barockthemen, t. 2, Budapest 1974, s. 117, 205, 216,
346, 384, 394, 461; H. Hunger, Lexikon der griechischen und
rómischen Mythologiae, Wien 1959, s. 311. O przekazaniu kolekcji
do Polski zob. K Lanckorońską, Dzieła sztuki po Rzewuskich
i Lanckorońskich (Rocznik Polskiej Akademii Umiejętności,
1993/1994, Kraków 1995, s. 176-181). O Karolinie Lanckorońskiej
i o jej darze: L. Kalinowski, Karla [w:] Artysta i jego Mecenas.
Nie znane rysunki Jacka Malczewskiego ze zbiorów Lanckoroń-
skich, Kraków 1995, s. 5-10; K Kuczman, The Lanckoroński
Collection in the Wawel Royal Castle (Folia HA, S.N., 1: 1995,
s. 135-144); J. Miziołek, The Last of the Lanckorońskis as the
Benefactors of the Polish Culture and Learning [w:] Art and
National Identity in Poland and England, London 1996, s. 73-84.
2 Zob. m.in.: A. S chi ap ar el li, La casa fiorentina e i suoi
arredi, Firenze 1983, s. 254—301; P. Thornton, Cassoni, forzieri,
goffani e cassette: Terminology and its Problems (Apollo, 120:
1984 (October), s. 246-251); E. Cali mann s.v. Cassone [w:]
The McMillan Dictionary of Art, t. 6, London 1996, s. 1-7.
W Veneto skrzynię wyprawną nazywano arca lub arcella - zob.
C. Alberici, 11 mobile ueneto, Milano 1980, s. 8.
89