Vatikan, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. gr. 166

Plutarch, Vitae Parallelae

Pergament · 2, 235, 1 Bll. · 36 × 24 cm · Florenz · 1. Hälfte 15. Jh.


Schlagwörter (GND)
Geschichte / Biographie / Palimpsest.
Diktyon-Nr.
65898.
1ar–1av vacat
2ar Schenkungsexlibris
2av Index
1) 1r–12r Plutarchus, Phocion
2) 12r–35r Plutarchus, Cato Minor
3) 35r–52r Plutarchus, Dio
4) 52r–70r Plutarchus, Brutus
5) 70r–84r Plutarchus, P. Aemilius
6) 84r–101r Plutarchus, Timoleon
7) 101r–107r Plutarchus, Sertorius
8) 107r–116v Plutarchus, Eumenes
9) 116r–145r Plutarchus, Alexander
10) 145r–167v Plutarchus, Caesar
11) 168r–180r Plutarchus, Fabius Maximus
12) 180r–190v Plutarchus, Demosthenes
13) 190v–209r Plutarchus, Cicero
14) 209r–221r Plutarchus, Aristides
15) 221r–235r Plutarchus, Cato Maior

Kodikologische Beschreibung

Entstehungsort
Florenz. Anhand des Schreibers und der Zugehörigkeit zur Manetti-Bibliothek kann Florenz als Entstehungsort angenommen werden.
Entstehungszeit
1. Hälfte 15. Jh.
Typus (Überlieferungsform)
Codex.
Beschreibstoff
Pergament.
Umfang
2, 235, 1 Bll.
Format (Blattgröße)
36 × 24 cm.
Zusammensetzung (Lagenstruktur)
(I-1)1a + 12a + 22 V220 + 2 IV236 + (I-1)237*. Vorderspiegel ist Gegenbl. von 1a, Hinterspiegel Gegenbl. von 237*.
Foliierung
Vatikanische Foliierung (f. 1–236). Die Bezeichnung der ungez. Bll. folgt dem Digitalisat (1a–2a, 237*).
Lagenzählung
Griechische Zählung auf erster Rectoseite jeder Lage. Auf der letzten Seite jeder Lage steht rechts unten (ab 180v nicht mehr) der Anfang der folgenden Lage.
Zustand
Der Codex ist gut erhalten, auf 1r befindet sich ein Rostfleck, der auf andere Seiten abfärbt, aber keinen Textverlust verursacht. Einige Löcher im Pergament waren schon vor dem Schreibprozess vorhanden. Ansonsten fällt auf, dass viele Seiten gewellt sind.
Auf 235r–v scheint ein Palimpsest vorzuliegen, das nicht entziffert werden kann. Es könnte von der selben Hand stammen.

Schriftraum
23,5 × 14,5 cm.
Spaltenanzahl
1 Spalte.
Zeilenanzahl
34 Zeilen.
Schriftart
Zeittypische Gelehrtenschrift, vgl. RGK I, Nr. 183.
Angaben zu Schrift / Schreibern
Der Schrift nach kann die Hs. Johannes Scutariota zugeordnet werden, so auch Stevenson, Graeci, S. 88.
Buchgestaltung
Die Parallelbiographien folgen aufeinander, wobei lediglich nach dem Ende eines Buches eine Leerzeile ist. In diese wurde die Überschrift des nächsten Buches eingesetzt. Ansonsten gibt es Absätze nur bei fehlendem Text. Zur Anordnung der Biographien in der Hs. vgl. Ziegler 1907, S. 11, 53, 179, 182ff., 186.
Buchschmuck
Die großen rubrizierten Initialen bilden den einzigen Schmuck dieses Buches.

Nachträge und Benutzungsspuren
Manetti-Index auf 2av; kaum Marginalien.

Einband
Roter Ledereinband der BAV aus der Zeit von Kardinalbibliothekar Francesco Saverio de Zelada und Papst Pius VI.; späterer Rücken mit goldenen Wappenstempeln von Papst Pius IX. (oben) und Kardinalbibliothekar Angelo Mai (unten), vgl. Schunke, Einbände, Bd. 2, S. 909.
Provenienz
Augsburg / Heidelberg.
Geschichte der Handschrift
Laut dem Besitzvermerk auf Iv befand sich die Hs. in der Bibliothek von Giannozzo Manetti. Unklar ist, ob er sie mit nach Neapel genommen hat, wo er 1459 verstarb. Der Plan, die Bibliothek an das Kloster San Spirito zu vererben, kam wohl nicht zur Ausführung. Die Bücher gingen an Manettis Sohn Angelo (auch Agnolo genannt) und blieben zum größten Teil bis ca. 1555 im Besitz der Familie Manetti. Dann wurden sie an Ulrich Fugger verkauft und nach Augsburg verbracht. Dieser brachte sie 1567 nach Heidelberg und vermachte sie 1584 dem Kurfürsten Friedrich IV., der sie zu seiner Bibliothek hinzufügte. 1622 wurde die Hs. als Kriegsbeute aus Heidelberg entfernt und vom Bayernherzog Maximilian dem Papst Gregor XV. geschenkt. Leo Allacci brachte sie nach Rom, seitdem befindet sie sich in der Biblioteca Vaticana (Schenkungsexlibris; Bibliotheksstempel der BAV auf 1r und 234v).

Faksimile
https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bav_pal_gr_166
Literatur
Stevenson, Graeci, S. 92f.; Schunke, Einbände, II, S. 909; RGK I, Nr. 183; Katalog der Fuggerbibliothek „Catalogus Graecorum librorum“ (BAV, Pal. lat. 1950, 193v); Heinz Willi Wittschier, Giannozzo Manetti. Das Corpus der Orationes, Köln 1968; Haan 2019, S. 267–280); Cagni 1960; André Wartelle: Inventaire des manuscrits grecs d’Aristote et de ses commentateurs, Paris 1963, S. 143; Stefano Martinelli Tempesta, Nuovi codici copiati da Giovanni Scutariota (con alcune novità sul Teocrito Ambr. P 84 sup. e Andronico Callisto), in: F. Bognini/V. De Angelis (éd.), Meminisse iuvat: studi in memoria die Violetta de Angelis, Pisa, 2012, S. 159–548; Irigoin 1985. S. 1–12; Mario Manfredini, La Recensio Constantiniana di Plutarco, in: Prato 2000, S. 655–663; Stefano Martinelli Tempesta, Il codice Milano, Biblioteca Ambrosiana B 75 SUP. (GR. 104) e l’evoluzione della scrittura di Giovanni Scutariota, in: Antonio Bravo García (ed.), The legacy of Bernard de Montfaucon: Three Hundred Years of Studies on Greek Handwriting. Proceedings of the Seventh International Colloquium of Greek Palaeography (Madrid – Salamanca, 15.-20. September 2008), Bibliologia 31, Turnhout, 2010, S. 171–186; Ziegler 1907, S. 11, 53, 179, 182ff., 186; Plutarchus, Vitae parallelae, ed. Konrat Ziegler/Hans Gärtner, I.1-II.2, 5. Aufl. Leipzig 1993–2000.
Verzeichnis der im Katalogisierungsprojekt abgekürzt zitierten Literatur

Inhalt

1) 1r–12r Digitalisat

Verfasser
Plutarch (GND-Nr.: 118595237).
Titel
Phocion.
TLG-Nummer
0007.049.
Titel (Vorlage)
Φωκίων.
Incipit
1r Δημάδης ὁ ῥήτωρ ἰσχύων μὲν ἐν ταῖς Ἀθήναις …
Explicit
12r … καὶ δυστυχίας τῇ πόλει γενομένης.
Edition
Ziegler/Gärtner II.1, S. 1–31.

2) 12r–35r Digitalisat

Verfasser
Plutarch (GND-Nr.: 118595237).
Titel
Cato Minor.
TLG-Nummer
0007.050.
Titel (Vorlage)
Κάτων.
Incipit
12r Κάτωνι δὲ τὸ μὲν γένος ἀρχὴν ἐπιφανείας ἔλαβε …
Explicit
35r … ἐν Πιλίπποις ἀπέθανεν.
Edition
Ziegler/Gärtner II.1, S. 32–92.

3) 35r–52r Digitalisat

Verfasser
Plutarch (GND-Nr.: 118595237).
Titel
Dio.
TLG-Nummer
0007.060.
Titel (Vorlage)
Δίων.
Incipit
35r Ἆρά γε ὡσπερ ὁ Σιμωνίδης φησίν …
Explicit
52r … ἐν τῶ Τιμωλέοντος βίω καθ‘έκατα.
Edition
Ziegler/Gärtner II.1, S. 93–135.

4) 52r–70 Digitalisat

Verfasser
Plutarch (GND-Nr.: 118595237).
Titel
Brutus.
TLG-Nummer
0007.061.
Titel (Vorlage)
Βροῦτος.
Incipit
52r Μάρκου δὲ Βρούτου, πρόγονος ἦν …
Explicit
70r … κατὰ χώραν μένειν ἐκέλευσεν.
Edition
Ziegler/Gärtner II.1, S. 135–183.

5) 70r–84r Digitalisat

Verfasser
Plutarch (GND-Nr.: 118595237).
Titel
P. Aemilius.
TLG-Nummer
0007.019.
Titel (Vorlage)
Αἰμίλιος.
Incipit
70r Έμοὶ μὲν τῆς τῶν βίων ἅψασθαι …
Explicit
84r … Οὖτος μὲν ὁ Παύλου Αἰμιλίου τρόπος καὶ βίος λέγεται γενέσθαι.
Nachträge und Rezeptionsspuren
Textlücken auf 80v.
Edition
Ziegler/Gärtner II.1, S. 184–222.

6) 84r–101r Digitalisat

Verfasser
Plutarch (GND-Nr.: 118595237).
Titel
Timoleon.
TLG-Nummer
0007.018.
Titel (Vorlage)
Τιμολέων.
Incipit
84r Τὰ μὲν συρακουσίων πράγματα πρὸ τῆς τιμολέοντος…
Explicit
101r …μέγεθος δ‘ οὐκ ἔχοντος.
Edition
Ziegler/Gärtner II.1, S. 222–256.

7) 101r–107r Digitalisat

Verfasser
Plutarch (GND-Nr.: 118595237).
Titel
Sertorius.
TLG-Nummer
0007.042.
Titel (Vorlage)
Σερτώριος.
Incipit
101r Θαυμαστὸν μὲν ἴσως οὐκ ἔστιν ἐν ἀπείρω…
Explicit
107r …καὶ μισούμενος κατεγήρασεν.
Edition
Ziegler/Gärtner II.1, S. 257–281.

8) 107r–116r Digitalisat

Verfasser
Plutarch (GND-Nr.: 118595237).
Titel
Eumenes.
TLG-Nummer
0007.041.
Titel (Vorlage)
Εὐμενής.
Incipit
107r Εὐμενῆ δὲ τὸν καρδιανὸν ἱστορεῖ …
Explicit
116r … καὶ τῆς τυχῆς αὐτοῦ κύριον ἐποίησεν.
Edition
Ziegler/Gärtner II.1, S. 281–302.

9) 116r–145r Digitalisat

Verfasser
Plutarch (GND-Nr.: 118595237).
Titel
Alexander.
TLG-Nummer
0007.047.
Titel (Vorlage)
Ἀλέξανδρος.
Incipit
116r Τὸν Ἀλεξάνδρου τοῦ βασιλέως βίον, καὶ τοῦ καίσαρος…
Explicit
145r …κακοθέντος διαφθαρῆναι τὴν διανοίαν.
Edition
Ziegler/Gärtner II.2, S. 152–253.

10) 145r–167v Digitalisat

Verfasser
Plutarch (GND-Nr.: 118595237).
Titel
Caesar.
TLG-Nummer
0007.048.
Titel (Vorlage)
Καῖσαρ.
Incipit
145r Τὴν Κίνα τοῦ μοναρχήσαντος θυγατέρα Κορνηλίαν…
Explicit
167v …συνεπιρρώσαντος τὴν πληγὴν ἀπέθανεν.
Edition
Ziegler/Gärtner II.2, S. 253–337.

11) 168r–180r Digitalisat

Verfasser
Plutarch (GND-Nr.: 118595237).
Titel
Fabius Maximus.
TLG-Nummer
0007.013.
Titel (Vorlage)
Φάβιος Μάξιμος.
Incipit
168r Τοιούτου δὲ τοῦ Περικλέους ἐν τοῖς άξίοις μνήμης γεγονότος…
Explicit
180r …καὶ μεγαλοπρέπεια τὸ πρωτεῖον.
Nachträge und Rezeptionsspuren
Die zugehörige Biographie des Perikles fehlt in der Hs.
Edition
Ziegler/Gärtner I.2, S. 47–84.

12) 180r–190v Digitalisat

Verfasser
Plutarch (GND-Nr.: 118595237).
Titel
Demosthenes.
TLG-Nummer
0007.054.
Titel (Vorlage)
Δημοσθένης.
Incipit
180r ὁ μὲν γράψας τὸ ἐπὶ τή νίκη τῆς Ὀλυμπιάσιν…
Explicit
190v …ἐξ ὧν ἡμεῖς ἀνέγνωμεν, ἢ διηκούσαμεν.
Edition
Ziegler/Gärtner I.2, S. 280–312.

13) 190v–209r Digitalisat

Verfasser
Plutarch (GND-Nr.: 118595237).
Titel
Cicero.
TLG-Nummer
0007.055.
Titel (Vorlage)
Κικέρων.
Incipit
190v Κικέρωνος δὲ τὴν μὲν μητέραν λέγουσιν Ὀλβίαν…
Explicit
209r …ἑαυτὸν ὤχετο τῆς ἀντιπάτρου κατουγελάσας ὠμότητος.
Textgestaltung
Textlücke auf 199v.
Edition
Ziegler/Gärtner I.2, S. 312–373.

14) 209r–221r Digitalisat

Verfasser
Plutarch (GND-Nr.: 118595237).
Titel
Aristides.
TLG-Nummer
0007.024.
Titel (Vorlage)
Ἀριστείδης.
Incipit
209r Ἀριστείδης ὁ Λυσιμάχου, φυλῆς μὲν ἦν ἀντιοχίδος…
Explicit
221r …δείγματα θαυμάζεται καὶ ζηλοῦται δικαίως.
Edition
Ziegler/Gärtner I.1, S. 249–287.

15) 221r–235r Digitalisat

Verfasser
Plutarch (GND-Nr.: 118595237).
Titel
Cato Maior.
TLG-Nummer
0007.025.
Titel (Vorlage)
Κάτων.
Incipit
221r Μάρκω δὲ Κάτωνι φασὶν ἀπὸ Τούσκλου τὸ γένος εἶναι.
Explicit
235r …οὐχ ὧ κάλλιστα κηδεύσειν ἔμελλεν.
Edition
Ziegler/Gärtner I.1, S. 287–331.


Bearbeitet von
Vinzenz Gottlieb, Universitätsbibliothek Heidelberg, 2020.


Zitierempfehlung:


Vatikan, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. gr. 166. Beschreibung von: Vinzenz Gottlieb (Universitätsbibliothek Heidelberg), 2020.


Katalogisierungsrichtlinien
Die Katalogisierungsrichtlinien finden Sie hier.

Gefördert durch
The Polonsky Foundation Greek Manuscripts Project: a Collaboration between the Universities of Cambridge and Heidelberg – Das Polonsky-Stiftungsprojekt zur Erschließung griechischer Handschriften: Ein Gemeinschaftsprojekt der Universitäten Cambridge und Heidelberg.