DOI Heft:
Varia
DOI Artikel:Nowacki, Dariusz: A gothic pendant in the Wawel collections
DOI Artikel:Firlet, Elżbieta: Zabudowa wawelskiego wzgórza na portrecie Zygmunta I Starego z roku 1554: Najstarszy widok zamku od strony północno-zachodniej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19893#0185
6. Pendant. Stuttgart, Wurttembergisches Landesmuseum
(phot. Museum)
leffc, the hair of the remaining monarchs, and the elbow
of the king with the raised hand, in the earlier-mentioned
pendants the elbow touching the rim.
In the pendant at the Victoria & Albert Museum, Lon-
don (fig. 5)7, a twisted cord motif has been replaced by a
thinner, and conseąuently deformed, knurled wire, with a
six-pointed star near the upper ring for hanging. The
presence of the star justifies the gesture made by the king
on the right; his foot reaches to the rim and there is some
space between his legs, all these details being absent in
the above-discussed pieces; also the arrangement of the
folds of Mary's robe is different. Instead of a ring attached
to the top there is an onyx bali suspended from the bottom.
Identical with it, except for the soldered-on end pieces, is
the pendant offered for sale in Paul Cassirer's auction
house in Berlin in 1925, and today kept at the
Wurttembergisches Landesmuseum in Stuttgart8 (fig. 6).
An exceptional position in the discussed group is held
by a rosary with pendants representing the Crucifbdon,
Adoration of the Magi, and the Virgin Mary and Child
with St. Anne, and with ten beads of red-and-black marble
(for telling Ave) and a silver-gilt one (for Pater Nosterf.
The scenę of interest here - composed identically except
for the star placed over Mary's head, which disrupts the
composition - displays a lower level of workmanship.
When viewed against numerous smali jewels of sim-
ilar kind preserved in world collections, dating from
the second half of the 15th and the early 16th century
but stylistically still reminiscent of the art from the
first half of the 15th century, the Wawel item is one
of more characteristic. Intended for hanging from the
neck or for sewing on to a garment, and not as an
element of a rosary, it belongs to a very smali group
of the extant mediaeval jewels in Poland.
Dariusz Nowacki
Inv. no. 509-1903; h. 7.4 cm; thickness 1.5 cm; R. W.
Lightbown, Mediaeual European Jewellery with a Catalogue
of the Collection in the Victoria and Albert Museum, London
1992, p. 508, no. 48 - as Germany, 15th century.
8 Inv. no. 1925.40; diam. 3.6 cm; gilded obverse; G. Liii,
Kleinodien-Sammlung aus Silddeutschem Priuatbesitz [cat. of
auction, Berlin, 28 III 1925], Paul Cassirer, Berlin 1925, p.
5, Cat. no. 33, pl. 4 - as Germany, c. 1500. I wish to thank
Dr. Heribert Meurer for the data and photograph.
9 The Adoration of the Magi, measuring 5 x 3.7 cm -
Sammlung „Religióse Kunst", Heilbronner Kunst- und Auktion-
haus Jurgen Fischer, Heilbronn, 10 VI 1989, pp. 20-21, no.
17 - as southern Germany, probably c. 1500.
Zabudowa wawelskiego wzgórza na portrecie Zygmunta I Starego z roku 1554.
Najstarszy widok zamku od strony północno-zachodniej
W roku 1551 ukazało się w Krakowie pierwsze dzieło
historiograficzne w języku polskim, Kronika Marcina
Bielskiego. Drugie wydanie tej księgi, zatytułowane Kro-
nika wszystkiego świata na sześć wieków, monarchije
czterzy rozdzielona[...] po polsku, pisana z figurami, wy-
drukował Hieronim Szarfenberg w roku 1554, też w Kra-
kowie. Wśród zamieszczonych w niej drzeworytów zwraca
uwagę portret Zygmunta I Starego w herbowym obra-
mieniu (od góry i dołu ryciny), z fragmentarycznym
widokiem zamku wawelskiego (fig. 1).
Interesująca nas ilustracja znajduje się na karcie
288 Kroniki przy opisie panowania Zygmunta I (1506-
1548). Później pojawia się jeszcze w Sarmatiae Europeae
descriptio Aleksandra Gwagnina, w pierwszym wydaniu
Macieja Wierzbięty (Kraków 1578).
Drzeworyt skomponowano z trzech części: partii cen-
tralnej z postacią króla we wnętrzu komnaty oraz obramo-
wujących ją dwóch fryzów herbowych. Największa, środko-
wa część ryciny została przedstawiona w lustrzanym odbiciu
w stosunku do wzoru rysunkowego. Świadczy o tym od-
wrócony widok Wawelu w oknie oraz berło trzymane przez
władcę w lewej ręce, niezgodnie z obowiązującym ceremo-
niałem1. Dlatego też przystępując do opisu części ryciny
z postacią Zygmunta I musimy dokonać zabiegu jej odwró-
cenia (fig. 2). Wówczas krajobraz architektoniczny w oknie
nabiera cech realistycznych i może być identyfikowany,
1 Zdarzały się wyjątki od tej reguły. Tutaj król trzyma
w obu rękach konkretne przedmioty: berio i dokument. Insyg-
nium powinno znaleźć się w prawej ręce (zob. M. Rożek,
Polskie koronacje i korony, Kraków 1987, s. 73). Na drzeworycie
2 caiopostaciowym portretem Zygmunta I w Kronice polskiej
Joachima Bielskiego (wyd. 1597, s. 505) monarcha, w takim
samym stroju jak na rycinie z r. 1554, trzyma w prawej ręce
berło, w lewej dokument zwinięty w rulon.
Panu dr. Andrzejowi Fischingerowi dziękuję za cenne uwagi
przy ostatecznej redakcji tekstu.
181
(phot. Museum)
leffc, the hair of the remaining monarchs, and the elbow
of the king with the raised hand, in the earlier-mentioned
pendants the elbow touching the rim.
In the pendant at the Victoria & Albert Museum, Lon-
don (fig. 5)7, a twisted cord motif has been replaced by a
thinner, and conseąuently deformed, knurled wire, with a
six-pointed star near the upper ring for hanging. The
presence of the star justifies the gesture made by the king
on the right; his foot reaches to the rim and there is some
space between his legs, all these details being absent in
the above-discussed pieces; also the arrangement of the
folds of Mary's robe is different. Instead of a ring attached
to the top there is an onyx bali suspended from the bottom.
Identical with it, except for the soldered-on end pieces, is
the pendant offered for sale in Paul Cassirer's auction
house in Berlin in 1925, and today kept at the
Wurttembergisches Landesmuseum in Stuttgart8 (fig. 6).
An exceptional position in the discussed group is held
by a rosary with pendants representing the Crucifbdon,
Adoration of the Magi, and the Virgin Mary and Child
with St. Anne, and with ten beads of red-and-black marble
(for telling Ave) and a silver-gilt one (for Pater Nosterf.
The scenę of interest here - composed identically except
for the star placed over Mary's head, which disrupts the
composition - displays a lower level of workmanship.
When viewed against numerous smali jewels of sim-
ilar kind preserved in world collections, dating from
the second half of the 15th and the early 16th century
but stylistically still reminiscent of the art from the
first half of the 15th century, the Wawel item is one
of more characteristic. Intended for hanging from the
neck or for sewing on to a garment, and not as an
element of a rosary, it belongs to a very smali group
of the extant mediaeval jewels in Poland.
Dariusz Nowacki
Inv. no. 509-1903; h. 7.4 cm; thickness 1.5 cm; R. W.
Lightbown, Mediaeual European Jewellery with a Catalogue
of the Collection in the Victoria and Albert Museum, London
1992, p. 508, no. 48 - as Germany, 15th century.
8 Inv. no. 1925.40; diam. 3.6 cm; gilded obverse; G. Liii,
Kleinodien-Sammlung aus Silddeutschem Priuatbesitz [cat. of
auction, Berlin, 28 III 1925], Paul Cassirer, Berlin 1925, p.
5, Cat. no. 33, pl. 4 - as Germany, c. 1500. I wish to thank
Dr. Heribert Meurer for the data and photograph.
9 The Adoration of the Magi, measuring 5 x 3.7 cm -
Sammlung „Religióse Kunst", Heilbronner Kunst- und Auktion-
haus Jurgen Fischer, Heilbronn, 10 VI 1989, pp. 20-21, no.
17 - as southern Germany, probably c. 1500.
Zabudowa wawelskiego wzgórza na portrecie Zygmunta I Starego z roku 1554.
Najstarszy widok zamku od strony północno-zachodniej
W roku 1551 ukazało się w Krakowie pierwsze dzieło
historiograficzne w języku polskim, Kronika Marcina
Bielskiego. Drugie wydanie tej księgi, zatytułowane Kro-
nika wszystkiego świata na sześć wieków, monarchije
czterzy rozdzielona[...] po polsku, pisana z figurami, wy-
drukował Hieronim Szarfenberg w roku 1554, też w Kra-
kowie. Wśród zamieszczonych w niej drzeworytów zwraca
uwagę portret Zygmunta I Starego w herbowym obra-
mieniu (od góry i dołu ryciny), z fragmentarycznym
widokiem zamku wawelskiego (fig. 1).
Interesująca nas ilustracja znajduje się na karcie
288 Kroniki przy opisie panowania Zygmunta I (1506-
1548). Później pojawia się jeszcze w Sarmatiae Europeae
descriptio Aleksandra Gwagnina, w pierwszym wydaniu
Macieja Wierzbięty (Kraków 1578).
Drzeworyt skomponowano z trzech części: partii cen-
tralnej z postacią króla we wnętrzu komnaty oraz obramo-
wujących ją dwóch fryzów herbowych. Największa, środko-
wa część ryciny została przedstawiona w lustrzanym odbiciu
w stosunku do wzoru rysunkowego. Świadczy o tym od-
wrócony widok Wawelu w oknie oraz berło trzymane przez
władcę w lewej ręce, niezgodnie z obowiązującym ceremo-
niałem1. Dlatego też przystępując do opisu części ryciny
z postacią Zygmunta I musimy dokonać zabiegu jej odwró-
cenia (fig. 2). Wówczas krajobraz architektoniczny w oknie
nabiera cech realistycznych i może być identyfikowany,
1 Zdarzały się wyjątki od tej reguły. Tutaj król trzyma
w obu rękach konkretne przedmioty: berio i dokument. Insyg-
nium powinno znaleźć się w prawej ręce (zob. M. Rożek,
Polskie koronacje i korony, Kraków 1987, s. 73). Na drzeworycie
2 caiopostaciowym portretem Zygmunta I w Kronice polskiej
Joachima Bielskiego (wyd. 1597, s. 505) monarcha, w takim
samym stroju jak na rycinie z r. 1554, trzyma w prawej ręce
berło, w lewej dokument zwinięty w rulon.
Panu dr. Andrzejowi Fischingerowi dziękuję za cenne uwagi
przy ostatecznej redakcji tekstu.
181