DOI Artikel:
Łaguna, Agnieszka: Gotycka skrzyneczka z kości słoniowej w skarbcu katedralnym na Wawelu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19893#0027
e
10a—e. Wieko i ścianki skrzyneczki z kości słoniowej, Paryż 1320—1330. Londyn, British Museum
(wg O. M. Dal ton, Catalogue of the Ivory Caruings of the Christian Era in the British Museum, London 1909)
pierwszeństwo w dziedzinie różnorodności dekoracji
rzeźbiarskiej.
Charakterystyczną cechą francuskich skrzyneczek
gotyckich z kości słoniowej jest zuniformizowanie
wielkości i kształtu. Prostopadłościenne przedmioty
przeciętnie osiągały wymiary: ok. 10-15 cm wyso-
kości, 15-20 cm głębokości i 20-25 cm szerokości.
Zachowały się bizantyjskie przykłady skrzyneczek
o takiej formie. Były one znane środowisku paryskich
woiriers 1. połowy XIV wieku i tam prawdopodobnie
upatrywać należy źródła inspiracji98. O ile jednak
przykłady bizantyjskie i romańskie prezentują dużą
różnorodność kształtów, o tyle autorzy francuskich
skrzyneczek gotyckich wyraźnie skupili się na stronie
rzeźbiarskiej. Dekoracja rzeźbiarska w dużym sto-
pniu zdeterminowana była metalowymi okuciami,
które spajały sześć płytek z kości słoniowej, formując
skrzyneczkę.
Najwcześniejsze znane nam skrzyneczki gotyc-
kie pochodzące z końca XIII wieku mają już typową
prostopadłościenną formę. Charakterystyczną cechą
ich dekoracji rzeźbiarskiej jest wykorzystanie ele-
mentów architektonicznych. Podobnie jak na nie-
których nagrobkach tumbowych, arkadki wyzna-
czały miejsce dla par postaci. Tego typu dekorację
ma wieko skrzyneczki pochodzącej z początku XIV
wieku, przechowywanej w kościele Św. Urszuli
w Kolonii (fig. 8a). Jednak na bocznych ściankach
tego samego przedmiotu obserwujemy prosty, po-
zbawiony architektonicznej dekoracji podział, taki
sam jak na naszej skrzyneczce. Rozwiązanie to
było najprawdopodobniej zamierzone, w celu roz-
budowania i ożywienia kompozycji rzeźbiarskich
(fig. 8b-c)99. Ta właśnie tendencja, mająca- na
uwadze maksymalne wykorzystanie miniaturowych
przecież powierzchni, dała w efekcie typ skrzyne-
Koechlin, o.c, t. II, s. 476. tamże tabl. CCXIII, nry 1260, 1261, 1271 (skrzyneczki ze zbiorów
Koechlin, o.c, t. II, nr 1266; t. III, tabl. CCXV. Por. Musee de Cluny, Luwru i dawnej kolekcji Martin Le Roy).
23
10a—e. Wieko i ścianki skrzyneczki z kości słoniowej, Paryż 1320—1330. Londyn, British Museum
(wg O. M. Dal ton, Catalogue of the Ivory Caruings of the Christian Era in the British Museum, London 1909)
pierwszeństwo w dziedzinie różnorodności dekoracji
rzeźbiarskiej.
Charakterystyczną cechą francuskich skrzyneczek
gotyckich z kości słoniowej jest zuniformizowanie
wielkości i kształtu. Prostopadłościenne przedmioty
przeciętnie osiągały wymiary: ok. 10-15 cm wyso-
kości, 15-20 cm głębokości i 20-25 cm szerokości.
Zachowały się bizantyjskie przykłady skrzyneczek
o takiej formie. Były one znane środowisku paryskich
woiriers 1. połowy XIV wieku i tam prawdopodobnie
upatrywać należy źródła inspiracji98. O ile jednak
przykłady bizantyjskie i romańskie prezentują dużą
różnorodność kształtów, o tyle autorzy francuskich
skrzyneczek gotyckich wyraźnie skupili się na stronie
rzeźbiarskiej. Dekoracja rzeźbiarska w dużym sto-
pniu zdeterminowana była metalowymi okuciami,
które spajały sześć płytek z kości słoniowej, formując
skrzyneczkę.
Najwcześniejsze znane nam skrzyneczki gotyc-
kie pochodzące z końca XIII wieku mają już typową
prostopadłościenną formę. Charakterystyczną cechą
ich dekoracji rzeźbiarskiej jest wykorzystanie ele-
mentów architektonicznych. Podobnie jak na nie-
których nagrobkach tumbowych, arkadki wyzna-
czały miejsce dla par postaci. Tego typu dekorację
ma wieko skrzyneczki pochodzącej z początku XIV
wieku, przechowywanej w kościele Św. Urszuli
w Kolonii (fig. 8a). Jednak na bocznych ściankach
tego samego przedmiotu obserwujemy prosty, po-
zbawiony architektonicznej dekoracji podział, taki
sam jak na naszej skrzyneczce. Rozwiązanie to
było najprawdopodobniej zamierzone, w celu roz-
budowania i ożywienia kompozycji rzeźbiarskich
(fig. 8b-c)99. Ta właśnie tendencja, mająca- na
uwadze maksymalne wykorzystanie miniaturowych
przecież powierzchni, dała w efekcie typ skrzyne-
Koechlin, o.c, t. II, s. 476. tamże tabl. CCXIII, nry 1260, 1261, 1271 (skrzyneczki ze zbiorów
Koechlin, o.c, t. II, nr 1266; t. III, tabl. CCXV. Por. Musee de Cluny, Luwru i dawnej kolekcji Martin Le Roy).
23