Vatikan, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. gr. 209

Sammelhandschrift

Papier · 1, 287, 2 Bll. · 22 × 14,5 cm · s.l. · Mitte 14. Jh.


Schlagwörter (GND)
Christliche Theologie / Predigten / Griechisch / Philosophie / Briefsammlung / Maltechniken.
Diktyon-Nr.
65941.
ar-1r vacant
1v Schenkungsexlibris
2r Inhaltsverzeichnis
2v vacat
1) 3r–53v Basilius Caesariensis, Epistolae XLVI
2) 54r–57v Gregorius Nazianzenus, Epistola
3) 57v Anonymus, Lexici botanici fragmentum
4) 58r Anonymus, De tribus cerebri ventriculis
58v vacat
5) 59r–72v Basilius Caesariensis, De legendis gentilium libris
73r–74v vacant
6) 75r–77r Eunapius, Vitae sophistarum
7) 77r–104v Libanius, Declamationes
8) 104v–130r Libanius, Epistolae
130v–135v vacant
9) 136r–163v Albinus, Epitome doctrinae Platonicae
10) 163v–165r Theon Smyrnaeus, De utilitate mathematicae
11) 165r–167v Diogenes Laertius, Vitae philosophorum
12) 167r–196r Eusebius, Praeparatio evangelica
196v–198v vacant
13) 199r–200r Michael Psellus, Theologica
14) 200r–v Nemesius, De natura hominis
15) 200v Diversi, Homiliae et epistolae
16) 201r–203r Athanasius, Historia de Melcisedech
17) 203r–204r Athanasius, Sermo contra Latinos
18) 204r Michael Psellus, De anima et mente
19) 204r–211r Gregorius Nyssenus, Epistula canonica ad Letoium
20) 211r–v Anonymus, Ex quot elementis constent corpus et anima
21) 211v Pseudo-Zonaras, Lexicon
22) 212r–215r Anastasius Sinaita, Sermo Ι in constitutionem hominis secundum imaginem dei
23) 215r–218r Joannes Chrysostomus, In Genesim sermones IX
24) 218r–v Gallus Caesar, Ad Iulianum fratrem epistola
25) 218v–221v Gregorius Nazianzenus, Epistulae
26) 221v–222v Michael Psellus, Opusculum 20
27) 224r–262v Iulius Pollux, Onomasticon
28) 263r–266r Diversi, Aphorismi
29) 266r–278v Origenes, Philocalia
30) 278v Nicephorus Gregoras, Historia Romana
31) 278v David, In Porphyrii isagogen commentarium
32) 278v Anonymus, De Graecia
33) 279r–280v Origenes, Philocalia
34) 280v Pausanias, Graeciae descriptio
35) 280v–281v Anonymus, De inventione Paschae
36) 282r–284r Theodorus Abucara, Scholion
37) 284r–v Anonymus, Ludus numerorum
38) 284v Anonymus, De pingendo
39) 285r–v Anonymus, Urbium nomina progressu temporis ut mutata
40) 286r–v Anonymus, De iambico metro
41) 287r Dicta Platonis, Socratis etc.

Kodikologische Beschreibung

Entstehungsort
s.l. Unbekannt.
Entstehungszeit
Mitte 14. Jh.
Typus (Überlieferungsform)
Codex.
Beschreibstoff
Westliches Papier.
Umfang
1, 287, 2 Bll.
Format (Blattgröße)
22 × 14,5 cm.
Zusammensetzung (Lagenstruktur)
(I-1)a + I2 15 IV122 + (IV-1)129 + III135 + 6 IV183 + (IV-1)190 + 4 IV222 + (IV-1)230 + 5 IV270 + III276 + IV284 + II288* + (I-1)289*. Bll. entfernt hinter 126 und 190; ohne Bl. 223. Vgl. Parpulov/Dolgikh/Cowe, S. 201: „The volume has 286 folia (numbered 1–222, 223–285). Quires (signed Im3 [see fig. 1]): 2 x 1 (2) [unsigned], 15 x 8 (122), 7 (129) [fol. 126 single, text missing], 6 (135) [unsigned], 6x8 (183), 7 (190), 10 x 8 (270), 6 (276), 8 (284), 1 (285), 2 (287).
Foliierung
Vatikanische Foliiierung (f. 1–287). Ohne Bl. 223. Die Bezeichnung der ungez. Bll. folgt dem Digitalisat (a, 288*, 289*).
Lagenzählung
Griechische Zahlen am unteren Rand mittig, jeweils auf der ersten Rectoseite einer jeden Lage.
Zustand
Beschreibstoff ist relativ gut erhalten, einige Bindungen sind restauriert.
Wasserzeichen
"Watermarks (numbers in boldface refer to similar examples in Mošin-Trailič: 5913: bifolia 3/10, 6/7, n/18, 13/16, 14/15, 20/25, 27/34, 35/42, 38/39, 43/50, 45/48, 51/58, 53/56, 75/82, 138/141, 139/140, 248/253 (?), 250/251 (?).
4276, 4290, etc.: bifolia 60/65, 67/74, 70/71, 130/135, 144/151, 146/149, 147/148, 169/174, 199/206, 200/205, 210/211, 218/219.
1637: bifolia 83/90, 85/88, 92/97, 93/96, 99/106, 102/103, 108/113, 115/122, 116/121, 176/183, 177/182, 191/198.
1937–1943, 1952, 1955: bifolia 19/26, 224/229, 231/238, 232/237, 239/246, 255/262, 257/260.
2664, 2683: bifolia 155/156, 161/166, 193/196, 266/267, 273/274.
2867: bifolium 28/33.
229, 253: bifolium 171/172.
7156 (lower half only): fol. 230.
6789, 6796: bifolium 241/244.
6839, 6845, 6856: bifolium 280/281.
1122, 1127, 1129: bifolium 277/284." (Parpulov/Dolgikh/Cowe, S. 201).
Wasserzeichen sind nicht digitalisiert.

Schriftraum
17,9 × 9 cm.
Spaltenanzahl
1 Spalte.
Zeilenanzahl
28–30 Zeilen.
Schriftart
Schrift mit großer Ähnlichkeit zum Hodegonstil, mit Fettaugenelementen und Hang zu Ober- und Unterlängen. Bisweilen größere Länge beim ι, ausschweifende Ligaturen, besonders το, ετ und επ, betont großes ε und σ. Es gibt Abweichungen in Kleinigkeiten: λ variiert, ebenso α und β.
Angaben zu Schrift / Schreibern
Falls es mehrere Hände sind, lässt sich das nicht klar erkennen. Inkonsequente Nutzung von Buchstabenformen erschwert die Bestimmung. Eine Marginalie auf 62v wurde mit Michael Apostoles (vgl. Stefec 2014, S. 195: RGK I, Nr. 278 = RGK II, Nr. 379 = RGK III, Nr. 454) identifiziert. In Kombination mit der Haupthand lässt das Provenienz aus Konstantinopel vermuten.
Buchgestaltung
Die Hs. enthält neben zahlreichen theologischen Abhandlungen auch andere, thematisch nicht verwandte Schriften. Die Anordnung ist nicht stringent. Mitunter sind kürzere Texte nachträglich auf freie Seiten geschrieben, ebenso gibt es einige Leerseiten.
Buchschmuck
Die Handschrift ist weit üppiger illustriert als die meisten Palatini Graeci. Jedoch kann nicht ausgeschlossen werden, dass die Illustrationen später hinzugefügt wurden. Über manche Überschriften wurde eine Zierleiste mit unterschiedlichen Flechtornamenten gemalt. Die Zierleiste auf 3r könnte arabische Schrift darstellen. Rubrizierte Überschriften und Initialien.

Nachträge und Benutzungsspuren
f. 2r: mehrere Nummern, schwer lesbar, u.a. eine (Capsa-?) Nummer 86 und eine 97 oder 197. Daneben befinden sich eine Signatur 209 und ein Provenienzvermerk seors., der auf Erwerbung als Einzelstück hindeutet. Ferner ein lateinisches Register der enthaltenen Schriften, teilweise mit Korrekturen von anderer (Sylburgs?) Hand.
Zahlreiche figürliche Zeichnungen von Fabelwesen, u.a. Drachen, Mischwesen aus Löwen usw: „Wash drawings of unidentified mammal (56r), snail (57r), lion [?] (67r), rooster (154r), snail (200r), shell (202r). Pen drawings of a human-leonine creature (199v), dog (202v), lion (209v), wolf (213v), nude man fighting two dragons with a spear (224r), tailed dwarf (224v), nude man riding a monster and holding a falcon (226v), winged man struggling with two dragons (227v), nude man fighting a dragon with a spear (231r), nude man fighting a dragon with a sword (231v), nude man shooting at a dragon with a bow (232r), nude man fighting a dragon with a spear (233r), human-leonine creatures (233v, 234r), nude man fighting two dragons with a sword (234v), human-leonine creature with three faces on the human head (235r), winged nude man fighting a dragon with a spear (235v), human-leonine creatures fighting dragons with a spear (236v, 237v), two lions (237r), lion (240r), nude man shooting an arrow at a dragon (243r), nude man twisting a large branch (244r), winged human-leonine creatures (247v, 249r), human-leonine creature (257v), male head (258r), lion (259v), Kufic writing (277r–v), flower blossoms (277v). This dry list- ing does poor justice to the great imagination and skill with which the drawings are executed. Their ink is similar to that used by the scribe; their peculiar style is Gothic rather than Byzantine and suggests a fourteenth-century date.“ (Parvulov/Dolgikh/Cowe, S. 201+204, n. 5).
Arabische Schriftzeichen auf f. 277r–v: transkribiert: Alsalem althaleth laka alsaa’da/ Lesaheb ala’lala waalamthal (Übersetzt: Alsalem the third, I wish you happiness/ for the owner of glory and proverbs; Transkription und Übersetzung: Raja Abdel-Aziz).
f. 144v in Sylburgs Hand: Vacat id spatium quia charta combibit. Dazu f. 167v Anmerkung von Angelo Mai; f. 281v ist ein Halbmond, darunter in zwei Spalten griechische Zahlen: links α-ιθ, rechts β, κβ, ι, λ, ιη, ζ, κζ, ιε, δ, κδ, ιβ, α, κα, θ, κθ, ιζ, ε, κε, ιγ .

Einband
Roter Ledereinband der BAV aus der Zeit von Kardinalbibliothekar Francesco Saverio de Zelada und Papst Pius VI.; Rücken mit goldenen Wappenstempeln von Papst Pius IX. (oben) und Kardinalbibliothekar Angelo Mai (unten), vgl. Schunke, Einbände, II, S. 909.
Provenienz
Augsburg / Heidelberg.
Geschichte der Handschrift
Die arabische Schrift auf f. 277r–v kann ein Hinweis auf einen arabischen Hintergrund sein. Der erwähnte Name Alsalem III. (konnte bisher nicht zugeordnet werden) bezeichnet vielleicht den Adressaten. Die Zeichnungen sprechen aber gegen einen islamischen Adressaten. Die Hs. könnte der Schrift nach aus Konstantinopel stammen. Sie kam vermutlich über Venedig oder Padua (als Einzelstück: vgl. Provenienzvermerk seors. auf 2r) an Ulrich Fugger nach Augsburg, und 1567 nach Heidelberg. Commelinus nutzte die Hs. (Text f. 201r–203r) für seine Athanasius-Ausgabe, die 1601 in Heidelberg erschien. 1623 wurde die Hs. mit der Bibliotheca Palatina nach Rom gebracht, wo sie sich noch heute befindet.

Faksimile
https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bav_pal_gr_209
Literatur
Stevenson, Graeci, S. 105–108; Elmar Mittler u.a., Bibliotheca Palatina, Katalog zur Ausstellung vom 8. Juli bis 2. November 1986 Heiliggeistkirche Heidelberg, Textband, Heidelberg 1986, S. 433; Jan Dochhorn, Die Historia de Melchisedech (hist Melc) - Einführung, editorischer Vorbericht und Editiones praeliminares, in: Muséon 177, S. 7–48, hier S. 20; Georgi R. Parvulov/Irina V. Dolgikh/Peter Cowe, A byzantine Text on the Technique of Icon Painting, in: DOP 64, 2010, S. 201–216; Federico Condello/Massimo Magnani, Il ms. Vat. Barb. gr.69 e lo pseudo-Archiloche (frr. °° 327 e °°328 W. Testo, Contesto e ipotesi attributiva, in: Revue d’Histoire des Textes 14, 2019, S. 69–140, hier S. 81.
Verzeichnis der im Katalogisierungsprojekt abgekürzt zitierten Literatur

Inhalt

1) 3r–53v Digitalisat

Verfasser
Basilius Caesariensis (GND-Nr.: 118637797).
Titel
Epistolae XLVI.
TLG-Nummer
2040.004.
Angaben zum Text
CPG 2900.
Titel (Vorlage)
3r Εὐσταθίῳ φιλοσόφῳ ἀμοιβάει πρὸς ρησις εν η καὶ περὶ τῆς τύχης διὰ ὑγρει δοξάριον.
Incipit
3r ἁπειρηκότα με ἤδη πρὸς τὰς παρὰ τῆς τύχης>
Explicit
53v ὅταν ἴδοι τὰ πράγματα κατὰ τὴν πρόρρησιν ἀπαντήσαντα.
Edition
Yves Courtonne, Saint Basile, Lettres Tome I, Paris 1957, S. 3–176 (Hs. nicht erwähnt).

2) 54r–57v Digitalisat

Verfasser
Gregorius Nazianzenus (GND-Nr.: 118541900).
Titel
Epistolae.
TLG-Nummer
2022.001.
Titel (Vorlage)
54r Γρηγόριος τῷ μεγάλῳ Βασιλίῳ.
Incipit
54r Ἐγὼ σε καὶ βίου καθηγητὴν, καὶ δογμάτων .
Nachträge und Rezeptionsspuren
Schattenriss einer dicken Katze (?) und kolorierte Zeichnung einer Schnecke.
Edition
Paul Gallay, Saint Grégoire de Nazianze. Lettres, 2 vols., Paris, 1:1964; 2:1967.

3) 57v Digitalisat

Verfasser
Anonymus.
Titel
Lexici botanici fragmentum.
Titel (Vorlage)
57v Titel wurde ausradiert und ist nicht mehr zu erkennen.
Incipit
57v κοκκήμηλα καλοῦνται τὰ ἥμερα προῦμνα
Explicit
57v … ἡ κάναβις δύσπεπτός ἐστι καὶ κεφαλαλγικὴ καὶ κακόχυμος, θερμαίνει τε ἱκανῶς.
Textgestaltung
Jeder Satz beginnt mit einer roten Initiale.
Edition
unediert.

4) 58r Digitalisat

Verfasser
Anonymus.
Titel
De tribus cerebri ventriculis.
Angaben zum Text
Kurze Fragen und Antworten, jeweils mit einer rubrizierten Initiale beginnend.
Incipit
58r Πόσας κοιλίας ἔχει ὁ ἐγκέφαλος
Explicit
58r …ὁμοίως καὶ τῶν ὄπαθεν μερῶν.
Nachträge und Rezeptionsspuren
f. 58v vacat.
Edition
unediert.

5) 59r–72v Digitalisat

Verfasser
Basilius Caesariensis (GND-Nr.: 118637797).
Titel
De legendis gentilium libris.
TLG-Nummer
2040.002.
Titel (Vorlage)
59r Τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Βασιλείου ἀρχεπισκόπου Καισαρείας Καππαδοκίας τοῦ μεγάλου. Πρὸς τοῖς νεοὺς πῶς ἂν ἐξ Ἑλληνῶν ὠφέλοιντο λόγων.
Incipit
59r Πολλά με τὰ παρακαλοῦντά ἐστιν.
Nachträge und Rezeptionsspuren
f. 67r Schattenriss eines Tiers. Der Text bricht auf f. 72v mitten im Satz ab, danach sind Leerseiten bis f. 74v.
Edition
Saint Basile. Texte établi et trad. par Fernand Boulenger, Paris 1965.

6) 75r–77r Digitalisat

Verfasser
Eunapius (GND-Nr.: 118682660).
Titel
Vitae sophistarum.
TLG-Nummer
2050.001.
Titel (Vorlage)
75r Εὐαπίου Κυρίου βιβλίου τοῦ ἐγγεγραμέννου βίοι σοφιστῶν.
Incipit
75r Λιβάνιον. Ἀντιόχεια μὲν ἤνεγκεν, ἡ τῆς Κοίλης καλουμένης συρίας, πρώτη τῶν πόλεων. Σελεύκου τοῦ νικάτορος.
Edition
Giuseppe Giangrande, Eunape de Sardes, Vies de philosophes et de sophistes, Paris 2014.

7) 77r–104v Digitalisat

Verfasser
Libanius sophista (GND-Nr.: 11857258X).
Titel
Declamationes et Orationes.
TLG-Nummer
2200.005+004.
Titel (Vorlage)
77r Λιβανίου Σοφίστου, πρεσβευτικὸς πρὸς τοῦς Τρῶας ὑπὲρ τῆς Ἑλένης.
Incipit
77r Εἰ μὲν ἐβούλετο Ἂλέξανδρος, ὦ Τρῶες.
Explicit
104v … φησὶν αὐτὸν Ὅμηρος, ἀκούσαντα μηκέτι εἶναι τὸν Πάτροκλον.
Edition
Libanius, Opera, ed. Richard Foerster, vol. 1–7, Leipzig 1903–1913.

8) 104v–130r Digitalisat

Verfasser
Libanius (GND-Nr.: 11857258X).
Titel
Epistolae.
TLG-Nummer
2200.001.
Titel (Vorlage)
104v Λιβανίου σοφιστοῦ ἐπιστολαὶ .
Explicit
130r τῆς γνώσεως κυρίῳ.
Schrift / Schreiber
Auf f. 130r wird für den letzten Brief eine andere Tinte verwendet. Die Schrift wird gegen Ende immer hektischer.
Edition
Libanius, Opera, ed. Richard Foerster, vol. 10–11, Leipzig 1921–22.

9) 136r–163v Digitalisat

Verfasser
Albinus (GND-Nr.: 118644319).
Titel
Epitome doctrinae Platonicae.
TLG-Nummer
0693.001.
Titel (Vorlage)
136r Ἀλκινόου λόγος διδασκαλικὸς τῶν Πλάτω.
Incipit
136r Τῶν κυριωτάτων Πλάτωνος δογμάτων.
Edition
Alcinoos, enseignement des doctrines de Platon. Introd., texte établi et commenté par John Whittaker, et trad. par Pierre Louis, Paris 1990, S. 1–72. Hs. erwähnt auf S. XXXIII.

10) 163v–165r Digitalisat

Verfasser
Theon Smyrnaeus (GND-Nr.: 100635520).
Titel
De utilitate mathematicae.
TLG-Nummer
1724.001.
Titel (Vorlage)
163v περὶ μονάδος.
Incipit
163v καὶ τοῦτο εἶναι τὸ σοφώτατον· πάντα μὲν γὰρ τὸν ἀριθμὸν εἰς δεκάδα ἤγαγον.
Edition
Theonis Smyrnaei philosophi platonici expositio rerum mathematicarum ad legendum Platonem utilium, recensuit Eduardus Hiller. Leipzig 1878, S. 99–104.

11) 165r–167v Digitalisat

Verfasser
Diogenes Laertius (GND-Nr.: 118525859).
Titel
Vitae philosophorum.
TLG-Nummer
0004.001.
Angaben zum Text
Buch III, cap. 81, 84–87, 90–91, 102, 105–109.
Titel (Vorlage)
165r ἑτέρα διαίρεσις.
Incipit
165r Τῶν ἀγαθῶν κατὰ Ἀριστοτέλην τὰ μέν ἐστι ἐν ψυχῇ
Explicit
167v … τῶν ὄντων ἄρα τὰ μὲν αὐτὰ καθ’ αὑτὰ λέγεται, τὰ δὲ πρός τι.
Edition
Diogenis Laertii Vitae philosophorum, vol. I, libri I-X, edidit Miroslav Marcovich. Stuttgart, Leipzig 1999, S.

12) 167r–196r Digitalisat

Verfasser
Eusebius (GND-Nr.: 118531425).
Titel
Praeparatio evangelica.
TLG-Nummer
2018.001.
Angaben zum Text
f. 167v–178r Buch VI, 11, 1–83 (Teile des Textes [f. 167v–174r] stimmen mit Origenes, Philocalia sive Ecloga de operibus Origenis a Basilio et Gregorio Nazianzeno facta [Vgl. Origène, Philocalie 21–27, sur le libre arbitre. Introduction, texte critique, traduction et notes par Éric Junod, Paris 2006, S. 130–166, cap. 23,1–11] überein.); f. 178r–179v Πλουτάρχου ἀπὸ τοῦ ἐπιγεγραμμένου (Titel am Rand korrigiert: συγγράμματοι περὶ τοῦ ΕΙ τοῦ ἐν Δελφοῖς), Buch XI, 11, 1–15; f. 179v–180v περὶ τοῦ δευτέρου αἰτίου, Buch XI, 14,1–10; f. 180v–181v: Πλάτωνος περὶ τοῦ δευτέρου αἰτίου Buch XI, 16,1–4; f. 181v–183v Buch XI, 18,1–26; f. 183v–184r: Ἀμελίου περὶ τῆς Ἰωαννοῦ τοῦ εὐαγγελίστου θεολόγου: Buch XI, 19,15; f. 184r–v Buch XI, 35,1–5; f. 184v–185r Buch XI, 20,1–3; f. 185r–186v (zitiert nach Philo Alexandrinus, Hypothetica sive Apologia pro Judaeis, S. 198–200) Buch VIII, 11,1–18; f. 186v–189r Buch VIII, 12,1–21; f. 189r–191v Buch X, 5,1–6,14; f. 191v–193v Διοδώρου τῶν βιβλιοθηκῶν (zitiert nach Diodorus Siculus, Bibliotheca historica, Buch I), Buch X, 8,1,-17; f. 193v–196r Buch IV, 11,1–14,10.
Incipit
167r Οὔτε οὖν ἀριθμόν, οὔτε τάξιν οὔτε σύνδεσμον οὔτε ἄλλο τῶν ἐλλιπῶν μορίων οὐδὲν οἶμαι τὸ γράμμα σημαίνειν
Nachträge und Rezeptionsspuren
Marginalie von A. Mai auf f. 167v. Da Eusebius selbst aus Werken verschiedener Autoren zitiert, werden auch andere Autoren bei Stevenson und in den Überschriften genannt. f. 183v Maginalie: Amelii tantum citatur locus a Numenio, usque ad tertium versum pag[inae] sequentis.
Edition
Eusebius, Praeparatio evangelica, hrsg. von Karl Mras, Berlin 1954.

13) 199r–200r Digitalisat

Verfasser
Michael Psellus (GND-Nr.: 118733605).
Titel
Theologica.
TLG-Nummer
2702.013 oder .035.
Angaben zum Text
Theologica 38/7–79 .
Titel (Vorlage)
199r Τοῦ Ψελλοῦ περὶ τοῦ διὰ τί εἰσιν οἱ ἄγγελοι πτερωτοὶ καὶ ἐστεμμένοι καὶ ἀνθρωπόμορφοι καὶ σφαῖραν ἐν ταῖς χερσὶ φέροντες, καὶ δι’ ἣν αἰτίαν μνήμην αὐτῶν ποιούμεθα τῇ βʹ τῆς ἑβδομάδος ἡμέρᾳ, τῇ γʹ δὲ τοῦ προδρόμου καὶ τῶν καθ εξῆς ἄχρι τῆς ζʹ.
Incipit
199r Περὶ μὲν τοῦ ἀνθρωπομόρφους εἶναι τοὺς θείους ἀγγέλους ἰστέον ὅτι τοῦτο τὸ λογικὰ ζῷα τούτους εἶναι δηλοῖ.
Explicit
200r … καὶ ταῖς σειραῖς τοῦ Ἅιδου κατεχομένοις ἀφιεροῖ, δεήσεις ἱκετηρίους ὑπὲρ αὐτῶν ποιουμένους καὶ τὸ θεῖον δι’ αὐτῶν ἐξιλάσκουσιν.
Nachträge und Rezeptionsspuren
Zeichnungen.
Edition
J. M. Duffy/L. G. Westerink, Michael Psellus Theologica, Vol. II, München/Leipzig, 2002.

14) 200r–200v Digitalisat

Verfasser
Nemesius (GND-Nr.: 118586955).
Titel
De natura hominis.
TLG-Nummer
0743.002.
Incipit
200r Ὅτι ἡ γῆ πιληθεῖα, γίγνεται ὕδωρ, ὑδωρ δὲ πιληθὲν καὶ πυκνωθὲν.
Edition
Moreno Morani, Nemesii Emeseni de natura hominis, Leipzig 1987, S. 49, Z. 12–21 (Hs. nicht erwähnt).

15) 200v Digitalisat

Verfasser
Joannes Chrysostomos (GND-Nr.: 118557831) / Isidorus Pelusiota (GND-Nr.: 10029717X) / Flavius Josephus (GND-Nr.: 118640003) / Theodoretus (GND-Nr.: 118756796).
Titel
Homiliae et epistolae.
TLG-Nummer
2062.152, 2741.003, 2741.001, 2017.079, 0526.001, 4089.001.
Angaben zum Text
Τοῦ Μεταφράστου (uned.): inc. Φόβος μὲν γὰρ, πατὴρ πρὸς εὐχῆς, ἡ δὲ, Γαλήνου ματὴρ, expl. …καὶ οὕτως αἱ ἀρχαὶ καὶ ῥίζαι τῆς μετανοίας φύονται; Joannes Chrysostomos, Homiliae in Matthaeum, Migne PG 57, col. 37: ἀσφαλὲς γὰρ ταμιεῖον κατορθωμάτων λήθη κατορθωμάτων; uned. Πονηραὶ γὰρ τυχοῦσα ἀμνηστείας ἐπιδίδωσιν; Isidorus Pelusiota Epistulae de interpretatione divinae scripturae, Migne PG 78, Sp. 488: Σύμμετρος ἔστω τῆς ἀρετῆς ὁ πόνος, ἵνα μὴ ἄμετρος γένηται τῆς μεταβολῆς ὁ τρόπος; ders., Migne PG 78, Sp. 609: Τὸ σαφὲς τῷ σεμνῷ κεκραμένον, οὐκ ἀσαφὲς τῷ ἀκροωμένῳ, τὸ λεγόμενον, κατασκευάζει; ders., Epistula 1272 inc. Ὁ οἶνος, εἰ καιρίως καὶ μετρίως ποθείη, expl. … καὶ μώλωπας αὐτοῖς προξενῶν.; Flavius Josephus, Antiquitates Judaicae 20, cap. 162: βαρὺ γὰρ τοῖς ἀδικεῖν θέλουσιν τὸ συνεχῶς νουθετοῦν; uned.: Ἀδέσποτον γάρ τι χρῆμα ἡ ἀρετὴ, ἣν τιμῶν τὶς καὶ ἀτιμάζων, πλείον ἢ ἔλαττον ἕξει; Theodoretus, Graecarum affectionum curatio: Αἰτία ἑλομένου, θεὸς ἀναίτιος· κακῶν γὰρ ὁ θεὸς οὔποτε αἴτιος.
Textgestaltung
Jedes neue Zitat beginnt mit einer roten Initiale.
Nachträge und Rezeptionsspuren
Am Rand sind einige Autorennamen in Latein oder Griechisch geschrieben, aber nicht immer kann die Richtigkeit bestätigt werden.
Edition
teilw. unediert; Migne PG 57, Sp. 37; Migne PG 78, Sp. 488+609; P. Évieux, Isidore de Péluse. Lettres (1214–1413), vol. 1, Paris 1997, S. 182–502; B. Niese, Flavii Iosephi opera, vols. 1–4, Berlin 1887–1890; Canivet, Théodoret de Cyr. Thérapeutique des maladies helléniques, 2 vols., Paris 1958 (Sources chrétiennes 57).

16) 201r–203r Digitalisat

Verfasser
Athanasius (GND-Nr.: 118504843).
Titel
Historia de Melcisedech.
TLG-Nummer
2035.074.
Angaben zum Text
Diesen Text verwendete Commelinus für die Edition 1601 (vgl. Mittler, S. 433).
Titel (Vorlage)
201r Ἱστορία εἰς τὸν Μελχηισεδέκ .
Edition
Migne PG 28, Sp. 525–529.

17) 203r–204r Digitalisat

Verfasser
Athanasius (GND-Nr.: 118504843).
Titel
Sermo contra Latinos.
TLG-Nummer
2035.083.
Titel (Vorlage)
203r οῦ ἁγίου Κυρίλλου.
Nachträge und Rezeptionsspuren
Es handelt sich um ein Zitat eines Heiligen Cyrillus, wie Hs. und Stevenson richtig schreiben, wofür aber keine Edition gefunden wurde.
Edition
Migne PG 28, Sp. 825.

18) 204r Digitalisat

Verfasser
Michael Psellus (GND-Nr.: 118733605).
Titel
De anima et mente.
TLG-Nummer
2702.011.
Edition
Dominic John O'Meara, Michaelis Pselli philosophica minora, vol. 2, Leipzig 1989, S. 2 (Hs. erwähnt [S. X] als Sigle v3).

19) 204r–211r Digitalisat

Verfasser
Gregorius Nyssenus (GND-Nr.: 118541919).
Titel
Epistula canonica ad Letoium.
TLG-Nummer
2017.076.
Titel (Vorlage)
204r Τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Νύσσης ἐκ τῆς πρὸς Λητοίον ἐπισκοπῆς Μελιτινῆς κανονικῆς ἐπιστολή.
Edition
Gregorii Nysseni Epistula canonica ed. Ekkehardus Mühlenberg, Leiden/Boston 2008 (Hs. erwähnt auf S. XXIV).

20) 211r–v Digitalisat

Verfasser
Anonymus.
Titel
Ex quot elementis constent corpus et anima.
Incipit
211r Τετραμερές ἐστι τὸ σῶμα ἐκ τεσσάρων στοιχείων ὥσπέρ τις κόσμος συνιστάμενον· ἐκ πυρὸς ἀέρος· ὑδατος καὶ γῆς
Explicit
211v … αἱ διαιρέσεις, δυνάμεις εἰσὶ τοῦ νοὸς, ἃς κατὰ τὸ αὐτοῦ μέτρον προβάλλεται.
Nachträge und Rezeptionsspuren
Der erste Satz ist zitiert aus Anastasius, Viae dux, 2,7; der Rest konnte nicht zugeordnet werden.
Edition
unediert.

21) 211v Digitalisat

Verfasser
Pseudo-Zonaras.
Titel
Lexicon.
TLG-Nummer
3136.001.
Incipit
211v ἡ μὲν μέλαινα χολὴ τῇ γῇ
Explicit
211v ἡ ξανθὴ χολὴ τῷ πυρί· ξηρὰ καὶ θερμή.
Edition
J.A.H. Tittmann, Iohannis Zonarae lexicon ex tribus codicibus manuscriptis, 2 vols., Leipzig 1808.

22) 212r–215r Digitalisat

Verfasser
Anastasius Sinaita (GND-Nr.: 10093630X).
Titel
Sermo Ι in constitutionem hominis secundum imaginem Dei.
TLG-Nummer
2896.002 und 2896.004.
Angaben zum Text
f: 212r–214rἈναστασίου πατριάρχου τῆς μεγάλης Ἀντιοχίας εἰς τὸ ποιήσαμεν ἄνθρωπον κατ’εἴκονα: Sermo I (Cap. 1, Z. 15 -2, Z.20); f. 214r–v Sermo III (Cap. 3, Z. 45 - 79); anschl. unedierter Text: Incipit: Πᾶσαν μὲν ἡ θεόπνευστος γραφή· καὶ αἱ εὐαγγελικαὶ καὶ ἀποστολικαὶ διδασκαλίαι…; Explicit: …τὸν κόσμον τοῦ σώματος διοικοῦν τῷ καὶ φωτίζοντα τοῦτο τὸ τριαδικὸν πλήρωμα.
Nachträge und Rezeptionsspuren
Uned. Glosse oder Katene, mglw. von der selben Hand, inc. Κατὰ τὶ λέγεται λίθος κασσιτερινος ὁ Χριστὸς, expl. Τὰ ὀικρημένα ὑμῶν.
Edition
Karl-Heinz Uthemann (Hrsg.), Sermones duo in constitutionem hominis secundum imaginem Dei,Turnhout 1985 (CCSG 12), S. XLV (Hs. erwähnt als Sigle W).

23) 215r–218r Digitalisat

Verfasser
Joannes Chrysostomus (GND-Nr.: 118557831).
Titel
In Genesim sermones IX.
TLG-Nummer
2062.113.
Angaben zum Text
f. 215r–v Τοῦ Χρυσοστόμου· ὅτι ἐπιστημονὶ τῆς τοῦ καλοῦ καὶ κακοῦ γνώσεως ὁ ἄνθρωπος; f. 215v–216v uned.: ἐκ τοῦ εὐαγγελίου εἰς τὸ κριτής τις ἦν ἔν τινι πόλει, inc. Κριτῆν ἐν ταῦθα καὶ πόλιν, τὸν ἄνθρωπον λέγει· καὶ πᾶσα πολιτεῖα…, expl. …τοῖς ἀπὸ βρέφοις αὐτὸ ἐκ ζητοῦ δώσει ὁ θεὸς; f. 216v–218r Cyrillus: Κυρίλλου εἰς τὸ βάλετε εἰς τὰ δεξιὰ μέρη τοῦπλοῖου τὸ δίκτυον, inc. Ἡ θεωρία τοῦ διηγήματος ἐν βραχεῖ…, expl. …τῶν θείων χαρισμάτων ὁ χορηγός.; unediert, Überschrift Πλάτωνος, Marginalie: Σόλωνος supra 18° ab fine folio, inc. ἀδέσποτόν τι χρῆμα ἡ ἀρετή…, expl. …Θεὸς ἀναίτιος κακῶν γὰρ ὁ Θεὸς οὔποτε αἴτιος.
Edition
Migne PG 54, Sp. 605–606.

24) 218r–v Digitalisat

Verfasser
Gallus Caesar (GND-Nr.: 102393923).
Titel
Ad Iulianum fratrem epistola.
Titel (Vorlage)
218r Γάλλος καίσαρ Ἰουλιανῷ ἀδελφῷ χαίρειν.
Incipit
218r ἡ γειτνίασις τῆς χώρας λέγω δὴ τῆς Ἰωνίας
Explicit
218v … ὅπερ σὺν τῷ φειλομένῳ σεβάσματι προσκυνεῖν χρή· ἔρρωσο.
Edition
Ἰουλιανοῦ Αὐτοκράτορος τὰ σωζόμενα, καὶ τοῦ ἐν ἁγίοις Κυρίλλου Ἀρχιεπισκόπου Ἀλεξανδρείας πρὸς τὰ τοῦ ἐν ἀθέοις Ἰουλιανοῦ λόγοι δέκα. Iuliani Imp. opera quae supersunt omnia, et S. Cyrilli Alexandriae Archiepiscopi contra impium Iulianum libri decem, rec. Ezechiel Spanhemius, Leipzig 1696, S. 454–455.

25) 218v–221v Digitalisat

Verfasser
Gregorius Nazianzenus (GND-Nr.: 118541900).
Titel
Epistulae.
TLG-Nummer
2022.001.
Angaben zum Text
f. 218v–219r Epistula 67: Τοῦ Θεολόγου πρὸς τὸν ἐξισωτὴν Ἰουλιανόν, inc.: Ἐμοὶ πρὸς σέ, φιλίας μὲν πολλὰ δίκαια, expl.:…τὸν πολὺ τῆς παροισίας ἡμῶν αἰδεσιμώτερον; f. 219r–v Epistula 195: Γρηγορίου τοῦ αὐτοῦ; f. 219v–220r Epistula 23: Ἐπιφανίῳ; f. 220r–221v Epistula 178: Ῥήτορι Εὐδοξίῳ; f. 221v Epistula 80: Εὐαγρίῳ.
Edition
Paul Gallay, Saint Grégoire de Nazianze. Lettres, 2 vols., Paris 1:1964; 2:1967.

26) 221v–222v Digitalisat

Verfasser
Michael Psellus (GND-Nr.: 118733605).
Titel
Opusculum 20.
TLG-Nummer
2702.012.
Titel (Vorlage)
221v Τοῦ σοφωτάτῳ ψελλοῦ· εἰς τὸ θεολογικὸν.
Explicit
222v … μόνον γὰρ τὸ ἓν πολλα.
Nachträge und Rezeptionsspuren
f. 223 fehlt, wodurch der Text verstümmelt ist.
Edition
Paul Gautier, Michaelis Pselli theologica, vol.1, Leipzig 1989, S. 76, Z. 1-S. 77, Z. 56. (Hs. erwähnt auf S. XIV, Sigle q).

27) 224r–262v Digitalisat

Verfasser
Iulius Pollux (GND-Nr.: 100321739).
Titel
Onomasticon.
TLG-Nummer
0542.001.
Angaben zum Text
f. 224r–249r Buch I, uned. Einschub (Τὸ μὲν παρὸν πρῶτον βιβλίονκαὶ ἀφανῶν μορίων); f. 249r–262v Buch II , verstümmelt: expl. ἃ Αἰσχύλης, πέλυτρα καλεῖ· λέγεται δέ τι καὶ.
Nachträge und Rezeptionsspuren
An den Rändern sind viele Zeichnungen von Fabelwesen, u.a. Mischgestalten von Tieren oder Mensch und Tier; in der Regel nicht koloriert.
Edition
Pollucis Onomasticon, e codicibus ab ipso collatis denuo edidit et adnotavit Ericus Bethe, Leipzig 1900: Buch I, Cap. 1–254; Pollucis Onomasticon, e codicibus ab ipso collatis denuo edidit et adnotavit Ericus Bethe, Leipzig 1900: Buch II, cap. 5–196 (Hs. erwähnt auf S. XI).

28) 263r–266r Digitalisat

Verfasser
Diversi.
Titel
Aphorismi.
TLG-Nummer
3074.004, 2580.002.
Angaben zum Text
f. 263r–v Constantinus Manasses, Aristarchus et Callithea (Otto Mazal, Der Roman des Konstantinos Manasses. Überlieferung, Rekonstruktion, Textausgabe der Fragmente, Wien 1967 [Wiener Byzantinische Studien 4], S. 165–206): Fragment 881, Fragment 96a, Fragment 113, Fragment 123, Fragment 126, mehrere nicht edierte Fragmente; f. 263v–265r Joannes Laurentius Lydus, De Mensibus (R. Wünsch, Ioannis Lydi liber de mensibus, Leipzig 1898), Buch III, cap. 9, Z. 9-cap. 10, Z. 125; f. 265r–266r Περὶ τῶν ιβ’ μηνῶν, uned., inc. Ὅτι Ἰαννουάριος εἴρηται ἀπὸ τοῦ Ἰανοῦ πατρὸς θεοῦ τινος, expl. …ἔλαττον δέ, ὡς ἂν ὀλίγιστον ὁ τοιοῦτος χρόνος ἐπιζώη.

29) 266r–278v Digitalisat

Verfasser
Origenes (GND-Nr.: 118590235).
Titel
Philocalia.
TLG-Nummer
2042.019.
Titel (Vorlage)
266r Πρὸς τὸ μὴ ἐκ κακεῖν ἐν τῇ ἀναγκώσει τῆς θείας γραφής.
Nachträge und Rezeptionsspuren
Der eingeschobene, unedierte Teil (ab f. 267v, Z. 2) könnte ein späterer Kommentar sein.
Edition
Joseph Armitage Robinson, The philocalia of Origen, Cambridge 1893, S. 62–64 (f. 266r–267r), S. 40–41 (f. 267r–v); unediertes Stück: incipit: ἐμοὶ δὲ δοκεῖ ταύτην εἶναι αἰτίαν… expl.: …καὶ τῷ τοιῷδε περιειλῆφθαι προπαρασκευάσαντος ἀριθμῷ (267v); S. 49–50 (f. 267v–268v); S. 58–59 (f. 268v–269v); S. 60–61 (f. 269v–270r); S. 70–86 (f. 270v–278v).

30) 278v Digitalisat

Verfasser
Nicephorus Gregoras (GND-Nr.: 118697463).
Titel
Historia Romana.
TLG-Nummer
4145.001.
Incipit
278v ὅτι οἱ κατὰ χρόνους τακτοὺς ἄρχειν.
Explicit
278v ὁ δὲ ἐκ γενούας ποτεστάτος.
Edition
Immanuel Bekker/Ludwig Schopen, Nicephori Gregorae historiae Byzantinae, 3 vols., Corpus scriptorum historiae Byzantinae, Bonn 1829, S. 97.

31) 278v Digitalisat

Verfasser
David (GND-Nr.: 100967205).
Titel
In Porphyrii isagogen commentarium.
TLG-Nummer
4021.002.
Incipit
278v ὅτι ἡ λυκόπολις· ἐν αὐγύπτω ἐστί.
Explicit
278v τοῦ γὰρ σώματος ἐστὶν ἐκ τύπωμα.
Edition
Adolf Busse, Davidis prolegomena et in Porphyrii isagogen commentarium, Commentaria in Aristotelem Graeca 18.2, Berlin 1904, S. 91–92.

32) 278v Digitalisat

Verfasser
Anonymus.
Titel
De Graecia.
Incipit
278v παλλήνη ἡ νῆσος
Explicit
278v ἑτεροκλίτως λέγεται το εἰπάτω.
Edition
unediert.

33) 279r–280v Digitalisat

Verfasser
Origenes (GND-Nr.: 118590235).
Titel
Philocalia.
TLG-Nummer
2042.019.
Titel (Vorlage)
279r ὅτι κέκλεισται· καὶ ἐσφραγισται, ἡ θεία γραφὴ· ἀπὸ τοῦ εἰς τὸν πρῶτον ψαλμὸν τόμου· ὠριγένους.
Incipit
279r Κεκλεῖσθαι καὶ ἐσφραγίσθαι τὰς θείας γραφὰς.
Explicit
280v περὶ τοῦ τηλικού του ἀποφαίνεσθαι θεοῦ.
Edition
Joseph Armitage Robinson, The philocalia of Origen, Cambridge 1893, S. 36–40.

34) 280v Digitalisat

Verfasser
Pausanias (GND-Nr.: 118592246).
Titel
Graeciae descriptio.
TLG-Nummer
0525.001.
Incipit
280v ὅτι θεῶν σέβους οἱ ἀμυκλαίοι.
Explicit
280v ἢ ὄρνιθας πτερά.
Schrift / Schreiber
s.o. unter Folium.
Textgestaltung
s.o. unter Folium.
Edition
F. Spiro, Pausaniae Graeciae descriptio, 3 vols., Leipzig 1903, vol. III,19,6.

35) 280v–281v Digitalisat

Verfasser
Anonymus.
Titel
De inventione Paschae.
Angaben zum Text
Bei den Texten handelt es sich um die Datierung von Festen, insbesondere Ostern.
f. 281r περὶ τῆς εὑρέσεως τῆς α’ ἐνὸς ἑκάστου μηνός; σύντομος ἑρμην. τοῦ πασχαλ; f. 281v περὶ τῆς εὑρέσεως τῆς ἀπόκρεως; περὶ τοῦ θεμελίου.
Titel (Vorlage)
280v Περὶ τῆς εὑρέσεως τοῦ νομιχοῦ φασχ[α].
Incipit
280v Εἰ θέλεις εὑρεῖν τὸ νομικ. φασκ ἐν ποίᾳ ἢ μὲν τοῦ μηνός ἐστιν
Explicit
281v … ἐπερχομένου πρώτου κυ’.
Textgestaltung
Der Mond wird gelegentlich als Idiogramm dargestellt.
Nachträge und Rezeptionsspuren
f. 281r oben: griechische Monatsnamen, f. 281v links: griechische Zahlen, in zwei Spalten angeordnet.
Edition
unediert.

36) 282r–284r Digitalisat

Verfasser
Theodorus Abucara (GND-Nr.: 119258986).
Titel
Scholion.
Titel (Vorlage)
281v–282r σχολίαι ἀπὸ φωνῆς θεοδόρου τοῦ θεοφιλεστάτου ἀβουκαρᾶ σοφωτάτου καὶ φιλοσόφου· τήν τε ἡμέραν καὶ τὴν ἔξω ὡς χρὴ φιλοσοφήσαντος γραφὴν.
Incipit
282r Ἀναγκαῖόν ἐστι μέλλοντας ἡμᾶς χριστιανῶν αἱρέσεων ἐπιμνησθῆναι.
Explicit
284r … τὸ δὲ διάφορι ταῖς φύτεσιν.
Edition
unediert.

37) 284r–v Digitalisat

Verfasser
Anonymus.
Titel
Ludus numerorum.
Incipit
284r [Π]ρώτου φάους ὢν δεύτερον θεῖον
Explicit
284v … τοῦ παντελείου τὸ τρισόλβιον σέλας, μετουσία λάβοιμι κἂν οὐκ οὐσία.
Textgestaltung
Überschrift und Initialen wurden hier nicht eingefügt.
Edition
unediert.

38) 284v Digitalisat

Verfasser
Anonymus.
Titel
De pingendo.
Angaben zum Text
Es handelt sich um eine Anleitung zum Bemalen von Kleidung und Gesichtern.
Titel (Vorlage)
284v Ὑποτύπωσις χρηματισμοῦ στολίου καὶ προσώπου.
Incipit
284v Εἰς πρῶτον πρόπλασμα τοῦ στολίου
Explicit
284v … καὶ ἐγγύζει αὐτό.
Schrift / Schreiber
Die Schrift ist kleiner und enthält mehr Abbreviaturen als vorher und nachher. Wahrscheinlich handelt es sich um eine spätere Ergänzung.
Edition
Parvulov/Dolgikh/Cowe, S. 203 (bildet die einzige Edition. Sie beruht einzig auf dieser Hs.).

39) 285r–v Digitalisat

Verfasser
Anonymus.
Titel
Urbium nomina progressu temporis ut mutata.
Titel (Vorlage)
285r ὅσαι τῶν πόλεων ἐν τοῖς ὑστερον χρόνον μετωνομ.
Incipit
285r … Ἔπίδαμνος τὸ νῦν Δυρράχιον· Ἐπίδαυρος δέ
Explicit
285v τὸ νῦν πολύστυλον.
Edition
unediert.

40) 286r–v Digitalisat

Verfasser
Anonymus.
Titel
De iambico metro.
Titel (Vorlage)
286r Περὶ τοῦ ϊαμβικοῦ μέτρου.
Incipit
286r Ἰστέον ὅτι τὸ ἰαμβικὸν μέτρον
Explicit
286v … γραφει ὡς σοῦ.
Edition
unediert.

41) 287r Digitalisat

Titel
Dicta Platonis, Socratis etc.
Incipit
287r ἰστέον δὲ καὶ περὶ διχρόν.
Explicit
287r … καὶ τοὺς πόρρωθα.
Edition
nicht ediert? Erwähnt in Tiziano Dorandi, Laertiana, Capitoli sulla tradizione manoscritta e sulla storia del testo delle 'Vite dei filosofi' di Diogene Laerzio, Berlin/New York 2009, S. 6.


Bearbeitet von
Vinzenz Gottlieb, Universitätsbibliothek Heidelberg, 14.01.2021.
Katalogisierungsrichtlinien
Die Katalogisierungsrichtlinien finden Sie hier.
Gefördert durch
The Polonsky Foundation Greek Manuscripts Project: a Collaboration between the Universities of Cambridge and Heidelberg – Das Polonsky-Stiftungsprojekt zur Erschließung griechischer Handschriften: Ein Gemeinschaftsprojekt der Universitäten Cambridge und Heidelberg.