DOI Artikel:
Łaguna, Agnieszka: Gotycka skrzyneczka z kości słoniowej w skarbcu katedralnym na Wawelu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19893#0016
3. Przednia ścianka skrzyneczki - fragment z zamkiem
wiodący i jest bazą rozważań etyczych i moralnych. nych wersji Historii Aleksandra powstawały, po-
Pojawiają się opisy przeżyć, monologi i dyskusje cząwszy od końca XI wieku, rozliczne redakcje
0 naturze miłości. Innowacje te dokonały się pod skupiające się na poszczególnych wydarzeniach
wpływem autorów starożytnych, przede wszystkim z jego życia45. Jednak epizodu wyobrażonego na
Owidiusza. Jego Metamorfozy oraz Ars amatoria skrzyneczce, dotyczącego Aleksandra, jego kochanki
1 Remedia amoris dostarczyły wzorców w zakresie Filis i Arystotelesa, nie odnajdziemy w żadnym
formy literackiej, a także - co najistotniejsze — z tych utworów. Historia ta powstała bowiem na
w zakresie psychologii obyczajów dworskiej miłości. potrzeby moralizatorskie, a po raz pierwszy od-
Ponadto historia Pyrama i Tysbe {Metamorfozy) najdujemy ją w kazaniach Jacąuesa de Vitry —
doczekała się licznych średniowiecznych wersji, ale Sermones feriales et communes z 1. połowy XIII
też wpłynęła na powstałą w końcu XII wieku wieku46. Antyczny rodowód ma również jednorożec
opowieść o Tristanie i Izoldzie43. (unicornus). To mityczne zwierzę opisuje Phisiolo-
Sredniowieczne wersje historii Pyrama i Tysbe gus, grecki traktat o zwierzętach, roślinach i ka-
należą do tzw. Cyklu klasycznego. Z punktu wi- mieniach powstały prawdopodobnie w II wieku
dzenia historycznego i literackiego cykl ten idzie w Aleksandrii. Oprócz informacji przyrodniczych
w parze z Cyklem bretońskim i zawiera poezję traktat określa magiczne moce oraz symbolikę
średniowieczną inspirującą się literaturą anty- poszczególnych zwierząt i roślin47. Wielokrotnie
czną44. Szczególną popularnością cieszyły się ro- tłumaczono to dzieło na łacinę (pierwsza redakcja
mansowane opowieści o życiu Aleksandra Wielkie- pochodzi z początku V wieku). Na jego podstawie
go. Na kanwie znanych w średniowieczu starożyt- powstały liczne bestiaria - dzieła nie mające war-
43 M. Tyssens, Les sources du Piramus [w:] Et c'est la 45 P. Mayer, Alexandre le Grand dans la litterature
fin pour quoy sommes ensamble. Litterature, histoire et langue franęaise du Moyen Age, Geneve 1970, s. 22-29.
E. Małe, L'art religieux du XIII siecle en 1
s. 338.
Le nouueau dictionnaire..., t. I, s. 684-685.
du Moyen Age, t. 3, Paris 1993, s. 1411-1419. 46 E. Małe, L'art religieux du XIII siecle en France, Paris
t. II, s. 1622-1623. 1947, s. 338.
47
12
wiodący i jest bazą rozważań etyczych i moralnych. nych wersji Historii Aleksandra powstawały, po-
Pojawiają się opisy przeżyć, monologi i dyskusje cząwszy od końca XI wieku, rozliczne redakcje
0 naturze miłości. Innowacje te dokonały się pod skupiające się na poszczególnych wydarzeniach
wpływem autorów starożytnych, przede wszystkim z jego życia45. Jednak epizodu wyobrażonego na
Owidiusza. Jego Metamorfozy oraz Ars amatoria skrzyneczce, dotyczącego Aleksandra, jego kochanki
1 Remedia amoris dostarczyły wzorców w zakresie Filis i Arystotelesa, nie odnajdziemy w żadnym
formy literackiej, a także - co najistotniejsze — z tych utworów. Historia ta powstała bowiem na
w zakresie psychologii obyczajów dworskiej miłości. potrzeby moralizatorskie, a po raz pierwszy od-
Ponadto historia Pyrama i Tysbe {Metamorfozy) najdujemy ją w kazaniach Jacąuesa de Vitry —
doczekała się licznych średniowiecznych wersji, ale Sermones feriales et communes z 1. połowy XIII
też wpłynęła na powstałą w końcu XII wieku wieku46. Antyczny rodowód ma również jednorożec
opowieść o Tristanie i Izoldzie43. (unicornus). To mityczne zwierzę opisuje Phisiolo-
Sredniowieczne wersje historii Pyrama i Tysbe gus, grecki traktat o zwierzętach, roślinach i ka-
należą do tzw. Cyklu klasycznego. Z punktu wi- mieniach powstały prawdopodobnie w II wieku
dzenia historycznego i literackiego cykl ten idzie w Aleksandrii. Oprócz informacji przyrodniczych
w parze z Cyklem bretońskim i zawiera poezję traktat określa magiczne moce oraz symbolikę
średniowieczną inspirującą się literaturą anty- poszczególnych zwierząt i roślin47. Wielokrotnie
czną44. Szczególną popularnością cieszyły się ro- tłumaczono to dzieło na łacinę (pierwsza redakcja
mansowane opowieści o życiu Aleksandra Wielkie- pochodzi z początku V wieku). Na jego podstawie
go. Na kanwie znanych w średniowieczu starożyt- powstały liczne bestiaria - dzieła nie mające war-
43 M. Tyssens, Les sources du Piramus [w:] Et c'est la 45 P. Mayer, Alexandre le Grand dans la litterature
fin pour quoy sommes ensamble. Litterature, histoire et langue franęaise du Moyen Age, Geneve 1970, s. 22-29.
E. Małe, L'art religieux du XIII siecle en 1
s. 338.
Le nouueau dictionnaire..., t. I, s. 684-685.
du Moyen Age, t. 3, Paris 1993, s. 1411-1419. 46 E. Małe, L'art religieux du XIII siecle en France, Paris
t. II, s. 1622-1623. 1947, s. 338.
47
12