Rocznik Historii Sztuki (34.2009)

SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI
KOMITETU NAUK O SZTUCE POLSKIEJ AKADEMII NAUK
ZA OKRES OD LISTOPADA 2008 DO PAŹDZIERNIKA 2009 ROKU

23 stycznia 2009 r. odbyło się zebranie plenarne Komitetu Nauk o Sztuce PAN. W części naukowej
posiedzenia członek PAN prof. dr hab. Piotr Skubiszewski wygłosił referat pt. Niemiecka historia sztuki
a Polska. Wspomnienia i refleksje. Wystosowana ze strony Deutsche Verein fur Kunstwissenschaft prośba

0 spojrzenie na niemiecką historię sztuki z polskiego i osobistego punktu widzenia samego Referenta stała
się dla prof. Skubiszewskiego wyzwaniem, by dokonać podsumowania polsko-niemieckich stosunków
w dziedzinie historii sztuki w ich najistotniejszych aspektach. Po pierwsze, w aspekcie zdobywania wykształ-
cenia polskich historyków sztuki w ośrodkach niemieckojęzycznych; po drugie, w kwestii tradycyjnej nie-
mieckiej polityki deprecjonowania historycznych i artystycznych dokonań państwowości polskiej, w tym
również ignorowania kształtującego się w warunkach odzyskanej niepodległości polskiego środowiska histo-
ryków sztuki; po trzecie, rabunkowej polityki wojennej Trzeciej Rzeszy względem polskich zasobów dzieł
sztuki i wreszcie po czwarte, w aspekcie normalizowania się stosunków między niemieckim a polskim śro-
dowiskiem historyków sztuki od czasów tzw. RealpolitikWiWy'Qgo Brandta, tzn. przybierania już przez nie
form międzynarodowej wymiany naukowej. Dzieje zdobywania wiedzy w dziedzinie historii sztuki przez
prof. Skubiszewskiego jako studenta i młodego pracownika poznańskiej Katedry Historii Sztuki prowadzo-
nej przez ks. prof. Szczęsnego Dettloffa, słuchacza uniwersytetów w Berlinie, Monachium i Wiedniu, a także
późniejsza międzynarodowa kariera naukowa, uczyniły z Referenta osobę szczególnie predestynowaną do
podjęcia tego wyjątkowo trudnego tematu ze wszystkimi jego historyczno-politycznymi implikacjami, cho-
ciażby w wymiarze podejmowanych współcześnie prób restytucji dzieł sztuki, pozostających łupem wojen-
nym, jak i wyjawienia prawdy o rozmiarze nieprzymuszonego zaangażowania intelektualnych elit niemiec-
kich w polityce rabunkowej Rzeszy Niemieckiej wobec Polski. Na tle innych krajowych centrów historii
sztuki ośrodek poznański najbardziej nawiązywał do naukowej tradycji niemieckiej, zarówno w zakresie
księgozbioru, jak i metodologii. Mówca podkreślił zróżnicowany czasowo, w okresach przed rokiem 1918,
do 1945 i po 1956, stosunek niemieckich historyków sztuki do ziem polskich: od sporadycznych przykładów
względnie obiektywnego zainteresowania, poprzez tezę, iż „wszystko, co jest na wschód od Niemiec, jest
sztuką niemiecką poza granicami Rzeszy", do pierwszych kontaktów w ramach politycznych relacji PRL-
NRD w dziedzinie historii sztuki, bynajmniej nieprzezwyciężających tezy, iż „istnieje jeden obszar niemiecki,
który jest spadkobiercą państwa krzyżackiego", wszystko zaś, co poza tym, to tzw. polski Schmelztiegel.
Datą przełomową okazał się dopiero rok 1981: w Moguncji odbyło się wtedy spotkanie dziewięciu polskich

1 trzynastu zachodnioniemieckich historyków sztuki, mające na celu zarysowanie konkretnych przejawów
współpracy. Dziś dwóch niemieckich historyków sztuki wykłada w Polsce, a dwóch polskich

w Niemczech.

W naszkicowanej w referacie periodyzacji niemiecko-polskich kontaktów artystycznych Referent wyróż-
nił: 1) okres sztuki romańskiej - małe serie dzieł; 2) XII i XIV w. - miasta polskie na prawie niemieckim;
3) sztuka polska od XV w. - działanie pojedynczych artystów niemieckich w Polsce; i wreszcie 4) artyści