Rocznik Historii Sztuki (34.2009)

Rocznik Historii Sztuki, tom XXXIV
Wydawnictwo Neriton, 2009

IWONA BINKOWSKA

BIBLIOTEKA UNIWERSYTECKA WE WROCŁAWIU

OGRÓD PRZY DOMU.
MODELOWE ROZWIĄZANIA NA WYSTAWACH ŚLĄSKICH
W XIX I PIERWSZEJ POLOWIE XX STULECIA

Nasza wiedza na temat wystaw śląskich pozostaje, jak dotąd, bardzo fragmentaryczna. Badacze zwró-
cili uwagę na tę tematykę w wyniku zainteresowania sztuką, a zwłaszcza architekturą modernistyczną. W jej
historii na Śląsku wystawy organizowane we Wrocławiu w latach 1904 (Wystawa Rzemiosła Artystycznego,
Ausstellung fiir Handwerk und Kunstgewerbe), 1913 (Wystawa Stulecia, Ausstellung zur Jahrhundertfeier
der Freiheitskriege) i 1929 (Wystawa „Mieszkanie i miejsce pracy", „Wohnung und Werkraum" Ausstellung
- WuWA) miały przełomowe znaczenie. Ostatnie prace Jerzego Ukoszą1, Beatę Stôrtkuhl2, Nicolasa Gusso-
ne'a3 i Jadwigi Urbanik4 dotyczą tych właśnie wydarzeń. Wcześniejsze wystawy, nie tylko artystyczne, stały
się tematem badań Marii Zwierz5. Do rzadkości należą próby charakterystyki wystaw pozawrocławskich.
O świdnickiej ekspozycji w 1911 r. pisał Artur Kwaśniewski6, zaś Grażyna Humeńczuk wspomniała wystawy
legnickie w artykule prezentującym dzieje palmiarni w parku miejskim7. W powyższych opracowaniach przy
analizie wystaw nie uwzględniano specyfiki sztuki ogrodowej i ogrodnictwa, rozumianego jako rzemiosło.
Autorka niniejszego tekstu w swojej wcześniejszej pracy starała się wstępnie uporządkować podstawowe
fakty na ten temat z okresu do I wojny światowej8. Nadal jednak bez monograficznych opracowań poszcze-
gólnych wydarzeń trudno podejmować próbę syntetycznego spojrzenia. Z tego powodu wybór wystaw, które
posłużyły do poniższej analizy jest ograniczony do tych odbywających się we Wrocławiu oraz propagandowo
ważnej ekspozycji legnickiej w 1927 r. (GuGALi)9. Wybór ten jest nieprzypadkowy. Wiadomo bowiem, że

r

najważniejsze, prestiżowe wydarzenia w tej dziedzinie lokalizowano zazwyczaj w stolicy Śląska. Ale równie
ważnym miastem była z pewnością Legnica, gdzie od 1865 do 1927 r. zorganizowano 15 wystaw ogrodni-

J. 11 ko s z, Projekty Hansa Poelziga na Wystawę Stulecia we Wrocławiu w 1913 roku, [w:] Hans Poelzig we Wrocławiu.
Architektura i sztuka 1900-1916, red. J. Il ko s z, B. Stôrtkuhl, Wrocław 2000, s. 367-426; idem, Hala Stulecia i Tereny
Wystawowe we Wrocławiu - dzieło Maksa Berga, Wrocław 2005. Tam też literatura.

2 B. Stôrtkuhl, Reforma i nowatorstwo. Budowle wystawowe Hansa Poelziga we Wrocławiu (1904) i Poznaniu (1911),
[w:] Hans Poelzig..., s. 329-366.

3 N. Gussone, Wystawa Historyczna w setną rocznicę wojen wyzwoleńczych we Wrocławiu (1913). Przyczynek do kultu
pamięci i polityki historycznej w Cesarstwie Niemieckim, [w:] Hans Poelzig..., s. 427^444.

4 J. Urbanik, Wrocławska wystawa Werkbundu WuWA 1929, Wrocław 2002. Tam też literatura.

5 M. Zwierz, Dziewiętnastowieczne wystawy rzemiosła i przemysłu we Wrocławiu, [w:] Hans Poelzig..., s. 307-324.

6 А. К waśniewski, Wątki artystyczne i architektura świdnickiej Wystawy Rzemiosła i Przemysłu w 1911 roku, [w:] Dzie-
dzictwo artystyczne Świdnicy, [red. B. Czechowicz], Wrocław-Świdnica 2003, s. 211-227.

7 G. Humeńczuk, Dzieje legnickich Palmiarni, „Szkice legnickie", XXV, 2004, s. 235-258.

8 I. Binkowska, Natura i miasto. Publiczna zieleń miejska we Wrocławiu od schyłku XVIII do początku XX wieku, Wrocław
2006, s. 67-73.

9 Skrót nazwy Deutsche Gartenbau- und Schlesische Gewerbeausstellung, Liegnitz. Występują dwa zapisy skrótu: Gugali
i GuGALi.