DOI article:
Miziołek, Jerzy: Toskańskie malarstwo cassonowe z kolekcji Karola Lanckorońskiego w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu: Studium wstępne
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.19893#0108
11. Herkules walczący z lwem nemejskim, pol. XV w., malowidło z ściany
bocznej skrzyni. Niegdyś w kolekcji Lanckorońskich
(wg negatywu w National Gallery of Art, Waszyngton)
temat ich wyglądu i dekoracji. Wiemy natomiast
z pewnego zachowanego kontraktu, że sam Duccio
di Buoninsegna w latach siedemdziesiątych XIII
wieku malował rozmaite skrzynie na dokumenty
dla urzędów miejskich w Sienie, co pozwala przy-
puszczać, że już wtedy w Toskanii uznani artyści
zdobili drewniane skrzynie, być może także posa-
gowe67. Zachowała się znaczna liczba dokumentów
toskańskich z pierwszej połowy XIV stulecia, w któ-
rych wzmiankowane są nie tylko skrzynie posa-
gowe, ale także ich twórcy. W jednym z nich
z roku 1315 wspomniano o jakimś „pictor coffa-
norum", w innym, z roku 1321, o dwóch wielkich
skrzyniach „pictos ad scaculos"68. Skrzynie posa-
gowe dekorowane scenami figuralnymi, z których
zachowały się trzy egzemplarze, pochodzą z około
połowy XIV wieku69. Powtarzają się na nich motywy
jeźdźca i pary zakochanych stojących naprzeciw
siebie. Dwie z nich (jedna w prywatnej kolekcji,
fig. 6, druga w Collezione Cini w Wenecji), ozdo-
bione parą herbów, były zapewne skrzyniami we-
selnymi. Do grupy najstarszych zachowanych
skrzyń weselnych należą nadto dwa kompletne
obiekty ozdobione motywem białych lilii na nie-
bieskim tle, które mogły pierwotnie stanowić parę
wykonaną na ślub Filippo di Gherardo Nozzi z Bar-
tolomeą Becchi w roku 1361™ (fig. 5). Jedna z nich
znajduje się w Metropolitan Museum of Art w No-
wym Jorku, druga zaś w Palazzo Davanzati we
Florencji.
Według ostatnich badań najwcześniejsze zacho-
wane do dziś skrzynie z malowidłami narracyjnymi
powstały zapewne w ostatniej ćwierci XIV wieku.
Przedstawiają one m.in. sceny związane z Lukrecją
rzymską, z rozmaitymi tematami inspirowanymi
Metamorfozami Owidiusza, a także historie Torello,
króla Karola (według Boccaccia), Achillesa, Triumf
Famy, Zdobycie Neapolu przez króla Karola III
Durazzo. Znaczna część z nich łączona jest z ano-
nimowym malarzem florenckim nazywanym nie-
gdyś Mistrzem krakowskich cassoni (za sprawą
dwóch dzieł przechowywanych w kolekcji Czarto-
ryskich), obecnie zaś Mistrzem Carla d'Angio Du-
razzo71 lub Mistrzem Zdobycia Neapolu. Malarzowi
' Zob.: J. White, Duccio. Tuscan Art and the Medieual
Workshop, London 1979, s. 185; K. Chłędowski, Siena,
Warszawa 1960, s. 176.
68 Schiaparelli, o.c, s. 263.
69 Zob.: Dipinti Toscani e oggetti d'arte delia Collezione
Vittorio Cini, a cura di F. Z er i [i in.], Venezia 1984, nr 32
i tabl. 7; P. Young [i in.], A sienese cassone at the Victoria
and Albert Museum (Conservator, 15: 1991, s. 45-53); G.
Cantelli, Uarredo: la dimensione priuata delUabitare [w:]
LArchitettura ciuile in Toscana. II Medioeuo, a cura A. Re-
stucci, Milano 1995, s. 485-486, il. 47-49.
70 Dokument, który jest podstawą naszego przypuszczenia,
opublikował C. Carnesecchi, Spese matrimoniali nel 1361
(Rivista d'arte, 5: 1907, s. 35-40). Wg Cantellego (L'arredo...,
s. 485, il. 43-45) wykonano je ok. 1330 r. Kolorowa fotografia
skrzyni w Palazzo Davanzati w katalogu // Museo di Palazzo
Dauanzati a Firenze, a cura di L. Berti, Milano 1972, il. 48.
71 Por. Fahy, Florence and Naples..., przyp. 26; zob. też:
104
bocznej skrzyni. Niegdyś w kolekcji Lanckorońskich
(wg negatywu w National Gallery of Art, Waszyngton)
temat ich wyglądu i dekoracji. Wiemy natomiast
z pewnego zachowanego kontraktu, że sam Duccio
di Buoninsegna w latach siedemdziesiątych XIII
wieku malował rozmaite skrzynie na dokumenty
dla urzędów miejskich w Sienie, co pozwala przy-
puszczać, że już wtedy w Toskanii uznani artyści
zdobili drewniane skrzynie, być może także posa-
gowe67. Zachowała się znaczna liczba dokumentów
toskańskich z pierwszej połowy XIV stulecia, w któ-
rych wzmiankowane są nie tylko skrzynie posa-
gowe, ale także ich twórcy. W jednym z nich
z roku 1315 wspomniano o jakimś „pictor coffa-
norum", w innym, z roku 1321, o dwóch wielkich
skrzyniach „pictos ad scaculos"68. Skrzynie posa-
gowe dekorowane scenami figuralnymi, z których
zachowały się trzy egzemplarze, pochodzą z około
połowy XIV wieku69. Powtarzają się na nich motywy
jeźdźca i pary zakochanych stojących naprzeciw
siebie. Dwie z nich (jedna w prywatnej kolekcji,
fig. 6, druga w Collezione Cini w Wenecji), ozdo-
bione parą herbów, były zapewne skrzyniami we-
selnymi. Do grupy najstarszych zachowanych
skrzyń weselnych należą nadto dwa kompletne
obiekty ozdobione motywem białych lilii na nie-
bieskim tle, które mogły pierwotnie stanowić parę
wykonaną na ślub Filippo di Gherardo Nozzi z Bar-
tolomeą Becchi w roku 1361™ (fig. 5). Jedna z nich
znajduje się w Metropolitan Museum of Art w No-
wym Jorku, druga zaś w Palazzo Davanzati we
Florencji.
Według ostatnich badań najwcześniejsze zacho-
wane do dziś skrzynie z malowidłami narracyjnymi
powstały zapewne w ostatniej ćwierci XIV wieku.
Przedstawiają one m.in. sceny związane z Lukrecją
rzymską, z rozmaitymi tematami inspirowanymi
Metamorfozami Owidiusza, a także historie Torello,
króla Karola (według Boccaccia), Achillesa, Triumf
Famy, Zdobycie Neapolu przez króla Karola III
Durazzo. Znaczna część z nich łączona jest z ano-
nimowym malarzem florenckim nazywanym nie-
gdyś Mistrzem krakowskich cassoni (za sprawą
dwóch dzieł przechowywanych w kolekcji Czarto-
ryskich), obecnie zaś Mistrzem Carla d'Angio Du-
razzo71 lub Mistrzem Zdobycia Neapolu. Malarzowi
' Zob.: J. White, Duccio. Tuscan Art and the Medieual
Workshop, London 1979, s. 185; K. Chłędowski, Siena,
Warszawa 1960, s. 176.
68 Schiaparelli, o.c, s. 263.
69 Zob.: Dipinti Toscani e oggetti d'arte delia Collezione
Vittorio Cini, a cura di F. Z er i [i in.], Venezia 1984, nr 32
i tabl. 7; P. Young [i in.], A sienese cassone at the Victoria
and Albert Museum (Conservator, 15: 1991, s. 45-53); G.
Cantelli, Uarredo: la dimensione priuata delUabitare [w:]
LArchitettura ciuile in Toscana. II Medioeuo, a cura A. Re-
stucci, Milano 1995, s. 485-486, il. 47-49.
70 Dokument, który jest podstawą naszego przypuszczenia,
opublikował C. Carnesecchi, Spese matrimoniali nel 1361
(Rivista d'arte, 5: 1907, s. 35-40). Wg Cantellego (L'arredo...,
s. 485, il. 43-45) wykonano je ok. 1330 r. Kolorowa fotografia
skrzyni w Palazzo Davanzati w katalogu // Museo di Palazzo
Dauanzati a Firenze, a cura di L. Berti, Milano 1972, il. 48.
71 Por. Fahy, Florence and Naples..., przyp. 26; zob. też:
104