Vatikan, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. gr. 308
Menologium mensium Ianuarii, Februarii et Martii
Pergament · 255 Bll. · 29,1 × 23,2 cm · Östlicher Mittelmeerraum · I. 1. Hälfte 11. Jh. / II. 1. Hälfte 14. Jh.
- Schlagwörter (GND)
- Theologie / Christentum / Kirchengeschichte / Liturgik / Frömmigkeit.
- Diktyon-Nr.
- 66040.
Codex | ||
1) | 1r–30r | Anonymus, Vita Euthymii abbatis |
2) | 30r–34r | Anonymus, Commemoratio S. Timothei apostoli |
3) | 34r–50v | Anonymus, Martyrium s. Anastasii Persae |
4) | 55r–88r | Anonymus, Passio Clementis Ancyrani |
5) | 88r–95v | Anonymus, Vita s. Eusebiae vel Hospitae |
6) | 96r–107r | Gregorius Nazianzenus, Supremum vale (Hom. 42) |
7) | 107r–128v | Gregorius Presbyter, Vita S. Gregorii Nazianzeni |
8) | 128v–141v | Anonymus, Vita s. Xenophontis et filiorum sui |
9) | 142r–148r | Anonymus, Hypomnema s. Chrysostomi |
10) | 148v–155r | Anonymus, Vita S. Ephremi Syri |
11) | 155r–163v | Anonymus, Vita S. abbatum Cyri et Joannis |
12) | 164r–173r | Iohannes Chrysostomus, De Lazaro concio V |
13) | 173v–190r | Gregorius Nazianzenus, De pauperum amore (Hom. 14) |
14) | 190r–199r | Gregorius Nazianzenus, In patrem tacentem (Hom. 16) |
15) | 199r–206r | Iohannes Chrysostomus, De paenitentia hom. V |
16) | 206r–215r | Anastasios Sinaites, Heiliger, Sermo de defunctos |
17) | 215r–222r | Basilius Caesariensis, De jejunio hom. I |
18) | 222v–227r | Basilius Caesariensis, De jejunio hom. II |
19) | 227v–232v | Iohannes Chrysostomus, Homilia in S. Quadragesima |
20) | 232v–236v | Gregorius Nyssenus, De S. Theodoro |
21) | 237r–243r | Anonymus, Martyrium S. Theodori a Tiro |
22) | 243v–250v | Ps.-Gregorius II Papa, Epist. Ia ad imp. Leonem III |
23) | 250v–252v | Ps.-Gregorius II Papa, Epist. IIa ad imp. Leonem III |
24) | 252v | Anonymus, Narratio in imagine Christi |
Fragment | ||
25) | 51r–54v | Anonymus, Martyrium s. Neophyti Nicaeni |
Kodikologische Beschreibung
- Typus (Überlieferungsform)
- Codex.
- Beschreibstoff
- Pergament.
- Umfang
- 255 Bll.
- Format (Blattgröße)
- 29,1 × 23,2 cm.
- Zusammensetzung (Lagenstruktur)
- Hs. mit Fragment (I. Bl. 1–50, 55–252; II. Bl. 51–54). Die Lagenaufteilung am Anfang der Hs. geht auf eine moderne Restaurierung zurück. Dabei wurden drei neue Hefte gebildet, nämlich II4 + 2 III16. Zudem wurden zwecks Stabilisierung des Einbands in den Vorsatzbll. je zwei Papierblätter eingefügt. Entsprechend der Lagenzählung fehlen am Beginn der Hs. zwei Lagen, wohl Quaternionen, aus denen sie sich ansonsten auch zusammensetzt. Durch Blattausfall wurden insbesondere die ersten drei erhaltenen Lagen massiv gestört: ausgefallen sind hier die ehemaligen Bll. 1, 2, 5, 9, 11, 14, 16 und 24. Die verbliebenen Bll. wurden neu benannt: f. [alt] 3 = f. [neu] 1, 4 = 2, 6 = 3, 7 = 4, 8 = 5, 10 = 6, 12 = 7, 13 = 8, 15 = 9, 17 = 10 usw. Somit ergibt sich für das erhaltene Material die folgende Lagenformel: (II-2)2a + II4 + 2 III16 + IV24 + 236 + IV44 + (IV-1+II)55 + (IV-1)62 + 4 IV94 + 2 (IV-1)108 + 4 ΙV140 + (IV-1)147 + 6 IV195 + (IV-1)202 + 4 IV233a + (IV-1)240 + IV248 + (IV-4)252 + (II-2)254*. Die Bll. 51–54 wurden aus einer anderen Hs. eingefügt. Zählfehler: 233 doppelt gezählt.
- Foliierung
- Vatikanische Foliierung (f. 1–233, 233bis, 234–254). Die Bezeichnung der ungez. bzw. doppelt gezählten Bll. folgt dem Digitalisat (1a, 2a, 233a, 253*, 254*).
- Lagenzählung
- Die Kustoden befinden sich in der Mitte des unteren Blattrandes, beginnend mit ςʹ (= 6) auf. f. 17r und endend mit λςʹ (= 36) auf f. 249r.
- Zustand
- Die Hs. ist am Anfang und am Ende fragmentiert und weist dort teils massive Lagerungsschäden
auf. Außerdem fehlen zahlreiche Einzelblätter, wodurch der Codex unbrauchbar wurde.
Die Qualität des Pergaments ist trotz vieler Materialausbrüche an den Rändern jedoch
als gut zu bezeichnen, die Schrift ist fast überall sehr gut lesbar.
Am Anfang von Text Nr. 1 sind etwa 15 ff. verlorengegangen.
- Nachträge und Benutzungsspuren
- Ab f. 164r werden die Texte, beginnend mit Nr. ιβʹ (= 12) am Blattrand von einer erheblich jüngeren Hand gezählt.
Da der Anfang des ersten Textes fehlt, wurde in einer Kanzleischrift des 16. Jhs. der lateinische Titel s zugefügt; außerdem die Signatur 214.
- Einband
- Roter Ledereinband der BAV aus der Zeit des Kardinalbibliothekars Francesco Saverio de Zelada und Papst Pius VI.; späterer Rücken mit goldenen Wappenstempeln von Papst Pius IX. (oben) und Angelo Mai (unten); vgl. Schunke, Einbände, Bd. 2, S. 909.
- Provenienz
- Venedig / Augsburg / Heidelberg.
- Geschichte der Handschrift
- Wann das Textfragment f. 51–54 eingefügt wurde, lässt sich nicht mehr sagen. Es steht
aber an der chronologisch korrekten Stelle.
In der Handschrift fehlt ein Vermerk, aus welcher Sammlung sie in die Bibliothek Ulrich Fuggers gelangt war. Doch der Cod. Pal. lat. 1950, f. 190r gibt die Sigle Cyp und damit Hieronymus Tragodistes Cyprius als Vorbesitzer an. Damit kann auch Venedig als vorübergehender Aufbewahrungsort genannt werden, bevor sie über Augsburg nach Heidelberg gelangte.
- Literatur
- Stevenson, Graeci, S. 172–174; Hippolyte Delehaye, Les legendes grecques de saints militaires, Paris 1909 (ND Cambridge 2017); Gregorii Nysseni Sermones edd. Gunterus Heil/Johannes P. Cavarnos/Otto Lendle. Post mortem Henrici Dörrie vol. edendum curavit Friedhelm Mann, Leiden u.a. 1990; Leuquex, Gregorii presbyteri Vita, S. 45 u. 118–200.
Verzeichnis der im Katalogisierungsprojekt abgekürzt zitierten Literatur
Faszikel I (Bl. 1–50, 55-252)
- Sachtitel / Inhalt
- Menologium für Januar, Februar und März.
Kodikologische Beschreibung
- Entstehungsort
- Östlicher Mittelmeerraum.
- Entstehungszeit
- 1. Hälfte 11. Jh.
- Typus (Überlieferungsform)
- Faszikel.
- Beschreibstoff
- Pergament.
- Umfang
- 251 Bll.
- Format (Blattgröße)
- 29,1 × 23,2 cm.
- Zusammensetzung (Lagenstruktur)
- S. zum Codex.
- Foliierung
- S. zum Codex.
- Lagenzählung
- S. zum Codex.
- Schriftraum
- 22,5 × 16,5–17,2 (= 7,5 + 7,5) cm.
- Spaltenanzahl
- 2 Spalte.
- Zeilenanzahl
- 31 Zeilen.
- Linierung
- System 1, Linierung Leroy 1995, 32 C 2.
- Schriftart
- Spätere Form der Perlschrift.
- Buchgestaltung
- Die Handschrift wurde zwar sehr sorgfältig ausgeführt, aber auch sehr schlicht gehalten. Ebenfalls hellrot ist ein Teil der Festtagsrubriken. Die Werktitel wurden (mit Ausnahme von f. 227v) mit karminroter Tinte in einer stark modifizierten alexandrinischen Auszeichnungsmajuskel wohl erst im 12. Jh. nachgetragen. Dasselbe gilt für die Abschnittsinitialen der Texte sowie für die in großer Majuskel eingesetzten Festtagsrubriken. Bibelzitate werden am linken Spaltenrand mit einfachen Anführungszeichen gekennzeichnet.
- Provenienz
- Venedig / Augsburg / Heidelberg.
- Geschichte des Faszikels
- Siehe Geschichte der Handschrift.
Inhalt
1) 1r–30ra
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Euthymii abbatis vita metaphrastica (Tageslesung zum 20. Januar).
- Angaben zum Text
- BHG 649. - Text durch Blattausfall gestört: f. 2v: …πρόθυμόν τε καὶ] εὔτονον … (= Migne PG 114, Sp. 645A6); f. 3r: [μετὰ τοῦτον ἀσφάλεια … (= Migne PG 114, Sp. 649A10); f. 5v: … παραλαβὼν ἐπιστρατεύει τοῖς] (= Migne PG 114, Sp. 657A13); f. 6r: συν[όδου τῷ ὅρῳ …; f. 6v: …καθάπερ ἐπί τινος] (= Migne PG 114, Sp. 661B7); f. 7r: [τῶν προλαβόντων καὶ … (= Migne PG 114, Sp. 664D4); f. 8v: …μᾶλλον τοῖς οὕτως ἔ]χουσιν (= Sp. Migne PG 114, 660C13); f. 9r: [χρείαν φαύλων ἐκείνῳ …(= Migne PG 114, Sp. 673A1); f. 9v: … καὶ τῆς πρὸς] (= Migne PG 114, Sp. 676A11); f. 10r: εὐ[θυμίου διδασκαλίας ἔγνω … (= Migne PG 114, Sp. 679D6); f. 16v: …δοῦλος ἔφη γί]νωσκε (= Migne PG 114, Sp. 696A12); f. 17r: [ἐπαγγειλά[μενος ἅμα καὶ … (= Migne PG 114, Sp. 697A13); f. 29v: … καὶ δείσαντες οὐ μικρῶς] (= Migne PG 114, Sp. 729A10); f. 30r: ἐκεῖθεν [χαρίτων, ἄρρητος τις … (= Migne PG 114, Sp. 733B9; 2 Bll. Textausfall).
- Rubrik
- 1r <Μηνὶ τῷ αὐτῷ, Κʹ>
- Titel (Vorlage)
- 1r <Τοῦ ὁσίου καὶ θεοφόρου πατρὸς ἡμῶν Εὐθυμίου ἡγουμένου ἐν ἐρήμῳ τῆς ἁγίας πόλεως βίος καὶ πολιτεία >.
- Incipit
- 1r … λοιπὸν [ἐπειπὼν καὶ μὴ περιφρόνει …
- Explicit
- 30ra νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τούς αἰώνας τῶν αἰών(ων). ἀμήν …
- Edition
- Migne PG 114, Sp. 640B8–729A10.
2) 30rb–34r
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Commemoratio S. Apostoli Timothei (Tageslesung 22. Januar).
- Angaben zum Text
- BHG 1848. Text durch Blattausfall gestört. F. 30v: … καὶ ἀποστόλου πρόγονοι] τῇ (= Migne PG 114, Sp. 764A10); f. 31r: αὐτὸν [ γινώσκετε ὅτι ὡς … (= Sp. 765B2).
- Rubrik
- 30r Μηνὶ τῷ αὐτῷ, ΚΒʹ.
- Titel (Vorlage)
- 30r Ὑπόμηνηα εἰς τὸν ἅγιον ἀπόστολον τοῦ χριστοῦ τιμόθεον.
- Incipit
- 30r Τιμόθεον τὸν μέγαν ἤνεγκε μὲν ἡ λυκαόνων …
- Explicit
- 34r … εἰς ἐπίδοσιν τῆς εὐσέβειας. … καὶ προσκύνησις, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμὴν.
- Edition
- Migne PG 114, Sp. 761A1–773A12.
3) 34r–50v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Martyrium s. Anastasii Persae.
- Angaben zum Text
- BHG 85. - Text durch Blattausfall gestört. F. 36v: τῶν μοναχῶν προβάλλει] σχῆμα … (Migne PG 114, Sp. 780B11); f. 37r: ἐνέ[ταξε τῇ ἐκείνου ψυχῇ … (= Sp. 781B15).
- Rubrik
- 34r Tῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ.
- Titel (Vorlage)
- 34r Βίος καὶ μαρτύριον τοῦ <ὁσίου> πατρὸς ἡμῶν ὁσιομάρτυρος ἀναστασίου τοῦ πέρσου.
- Incipit
- 34r Τῆς μεγάλης πόλεως ἱεροσολύμων ὑπὸ τοῦ περσῶν βασιλέως …
- Explicit
- 50v … ῥάκει ῥαδίως ὑποχωρήσαντα … … καὶ προσκύνησις, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμὴν.
- Edition
- Migne PG 114, Sp. 773Β1–812A8.
4) 55r–88r
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Passio metaphrastica Clementis Ancyrani (Tageslesung zum 23. Januar).
- Angaben zum Text
- BHG 355. - Text durch Blattausfall gestört. F. 55v: … λάτρευε μόνῳ χριστῷ] πεποιθὼς (= Migne PG 114, Sp. 817B13); f. 56r: ὄντα [ τοιαῦτα παθεῖν ἡμᾶς … (=Sp. 820C3); f. 58v: … τοῦ θεοῦ καὶ πατρὸς] υἱὸς … (= Sp. 828A1); f. 59r: … αὐτοῦ τὰς πλευρὰς] καὶ τῶν βασιλικῶν προσταγμάτων (= Sp. 829A6).
- Rubrik
- 55r Μηνὶ τῷ αὐτῷ, ΚΓʹ.
- Titel (Vorlage)
- 55r Μαρτύριον τοῦ ἁγίου ἱερομάρτυρος, κλήμεντος ἀγκύρας. κύριε εὐλ(όγησον).
- Incipit
- 55r Μετὰ διακοσιοστὸν καὶ πεντηκοστὸν ἔτος τῆς τοῦ κυρίου ἡμῶν ἰησοῦ χριστοῦ …
- Explicit
- 88r … σὺν ἐκείνῳ μετάσχωμεν, ἧς γένοιτο πάντας ἡμᾶς ἐπιτυχεῖν … καὶ προσκύνησις, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμὴν.
- Edition
- Migne PG 114, Sp. 816–893.
5) 88r–95v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Vita metaphrastica s. Eusebiae quae cognominata est Hospita (Tageslesung zum 24. Januar).
- Angaben zum Text
- BHG 634. - Text durch Blattausfall gestört. F. 94v …θέαμα ὀφθαλμοῖς ἰδίοις] παραλαμβάνω (= Migne PG 114, Sp. 996C10); f. 95r: τα[φῆς τυχεῖν ἐπισκήψασα … (= Sp. 997C13).
- Rubrik
- 88r Μηνὶ τῷ αὐτῷ, ΚΔʹ.
- Titel (Vorlage)
- 88r Βίος καὶ πολιτεία τῆς ὁσίας εὐσεβείας, τῆς μετονομασθείσης ξένης. Κύριε εὐλ(όγησον).
- Incipit
- 88r Ὁ καινὸς καὶ ξένος τῆς θαυμασίας ἀλεθῶς ξένης βίος …
- Explicit
- 95v … ἀδάπανοι θησαυροὶ καὶ πάντων ἀγαθῶν χορηγοὶ, εἰς δόξαν … νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς αἰῶας τῶν αἰώνων. ἀμήν.
- Edition
- Migne PG 114, Sp. 981Β1–1000C7.
6) 96r–107r
- Verfasser
- Gregorius Nazianzenus (GND-Nr.: 118541900).
- Titel
- Supremum vale vel Syntactirium vel In praesentia episcoporum (zugleich Tageslesung zum 25. Januar).
- TLG-Nummer
- 2022.050.
- Angaben zum Text
- CPG 3010.42; BHG 730b. - Text durch Blattausfall gestört. F. 102v: … φίλον. μηδὲ γὰρ] οἱ (= Migne PG 114, Sp. 477A6/S. 84, Z. 17 ed. Bernardi); f. 103r: μετρίως [ἀλλ᾿ ἵνα ὑμῖν … (= Sp. 480B15/S. 88, Z. 21 ed. Bernardi).
- Rubrik
- 96r Μηνὶ τῷ αὐτῷ, ΚΕʹ.
- Titel (Vorlage)
- 96r Τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν γρηγορίου ἀρχιεπισκόπου κωνσταντινουπόλεως τοῦ θεολόγου λόγος συντακτήριος εἰς τὴν τῶν ρνʹ ἐπισκόπων παρουσίαν.
- Incipit
- 96r Πῶς ὑμῖν τὰ ἡμέτερα, ὦ φίλοι ποιμένες …
- Explicit
- 107r … μέμνησθέ μου τῶν λιθασμῶν· ἡ χάρις τοῦ κυρίου ἡμῶν ἰησοῦ χριστοῦ μετὰ πάντων ὑμῶν.
- Textgestaltung
- Beim Texteintrag wurde nicht genügend Platz für die Überschrift gelassen, weswegen diese in den Spaltenzwischenraum hinein mit der braunen Texttinte weitergeschrieben wurde.
- Edition
- Migne PG 36, Sp. 457A1–492C8; Grégoire de Nazianz, Discours 42–43, ed. Jean Bernardi, S. 48–114.
7) 107r–128v
- Verfasser
- Gregorius Presbyter (GND-Nr.: 100967736).
- Titel
- Vita S. Gregorii Nazianzeni auctore Gregorio Presbytero (zugleich Tageslesung zum 25. Januar).
- TLG-Nummer
- 3289.001.
- Angaben zum Text
- BHG 723.
- Rubrik
- 107r Tῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ.
- Titel (Vorlage)
- 107r Βίος τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν γρηγορίου ἐπισκόπου ναζιανζοῦ τοῦ θεολόγου. κύριε εὐλ(όγησον).
- Incipit
- 107r Συγκαλεῖ μὲν ἡμᾶς ὦ ἄνδρες γρηγόριος …
- Explicit
- 128v … καὶ θεῷ λέγουσα φίλον εἶναι τὸ κατὰ δύναμιν, ὅτι αὐτῷ πρέπει πᾶσα δόξα … αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν.
- Edition
- Migne PG 35, Sp. 244A1–304C14 (mit Doxologie); Lequeux, Gregorii presbyteri Vita, S. 45 u. 118 (diese Hs. Sigle Ea).
8) 128v–141v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Vita metaphrastica s. Xenophontis et filiorum eiuis Joannis et Arcadii (Tageslesung zum 26. Januar).
- Angaben zum Text
- ΒΗG 1878. Text durch Blattausfall am Ende gestört.
- Rubrik
- 128v Μηνὶ τῷ αὐτῷ, ΚSʹ.
- Titel (Vorlage)
- 128v Βίος καὶ πολιτεία τοῦ ὁσίου ξενοφῶντος καὶ τῶν αὐτοῦ τέκνων, ἰωάννηου καὶ ἀρκαδίου.
- Incipit
- 128v Ξενοφῶν ὁ θαυμάσιος, ἔφυ μὲν ἐκ ταύτης τῶν πόλεων …
- Explicit
- 141v … τὴν προλαμβοῦσαν εἰσπραξάμενος] πολυτέλειαν …
- Edition
- Migne PG 114, Sp. 1014A1–1043Α11.
9) 142r–148r
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Hypomnema metaphrastica s. Joannis Chrysostomi (Tageslesung zum 27. Januar).
- TLG-Nummer
- 3115.007.
- Angaben zum Text
- ΒΗG 877. - Text am Anfang durch Blattausfall gestört.
- Rubrik
- 142r Μηνὶ τῷ αὐτῷ, ΚSʹ.
- Titel (Vorlage)
- 142r <Ὑπόμνημα τύπον ἱστορίας κεφαλαιώδους ἐπέχον ἐπὶ τῇ ἀνακομιδῇ τοῦ τιμίου λειψάνου τοῦ θείου καὶ ἱεροῦ Χρυσοστόμου>.
- Incipit
- 142r … ἐσχά[τως ἄγευστοι. Ἄλλ᾿ ἐκείνη …
- Explicit
- 148r … ἅμα καὶ μουσικῶς ᾅδουσα, … νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμὴν.
- Edition
- François Halkin, Douze récits byzantins sur saint Jean Chrysostome, Brüssel 1977, S. 475, Z. 29– S. 486 (diese Hs. nicht verwendet).
10) 148v–155r
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Vita metaphrastrica S. Ephraemi Syri.
- Angaben zum Text
- BHG 584.
- Rubrik
- 148v Μηνὶ τῷ αὐτῷ, ΚΗʹ.
- Titel (Vorlage)
- 148v Βίος καὶ πολιτεία τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν, ἐφραὶμ τοῦ σύρου.
- Incipit
- 148v Ἐφραὶμ ὁ θαυμάσιος ἔφυ μὲν, ἐκ τῆς σύρων γῆς, ἑλόμενος δὲ …
- Explicit
- 155r … τοὺς τοιούτους λαμπρότητα· ἐν χριστῶ ἰησοῦ … νῦν καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμὴν.
- Edition
- Migne PG 114, Sp. 1253A1–1268D7.
11) 155r–163v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Vita metaphrastica abbatum Cyri et Joannis (Tageslesung zum 31. Januar).
- Angaben zum Text
- BHG 471.
- Rubrik
- 155r Μηνὶ τῷ αὐτῷ, ΛΑʹ.
- Titel (Vorlage)
- 155r Βίος καὶ μαρτύριον τῶν ἁγίων καὶ θαυματουρῶν ἄββα κύρου καὶ ἰωάννου.
- Incipit
- 155r Κῦρος ὁ περιφανὴς τῶν μαρτύρων ἀστὴρ …
- Explicit
- 163v πρέπει πᾶσα δόξα … αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν.
- Edition
- Migne PG 114, Sp. 1232–1249.
12) 164r–173r
- Verfasser
- Johannes Chrysostomus (GND-Nr.: 118557831).
- Titel
- In illud apostoli Pauli dormientibus autem nolo vos ignorare, fratres, ut non contristemini vel De Lazaro concio V (Tageslesung zum Lazarus-Samstag).
- TLG-Nummer
- 2062.023.
- Rubrik
- 164r Τῷ σαββάτῳ τῆς ἀπόκρεω [!].
- Titel (Vorlage)
- 164r Τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Ἰωάννου τοῦ χρυσοστόμου λόγος εἰς τὸ ῥητὸν τοῦ ἀποστόλου παύλου· περὶ δὲ τῶν κεκοιμημένων, οὐ θέλω ὑμᾶς ἀγνοεῖν ἀδελφοὶ, ἵ(να) μὴ λυπῆσθε.
- Incipit
- 164r Ἡμέρας τέσσαρας ἀναλώσαμεν [!] τὴν κατὰ τὸν λάζαρον …
- Explicit
- 173r … ἅμα τῶ πατρὶ καὶ τῶ ἁγίω πνεύματι, εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν.
- Edition
- Migne PG 48, Sp. 1017, Z. 1–1026, Z. 45.
13) 173v–190r
- Verfasser
- Gregorius Nazianzenus (GND-Nr.: 118541900).
- Titel
- De pauperum amore (Tageslesung zum 3. Vorfastensonntag).
- TLG-Nummer
- 2022.027.
- Rubrik
- 173v Τῇ κ(υριακῇ) τῆς ἀποκρέω [!].
- Titel (Vorlage)
- 173v Τοῦ ἁγίου γρηγορίου τοῦ θεολόγου λόγος, περὶ φιλοπτωχίας.
- Incipit
- 173v Ἄνδρες ἀδελφοί καὶ συμπένητες …
- Explicit
- 190r … τὰς αἰωνίους σκηνάς. ἐν αὐτῷ χριστῷ τῷ κυρίῳ ἡμῶν ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας. ἀμήν.
- Edition
- Migne PG 35, Sp. 858A1–909C12.
14) 190r–199r
- Verfasser
- Gregorius Nazianzenus (GND-Nr.: 118541900).
- Titel
- In patrem tacentem vel In plagam grandinis (Tageslesung für den Mittwoch der sog. Weißen Woche, also der Woche vor der Fastenzeit).
- TLG-Nummer
- 2022.029.
- Angaben zum Text
- CPG 3010.16. Text durch Blattausfall gestört. F. 195v …ἄνες κύριε, ἱλά]σθητι (= Migne PG 35, Sp. 952A9); f. 196r: καὶ [ἀντικειμένης φύσεως καὶ … (= Sp. 953C2).
- Rubrik
- 190r Τῇ δʹ τῆς τυροφάγου.
- Titel (Vorlage)
- 190r Τοῦ ἁγίου γρηγορίου τοῦ θεολόγου λόγος εἰς τὸν πατέρα σιωπῶντα, διὰ τὴν πληγὴν τῆς χαλάζης.
- Incipit
- 190r Τί λύετε τάξιν ἐπαινουμένην …
- Explicit
- 199r … ἡμᾶς δὲ καὶ ἡμέτερα· ἐν χριστᾧ … εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν.
- Edition
- Migne PG 35, Sp. 933B1–964A11.
15) 199r–206r
- Verfasser
- Johannes Chrysostomus (GND-Nr.: 118557831).
- Titel
- De paenitentia homilia V (Tageslesung für die sog. Weiße Woche, d.h. für die Woche vor der Fastenzeit).
- TLG-Nummer
- 2026.27.
- Angaben zum Text
- CPG 4333.9.
- Rubrik
- 199r Τῇ παρασκευῇ τῆς τυροφάγου.
- Titel (Vorlage)
- 199r Τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν, ἰωάννου ἀρχιεπισκόπου κωνσταντινουπόλεως τοῦ χρυσοστόμου· λόγος, εἰς τὸν προφήτην ἰωνᾶν καὶ δανιὴλ καὶ τοὺς γʹ παῖδας καὶ περὶ μετανοίας καὶ νηστείας.
- Incipit
- 199r Φαιδρὰ τήμερον ἡμῖν ἡ πανήγυρις …
- Explicit
- 206r … γενεσθαι τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν … νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν.
- Edition
- Migne PG 49, Sp. 305, 48–314.
16) 206r–215r
- Verfasser
- Anastasios Sinaites, Heiliger (GND-Nr.: 10093630X).
- Titel
- Sermo in defunctos (Tageslesung für den Lazarus-Samstag).
- Angaben zum Text
- CPG 7752; BHG 2103u.
- Rubrik
- 206r Τῷ σαββάτῳ τῆς τυροφάγου.
- Titel (Vorlage)
- 206r Ἀναστασίου μοναχοῦ τοῦ σινᾶ ὅρους· λόγος εἰς τοὺς προκοιμηθέντας ἀδελφοὺς ἡμῶν.
- Incipit
- 206r Τί τοῦτο ἀγαπητοὶ ὅτι σήμερον συνήχθημεν …
- Explicit
- 215r … τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν ἐπιτυχεῖν· χάριτι καὶ φιλανθρωπία …εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν.
- Edition
- Migne PG 89, Sp.1192A1–1202C14 (mit Textabweichungen).
17) 215r–222r
- Verfasser
- Basilius Caesariensis (GND-Nr.: 118637797).
- Titel
- De jejunio homilia II (Tageslesung zum Sonntag der Vorfastenwoche).
- Angaben zum Text
- CPG 2845.1.
- Rubrik
- 215r Τῇ κυριακῇ τῆς τυρίνης.
- Titel (Vorlage)
- 215r Τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Βασιλείου ἀρχιεπισκόπου καισαρείας καππαδοκίας λόγος περὶ νηστείας.
- Incipit
- 215r Σαλπίσατε φησὶν ἐν νεομηνίᾳ σάλπιγγι …
- Explicit
- 222r … τῶν βεβιωμένων ἡμῖν ἐν τῇ δικαιοκρισίᾳ τοῦ χριστοῦ αὐτοῦ, ὅτι αὐτῷ πρέπει ἡ δόξα… εἰς τοὺς αἰῶνας… ἀμήν.
- Edition
- Migne PG 31, Sp. 164A1–184C10.
18) 222v–227r
- Verfasser
- Basilius Caesariensis (GND-Nr.: 118637797).
- Titel
- De jejunio homilia II (Tageslesung zum Sonntag der Vorfastenwoche).
- Angaben zum Text
- CPG 2845.2.
- Rubrik
- 222v Tῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ.
- Titel (Vorlage)
- 222v Τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Βασιλείου ἀρχιεπισκόπου καισαρείας καππαδοκίας λόγος περὶ νηστείας βʹ.
- Incipit
- 222v Παρακαλεῖτε φησὶν ἱερεῖς τὸν λαόν, λαλήσατε …
- Explicit
- 227r … νυμφῶνι εὐφροσύνης ἐν χριστῷ ἰησοῦ τῷ κυρίῳ ἡμῶν ᾧ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς αἰῶνας… ἀμήν.
- Edition
- Migne PG 31, Sp. 185A1–197C2.
19) 227v–232v
- Verfasser
- Johannes Chrysostomus (GND-Nr.: 118557831).
- Titel
- Homilia admonitoria in initium sanctae Quadragesimae (Tageslesung zum Sonntag am Beginn der Fastenzeit).
- TLG-Nummer
- 2062.112.
- Angaben zum Text
- CPG 4409.1.
- Rubrik
- 227v <…>νστήμου.
- Titel (Vorlage)
- 227v Τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν, ἰωάννου ἀρχιεπισκόπου κωνσταντινουπόλεως τοῦ χρυσοστόμου λόγος εἰς τὴν ἀρχὴν τῆς ἀγίας τεσσαρακοστῆς.
- Incipit
- 227v Χαίρω καὶ εὐφραίνομαι, ὁρῶν σήμερον τὴν …
- Explicit
- 232v … φιλανθρώπῳ θεῷ ἡμῶν μεθ᾿ οὗ τῷ πατρὶ ἅμα τῷ ἁγίῳ … καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν.
- Edition
- Migne PG 53, Sp. 21, Z. 1–26, Z. 26.
20) 232v–236v
- Verfasser
- Gregorius Nyssenus (GND-Nr.: 118541919).
- Titel
- De Sancto Theodoro a Tiro (Tageslesung zum ersten Samstag der Großen Fastenzeit).
- Angaben zum Text
- CPG 3183; BHG 1760.
- Rubrik
- 232v Σάββατ πρώτῳ τῶν νηστειῶν.
- Titel (Vorlage)
- 232v Τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Γρηγορίου ἐπισκόπου νύσσης· ἐγκώμιον εἰς τὸν ἅγιον μεγαλομάρτυρα θεόδωρον.
- Incipit
- 232v Ὑμεῖς ὁ τοῦ χριστοῦ λαὸς, ἡ ἁγία ποίμνη …
- Explicit
- 236v … τὴν αἰώνιον ζωήν τὴν ἐν χριστῷ … νῆν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν.
- Edition
- Migne PG 46, Sp. 736C1–748D3; Gregorii Nysseni Sermones edd. Gunterus Heil/Johannes P. Cavarnos/Otto Lendle. Post mortem Henrici Dörrie vol. edendum curavit Friedhelm Mann, Leiden u.a. 1990, S. 61–71 (diesen Text ed. Johannes P. Cavarnos; diese Hs. Sigle N).
21) 237r–243r
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Martyrium s. Theodori a Tiro (Tageslesung zum ersten Samstag der Großen Fastenzeit).
- Angaben zum Text
- BHG 1763.
- Rubrik
- 237r Tῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ.
- Titel (Vorlage)
- 237r Μαρτύριον τοῦ ἀγίου μεγαλομάρτυρος θεοδώρου τήρωνος.
- Incipit
- 237r Μαξιμιανῷ καὶ Μαιξιμίνῳ τοῖς βασιλεύσι, πολλή τις καὶ …
- Explicit
- 243r … ἐνδοξασθέντος χριστοῦ τοῦ θεοῦ ἡμῶν, ᾧ πρέπει πᾶσα δόξα τιμὴ καὶ προσκύνησις, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν.
- Edition
- Hippolyte Delehaye, Les legendes grecques de saints militaires, Paris 1909, S. 136–137, Z. 2, S. 138, Z. 29–141, Z. 22; 143, Z. 10– S. 150 (Drachenlegende ausgelassen; diese Hs. für die Edition nicht herangezogen).
22) 243v–250v
- Verfasser
- Ps.-Gregorius II papa (GND-Nr.: 118718665).
- Titel
- Epistola Ia Gregorii IIi papae ad imp. Leonem III (Tageslesung für den ersten Sonntag der Fastenzeit = Sonntag der Orthodoxie).
- Rubrik
- 243v Τῇ κυριακῇ τῆς ὀρθοδοξίας.
- Titel (Vorlage)
- 243v Ἐπιστολὴ γρηγορίου πάπα ῥώμης· πεμφθεῖσα, πρὸς λέοντα βασιλέα τὸν εἰκονοκλάστην.
- Incipit
- 243v Τὰ γράμματα τῆς ὑμέτερας θεοφρουρήτου βασιλείας …
- Explicit
- 250v … καὶ τὴν εἰρήνην δωρήσηται τὴν πάντων χριστιανῶν ἐκκλησίαν εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν.
- Edition
- Jean Gouillard, Aux origines de l’iconoclasme. Le témoignage de Grégoire II ?, in: Travaux et mémoires 3 (1968), S. 277–297 (ND in: Ders., La vie réligieuse à Byzance, London 1981, Nr. IV, S. 277–297).
23) 250v–252v
- Verfasser
- Ps.-Gregorius II papa (GND-Nr.: 118718665).
- Titel
- Epistola ΙIa Gregorii IIi papae ad imp. Leonem III (Tageslesung für den sog. Sonntag der Orthodoxie).
- Titel (Vorlage)
- 250v Ἐπιστολὴ γρηγορίου πάπα ῥώμης, πρὸς λέοντα τὸν βασιλέα.
- Incipit
- 250v Τὰ γράμματα τῆς ὑμέτερας θεοφρουρήτου βασιλείας …
- Explicit
- 252v καὶ τὴν εἰρήνην ὁ κύριος καὶ θεὸς ἡμῶν παράσχη πάσῃ τῇ οἰκουμένῃ νῦν καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν.
- Edition
- Jean Gouillard, Aux origines de l’iconoclasme. Le témoignage de Grégoire II ?, in: Travaux et mémoires 3 (1968), S. 297–305 (ND in: Ders., La vie réligieuse à Byzance, London 1981, Nr. IV, S. 297–305).
24) 252v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Narratio de imagine Christi (Tageslesung für den sog. Sonntag der Orthodoxie).
- Rubrik
- 252v <Τῇ κυριακῇ τῆς ὀρθοδοξίας>.
- Titel (Vorlage)
- 252v Διήγησις ψυχωφελὴς, περὶ τῆς τοῦ κυρίου ἡμῶν ἰησοῦ χριστοῦ τιμίας καὶ (πτρώτης) εἰκόνος τῶν χαλκοπρατίων, τὸ δι᾿ ἣν αἰτίαν ἐκλήθη ἀντιφωνητὴς διὰ καὶ περὶ θεοδώρου ναυκλήρου καὶ ἁβραμίου τοῦ ἑβραίου.
- Incipit
- 252v Δεσποτικῶν θαυμάτων ἀνάμνησις πάρεστι σήμερον …
- Explicit
- 252v … κατεντρυφῆσαι τερπνότητος, τὰ μὲν] γὰρ …
- Nachträge und Rezeptionsspuren
- Am Ende des Textes findet sich ein Hinweis in Kanzleischrift des 16. Jhs. auf den vollständigen Text in Pal. gr. 245.
Fragment II (Bl. 51–54)
- Sachtitel / Inhalt
- Martyrium s. Neophyti Nicaeni.
Kodikologische Beschreibung
- Entstehungsort
- Östlicher Mittelmeerraum.
- Entstehungszeit
- 1. Hälfte 14. Jh. Datierung aufgrund der Schrift.
- Typus (Überlieferungsform)
- Fragment.
- Beschreibstoff
- Pergament.
- Umfang
- 4 Bll.
- Format (Blattgröße)
- 29,1 × 23,2 cm.
- Zusammensetzung (Lagenstruktur)
- S. zum Codex.
- Foliierung
- S. zum Codex.
- Lagenzählung
- S. zum Codex.
- Schriftraum
- 22,5 × 16,5–17,2 (= 7,5 + 7,5) cm.
- Spaltenanzahl
- 2 Spalte.
- Zeilenanzahl
- 32 Zeilen.
- Linierung
- System 1, Linierung Leroy 1995, 32 C 2.
- Provenienz
- Venedig / Augsburg / Heidelberg.
- Geschichte des Fragments
- Siehe Geschichte der Handschrift.
Inhalt
25) 51r–54v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Passio metaphrastica s. Neophyti martyri (Tageslesung vom 21. Januar).
- Angaben zum Text
- BHG 1326.
- Titel (Vorlage)
- 51r <Martyrium s. Neophyti Nicaeni>.
- Incipit
- 51r … [τῷ θεοδώρῳ διὰ ταχυδρόμου τὴν συμφορὰν …
- Explicit
- 54v … τριημερεύσας, ἀλλ᾿ ὡς ἐξ ἡλίου] …
- Schrift / Schreiber
- Archaisierende, an die Textart angepasste Buchschrift der Entstehungszeit.
- Edition
- Theophilos Ioannou, Μνημεῖα ἁγιολόγικα, Venedig 1884 (ND hrsg. v. Jürgen Dummer, Leipzig 1973), S. 239–251. (FL).
- Bearbeitet von
- Dr. Lars Martin Hoffmann, Universitätsbibliothek Heidelberg, 2020.
Zitierempfehlung:
Vatikan, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. gr. 308. Beschreibung von: Dr. Lars Martin Hoffmann (Universitätsbibliothek Heidelberg), 2020.
- Katalogisierungsrichtlinien
- Die Katalogisierungsrichtlinien finden Sie hier.