Vatikan, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. gr. 364AB
Zusammengesetzte Handschrift
Pergament · Band A: 6, 142, 1 Bll.; Band B: 1, 212, 1 Bll. · 20–21 × 14–15 cm · Kreta? · I., III., IV., VI. u. VII. 14.–15. Jh. / II. u. V. 15. Jh.
- Schlagwörter (GND)
- Theologie / Hagiographie / Musik / Grammatik / Griechisch / Dogmatik / Festkalender / Lesungstext / Geographie / Gottesgebärerin / Predigten / Gebete / Kirchenmusik / Erotapokriseis / Byzanz / Neumen / Askese / Patristik.
- Diktyon-Nr.
- 66096.
1ar–v | vacat | |
1r | Schenkungsexlibris | |
1v | vacat | |
1ar | Wirtschaftstext | |
1av–1dv | vacant | |
Faszikel I | ||
1) | 1er–v | Anonymus, Geronticum (Fragment) |
2) | 2r–8v | Philotheus Coccinus, De lumine Thaborico |
3) | 8v–16r | Anonymus, De festis Iudaeorum |
4) | 16r–21r | Anonymus, De paschate |
5) | 21r–31v | Anonymus, Orationes variae |
6) | 31v–32v | Athanasius Alexandrinus, Symbolum de fide catholica sive Quicumque |
7) | 32v–36r | Ephraem Syrus, Sermo compunctorius |
8) | 36v | Anonymus, Excerpta biblica |
Faszikel II | ||
9) | 37r–55r | Anastasius Antiochenus, De gestis in Perside |
10) | 55v–57r | Anonymus, Epistolae |
11) | 57r–v | Anonymus, Quaestiones et responsiones |
58r–60v | vacant | |
12) | 61r–66v | Ephraem Syrus, Sermo in meretricem |
13) | 66v–78r | Epiphanius Constantiensis, Sermo in divini corporis sepulturam |
78v–79v | vacant | |
14) | 80r–81v | Iohannes Damascenus, Homilia in nativitatem Domini (Auszug) |
82r–83v | vacant | |
15) | 84r–90v | Anonymus, Geographica |
16) | 90v–91r | Iohannes Chrysostomus, De animae substantia |
17) | 92r–94v | Anonymus, Synaxarium rustici cuiusdam iusti |
18) | 95r–96r | Anonymus, Miraculum in Carthagine factum |
19) | 96r–98v | Iohannes Moschus, Narratio de Synesio et Euagrio |
Faszikel III | ||
20) | 99r–100v | Anonymus, Precatio in Deiparam |
21) | 100v–103r | Ephraem Syrus, Precatio ad sanctissimam Dei matrem |
22) | 103v–109v | Anonymus, Vita sancti Alexii |
23) | 110r–116r | Anonymus, Apocalypsis Iohannis apocrypha |
24) | 116v–121v | Anonymus, Sancti Nicolai miracula |
25) | 122r–124v | Timotheus Alexandrinus (zugeschrieben), Miraculum s. Menae de Hebraeo et Christiano |
26) | 125r–128r | Timotheus Alexandrinus (zugeschrieben), Miracula s. Menae |
27) | 128r–132r | Timotheus Alexandrinus (zugeschrieben), Alia miracula s. Menae |
28) | 132v–134v | (Ps.-?)Eusebius Alexandrinus, Sermo de ieiunio |
29) | 135r–145v | Anonymus, Vita s. Theodorae martyris |
30) | 145v–148r | Anonymus, Vita et conversio s. Thaisiae |
31) | 148r–v | Anonymus, De avaritia |
32) | 148v–150v | Nathanael Hieromonachus, De blasphemia |
33) | 151r–155v | Nathanael Chychas?, Monitum de iniuriarium memoria |
34) | 156r–162v | Iohannes Chrysostomus, Visio Danielis |
35) | 163r–164r | Anonymus, Evangelium Thomae de infantia saluatoris |
36) | 164v–165v | Anonymus, De sacerdotio Christi seu conuersio Theodosii Iudaei |
37) | 166r–168v | Anonymus, De Georgio et dracone |
38) | 169r–176v | Andreas Cretensis, In exaltationem s. crucis |
39) | 176v–177v | Anonymus, Synaxarium ieiuniorum |
40) | 178r–182v | Menander protector, Visio Constantini, inuentio crucis et clauorum |
41) | 183r–187v | Anonymus, Narratio de Philotheo |
42) | 188r–192r | Athanasius Alexandrinus, Narratio de cruce seu imagine Berytensi |
43) | 192r–201v | Symeon Metaphrastes, Sancti Demetri martyrium |
44) | 202r–204r | Anonymus, Synaxarium in sanctam Christi passionem |
45) | 204v | Anonymus, Narratio de monacho Macario |
205r–206v | vacant | |
46) | 207r–217r | Anonymus, Hierosolymitani antiquitates |
47) | 217r–218r | Anonymus, Poema de Paradiso perdita |
Faszikel IV | ||
48) | 219r–223v | Iohannes Moschus et al., Apophthegmata |
49) | 223v–226v | Anonymus, De coelo et zodiacis |
50) | 226v–239v | Severianus Gabalesis, De spiritu sancto |
51) | 240r–246r | Macarius Chrysocephalus, De nativitate Iohannis Praecursoris |
52) | 247r | Anonymus, Symbolum apostolicum |
53) | 247r–256v | Anonymus, Confessio fidei |
54) | 256v–262v | Matthaeus Blastares, De usu cibi cocti in officio defunctorum |
55) | 263r–265r | Anonymus, De affectibus animae corporisque |
265v | vacat | |
56) | 266r–v | Anonymus, De misericordia |
57) | 266v–267r | Anonymus, De Hegumenis |
58) | 267v–286r | Michael Psellus, Paraphrasis in Canticum Canticorum |
59) | 286v–288r | Nicephorus Callistus Xanthopulus, Interpretatio graduum octoechorum |
60) | 288r–289r | Anonymus, Opera de musica |
289v–292v | vacant | |
61) | 293r–310v | Anonymus, De Aseneth et Josepho |
62) | 311r–312r | Iulianus Apostata/Basilius Caesariensis, Epistolae |
63) | 312r–313r | Anonymus, Vita Pachomii |
64) | 313r–314r | Anonymus, Lexicon Homericum |
314v–315v | vacant | |
65) | 316r–v | Anonymus, Oratio |
66) | 317r–331r | Anonymus, De prosodia erotemata |
331v–332v | vacant | |
Faszikel V | ||
67) | 333r–336r | Anonymus, Grammatica |
336v–338v | vacant | |
68) | 339r–v | Georgius Choeroboscus, Grammatica |
Faszikel VI | ||
69) | 340r–343v | Iohannes Cucuzeles/Iohannes Cladas, Cantica |
70) | 344r–345v | Anonymus, Echos/Trisagion |
71) | 346r | Anonymus, De iambis |
72) | 346r–351v | Iohannes Cucuzeles/Iohannes Cladas, Cantica |
Faszikel VII | ||
73) | 352r–354v | Anonymus, Visiones patrum et ascetarum |
Kodikologische Beschreibung
- Typus (Überlieferungsform)
- Codex.
- Beschreibstoff
- Östliches Papier.
- Umfang
- Band A: 6, 142, 1 Bll.; Band B: 1, 212, 1 Bll.
- Format (Blattgröße)
- 20–21 × 14–15 cm.
- Zusammensetzung (Lagenstruktur)
- Hs. aus 7 Faszikeln zusammengesetzt (I. Bl. 1e–36; II. Bl. 37–98;
III. Bl. 99–218; IV. Bl. 219–332; V. Bl. 333–339; VI. Bl. 340–351; VII. Bl.
352–354). Band A: (I-1)1* + 11 + II1d + … + (I-1)143*.
Band B: (I-1)1a + … + (I-1)355*. Mit Bl. 1a–1e. Vorderspiegel ist Gegenbl. zu 1* bzw. 1a, Hinterspiegel Gegenbl. zu
143* (Band A) bzw. 355* (Band B). Bll. entfernt vor 79,
hinter 94 und 339.
Die Lagenstruktur wurde durch Neubindung verändert. Die ursprüngliche kann vielleicht durch die Zählung erschlossen werden.
- Foliierung
- Vatikanische Foliierung (f. 1–354, mit 1a–1e). Die Bezeichnung der ungez. Bll. folgt dem Digitalisat (1*, 143*; 1a, 355*).
- Lagenzählung
- Die
Lagenzählung erfolgt grundsätzlich mit griechischen Zahlen. Eine Zählung
erstreckt sich fast über die gesamte Hs.: α–λθ (3r–285r), μγ–με
(317r–333r), wobei die Lage ιδ sich
ganz hinten (f. 352–354) befindet. Daraus kann man schließen, dass der
Faszikel 352–354 ursprünglich zwischen f. 98 und 99 angeordnet war, aber
noch vor der Foliierung von dort entfernt wurde. Die Lagen μ–μβ weisen die Zählung nicht auf. - Die Lagenzählung α–ε wurde durch eine einzige Hand a geschrieben,
ab ς von einer anderen Hand b. Diese
schrieb auch μγ–με (317r–333r).
Zusätzlich gibt es weitere Zählungen 99r—191r (α–ιβ), 222v α, 130 β, 238v γ, 254v α 262v β, 263r γ, 268v α, 276v β, 277r und 284v γ, 285r δ, 300v α, 308v β, 309r, 324? (α oder δ?) γ 351r (δ).
- Zustand
- Die Hs. ist in zwei Bände A und B unterteilt
(spätestens seit der Neubindung unter de Zelada). Die einzelnen Faszikel
sind in sehr unterschiedlichem Zustand, einige sind sehr schlecht erhalten.
Manche Teile (z.B. Bl. 2–36) haben kein einziges Bl., das nicht neu geheftet
werden musste. Restaurierungsmaßnahmen fanden anscheinend schon vor langer
Zeit statt, die dabei hinzugefügten Papierstreifen sind sehr stark von
Wurmfraß betroffen. Einige Seiten sind mit transparentem braunem Papier
beklebt.
Die Faszikel III und IV sind dagegen in sehr gutem Zustand. Man bekommt den Eindruck, als wären die anderen Faszikel und Bll. zum Schutz davor und dahinter gebunden worden. Verschiedene Blätter und Faszikel sind zusammengeheftet.
- Nachträge und Benutzungsspuren
- Schenkungsexlibris auf 1r, Stempel der BAV auf 1er und 254v; auf 1ar Capsa-Nr. C. 86. und Allacci-Signatur 198. Nennung des Vorbesitzers Papa Nataniel auf 1br (hier nicht als Autograph, anderes als in den meisten Hss. dieses Vorbesitzers). Des weiteren finden sich auf 1br Angaben zu enthaltenen Werken, die Signatur 364 und die Provenienzbezeichnung seor. - Fragment: 1ar: Wirtschaftstext (Besitzstandskonto, mit Preisangaben), 1. Hälfte 15. Jh., ediert Schreiner, Finanz- und Wirtschaftsgeschichte, S. 219–221.
- Einband
- Weiße Pergamenteinbände der BAV über Pappdeckeln, Rücken mit rotem Schild und goldenen Wappenstempeln von Papst Pius IX. (oben) und Kardinalbibliothekar Pitra (unten), Rom 1869–78, vgl. Schunke, Einbände, II, S. 911.
- Provenienz
- Venedig / Augsburg / Heidelberg.
- Geschichte der Handschrift
- Die Hs. wurde am 1.3.1559 in Venedig von Johannes Nataniel/Nathanael (RGK I, Nr. 173 = RGK II, Nr. 231 = RGK III, Nr. 285) zusammen mit 14 anderen an einen Agenten Ulrich Fuggers verkauft. Für sie alle wird kretische Provenienz angenommen. Vermutlich war die Hs. beim Verkauf schon in dieser Form zusammengestellt. Fugger übersiedelte 1564 nach Heidelberg, wohin ihm seine Bibliothek 1567 folgte, und vermachte sie nach seinem Tod 1584 an Kurfürst Friedrich IV. 1623 wurde die Hs. als Kriegsbeute nach Rom gebracht, wo sie sich seitdem befindet.
- Literatur
- Stevenson, Graeci, S. 222–228; Ehrhard, I, S. 226, III, S. 803; Catalogus Codicum Astrologorum Graecorum V,IV, Codicum Romanorum,
partem quartam descripsit Stephanus Weinstock,
Brüssel 1940, S. 101–103; Nicolaus Terzaghi, Synesii Cyrenensis
opuscula, Rom 1944, S. XLII; Paul Canart, Jean Nathanael et le commerce des
manuscrits grecs à Venise au XVIe siècle, in: Venezia centro di mediazione
tra Oriente e Occidente (secoli XV–XVI). Aspetti e problemi (Atti del II
Convegno Internazionale di storia della civiltà veneziana; Venezia 3–6
ottobre 1973), Vol. II, Florenz 1977, S. 417–438; Diane Touliatos-Banker , Check List of Byzantine
Musical Manuscripts in the Vatican Library, in:
Manuscripta 31, 1987, S. 22–27, hier S. 25; Schreiner,
Finanz- und Wirtschaftsgeschichte, S. 219–221; Karl-Heinz Uthemann, Anastasios Sinaites.
Byzantinisches Christentum in den ersten Jahrzehnten unter arabischer
Herrschaft, Berlin/Boston 2015 (Arbeiten zur Kirchengeschichte
125); Anne-Laurence Caudano, Cosmologie et cosmographies
variées dans les manuscrits byzantins tardifs, in: Byzantion 85,
2015, S. 1–25, hier S. 21–22; Patrick Andrist, Les codex grecs Adversus Iudaeos
conservés à la Bibliothèque Vaticane (S. XI–XVI): essai méthodologique pour
une étude des livres manuscrits thématiques, Vatikan 2016 (Studi e
Testi 502), S. 392; Lucia Maddalena Tissi, Il caso delle
cosidette
χρησμωδιαι ἑλληνικαι, in:
Byzantion 87, 2017, S. 349–374, hier S. 355–357 (Sigle
N); Luigi Silvano/Paolo Varalda,
Per l'edizione dei Miracula sancti Menae (BHG 1256–1269), in:
Philologia antiqua 12, 2019, S. 51–85.
Verzeichnis der im Katalogisierungsprojekt abgekürzt zitierten Literatur
Faszikel I (Bl. 1e–36)
- Sachtitel / Inhalt
- Sammlung theologischer Schriften.
Kodikologische Beschreibung
- Entstehungsort
- s.l. Unbekannt.
- Entstehungszeit
- 14.–15. Jh.
- Typus (Überlieferungsform)
- Faszikel.
- Beschreibstoff
- Östliches Papier.
- Umfang
- 36 Bll.
- Format (Blattgröße)
- 20,5 × 14,5 cm.
- Zusammensetzung (Lagenstruktur)
- 4 IV32 + II36.
- Foliierung
- Vatikanische Foliierung (f. 1e, 2–36).
- Lagenzählung
- Keine Lagenzählung vorhanden.
- Zustand
- Der Faszikel ist eine eher zufällige Ansammlung von Texten. Bl. 1e ist ein Fragment und wahrscheinlich älteren Ursprungs. Großflächige Stock- und Wasserflecken haben die Schrift an den Rändern unlesbar gemacht, so dass sie nachgezogen wurde.
- Schriftraum
- 17 × 11 cm.
- Spaltenanzahl
- 1 Spalte.
- Zeilenanzahl
- f. 1er–v: 24; f. 2r–33v: 25; f. 34r–36r: mehr als 30 Zeilen.
- Angaben zu Schrift / Schreibern
- Man erkennt schlecht, wo eine Hand aufhört und die andere beginnt. f. 1er–v ist von älterer Hand: Ähnlichkeit zur „minuscola della scuola niliana“. Die anderen Hände stehen in mehr oder weniger großer Abhängigkeit von der Perlschrift. Auf 36r erscheint eine Hand, die wahrscheinlich auf das 15. Jh. datiert werden kann.
- Provenienz
- Heidelberg.
Inhalt
1) 1er–v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Geronticum (Fragment).
- Angaben zum Text
- Verschiedene Fragen und Antworten aus dem Geronticum. Enthält Aussprüche der Äbte Petrus und Isaias.
- Incipit
- 1er … σπασμὸν· αὕτη ἐστὶν ἡ μέση ὁδὸς εἰ οὺ πίπτουσα· τὸ ἔχειν ἐν τῆ ἡσυχία τὴν ταπείνωσιν.
- Explicit
- 1ev ὅτι τὸν προς ἐρχόμενον δουλεῦσαι τῶ …
- Schrift / Schreiber
- Minuskelschrift in Anlehnung an die Perlschrift, auffälliges Gamma in Winkelform. Unterschiede sind bei Beta und Lambda erkennbar.
- Textgestaltung
- Initialen sind rubriziert und vergrößert.
- Nachträge und Rezeptionsspuren
- Die Annotation in margine: Vide Petri Abbae sermones numo 91. ist wohl auf Pal. gr. 91, f. 299r–303r bezogen.
2) 2r–8v
- Verfasser
- Philotheus Coccinus (GND-Nr.: 119159147).
- Titel
- De lumine Thaborico.
- Angaben zum Text
- F. 2r–3v (inc. Εἰκότως δ’ ἄρα καὶ διαφερόντως
ἀκολούθως) Gregorius Palamas, TLG 3254.010, aus Rede 1, Kap 7,
sect. 16, 17, 18, 20, 21, 24.
F. 3v–4v Ἀπὸ τοῦ κτίσμα λέγειν τὸ λάμψαν ἐπ’ὄρους θαβὼρ über den Berg Thabor.
F. 4v τήν τε μίαν φύσιν τῶν τρίων· καὶ τὰς περὶ αὐτὴν πάσας φυσικὰς δυνάμεις τὲ καὶ ἐνεργείας· οὐ γὰρ ἐνθεωρεῖται κατὰ τὸν πόλυν τὰ θεία μάξιμον, οὔτε τῆς θείας φύσει τί κτιστὸν (sect. 31), und andere theologische Texte.
- Incipit
- 2r [Εἰκότως δ’ ἄρα καὶ διαφερ]όντως ἀκ[ολούθως].
- Explicit
- 8v τῶ ἀργυρίω τὴν θείαν χάριν συναριθμο …
3) 8v–16r
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- De festis Iudaeorum.
- Titel (Vorlage)
- 8v ἀναγωγαὶ τῶν νομικῶν διατάξεων.
- Incipit
- 8v Εἰ καὶ παρεκβατικώτερον ὁ λόγος αλλ’ οὖν.
- Explicit
- 16r τὸ φόνημα τῆς σαρκὸς νεκροῦντα τῆ μαχαῖρα τοῦ πνεύματος.
4) 16r–21r
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- De paschate.
- Angaben zum Text
- Der Text enthält unter anderem Angaben zur Datierung des Pessach-Festes.
- Titel (Vorlage)
- 16r περὶ τοῦ πάσχα.
- Incipit
- 16r Ἔτι καὶ περὶ τοῦ νομικοῦ πάσχα.
- Explicit
- 21r τὰ ταῖς αἰσθηταῖς ὄψεσιν ἀνέφικτα καὶ ἐσθέατα.
5) 21r–31v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Orationes variae.
- Angaben zum Text
- 13 Reden aus einem Euchologium zu kirchlichen Anlässen: f. 21r Pro charitate et pace; f. 21r Pro peregrinantibus; f. 21r–v Gratiarum actio pro depositis inimicitiis; f. 21v Oratio pro liberatione poenarum; f. 21v–23v Orationes in processionibus recitandae; f. 23v–25r Orationes duae εἰς πληγὴν θανάτου und εἰς φόβον; f. 25v–26r Gratiarum actio pro declinato mortis periculo; f. 26r–27r Oratio initio indictionis recitanda; f. 27r–v Oratio ad omne tempus aptata; f. 27v–28v Oratio ad hostes avertendos; f. 28v–30r Orationes tempore Quadragesimae magnae recitandae; f. 30r–v Oratio in siccitatibus; danach durchgestrichener Text in kleinerer Schrift (enthält Fastengebote im Jahreslauf, beginnend mit März); f. 30v–31v Oratio nocturna.
- Titel (Vorlage)
- 21r εὐχὴ εἰς ἀγάπην ἤτοι εἰρήνην.
- Incipit
- 21r Κύριε ὁ θεὸς ἡμῶν· ὁ τῆς ἀγάπης φυτουργὸς.
- Explicit
- 31v νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας.
6) 31v–32v
- Verfasser
- Athanasius Alexandrinus (GND-Nr.: 118504843).
- Titel
- Symbolum de fide catholica sive Quicumque.
- TLG-Nummer
- 2035.106.
- Angaben zum Text
- CPG 2295. - Anders als von Stevenson, Graeci vermerkt, ist das Glaubensbekenntnis am Ende nicht verstümmelt.
- Titel (Vorlage)
- 31v Σύμβολον τοῦ ἁγίου ἀθανασίου.
- Incipit
- 31v Ὅστις θέλει σωθῆναι, πρὸ πάντων χρεία ἐστὶ.
- Explicit
- 32v εἰ μή τις πιστῶς τε καὶ βεβαίως πιστεύση, σωθῆναι οὐ δυνήσεται.
- Schrift / Schreiber
- Ab hier ist die Schrift etwas kursiver als zuvor.
- Edition
- Migne PG 28, Sp. 1581–1584.
7) 32v–36r
- Verfasser
- Ephraem Syrus (GND-Nr.: 118530550).
- Titel
- Sermo compunctorius.
- TLG-Nummer
- 4138.004.
- Angaben zum Text
- CPG 3916. - Das Ende des Textes ist nicht erhalten. Auf 36v erscheint ein anderer Text.
- Titel (Vorlage)
- 32v Τοῦ σό[φ]ου πατρὸς ἡμῶν ἐφραὶμ τοῦ σύρου· λόγος περὶ κατανύξεως.
- Incipit
- 32v Δεῦτε ἀγαπητοὶ· δεῦτε πατέρες καὶ ἀδελφοί μου.
- Explicit
- 36r ὑποδέχονται τὸν λόγον, καὶ ὑπὸ μεριμνῶν καὶ πλούτου.
- Nachträge und Rezeptionsspuren
- 32v in margine Hinweis auf eine Edition: Ed. L. T. III. p. 90.
- Edition
- Konstantinos G. Phrantzoles, Ὁσίου Ἐφραίμ τοῦ Σύρου ἔργα, vol. 1, Thessaloniki 1988, S. 96–111.
8) 36v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Excerpta biblica.
- Angaben zum Text
- Exzerpte aus dem Alten Testament, u.a. Num. 25.
- Incipit
- 36v οὗς ἐκέντισεν ὁ φινεὲς υἱὸς ἐλεαζάρου.
- Explicit
- 36v τῶ δευτέρω μηνὶ· ἡκαδ’ καὶ ζ’ εξιρανθ’ ἡ γῆ.
- Schrift / Schreiber
- Späterer Nachtrag; eine ähnliche Hand (15. Jh.?) taucht öfter bei Chronisten (bzw. in Kleinchroniken) auf. Sie ähnelt der Schrift von Faszikel II.
Faszikel II (Bl. 37–98)
- Sachtitel / Inhalt
- Sammlung theologischer und naturwissenschaftlicher Texte.
Kodikologische Beschreibung
- Entstehungsort
- Kreta?
- Entstehungszeit
- 15. Jh.
- Typus (Überlieferungsform)
- Faszikel.
- Beschreibstoff
- Östliches Papier.
- Umfang
- 62 Bll.
- Format (Blattgröße)
- 20,5 × 14,5 cm.
- Zusammensetzung (Lagenstruktur)
- 5 IV76 + I78 + (III-1)83 + IV91 + (IV-1)98.
- Foliierung
- Vatikanische Foliierung, fortlaufend (f. 37–98).
- Lagenzählung
- Keine Lagenzählung vorhanden.
- Zustand
- Der Faszikel hat einige Beschädigungen erlitten: einige Bll. waren lose und wurden neu eingebunden. Textverluste können nicht ausgeschlossen werden. Es gibt viele Stockflecken und einige Wurmlöcher.
- Schriftraum
- 15–17 × 11 cm.
- Spaltenanzahl
- 1 Spalte.
- Zeilenanzahl
- 1–24 Zeilen.
- Angaben zu Schrift / Schreibern
- Mit Ausnahme von 80r–81v und 92r–98v war hier nur eine Hand des 15. Jhs. am Werk, die möglicherweise auch den Faszikel III geschrieben hat.
- Nachträge und Benutzungsspuren
- 96r: Annotation von Angelo Mai Vide Moschi pratum cap. 195. A. Maius.
- Provenienz
- Heidelberg.
Inhalt
9) 37r–55r
- Verfasser
- Anastasius Antiochenus (GND-Nr.: 11896822X).
- Titel
- De gestis in Perside.
- Angaben zum Text
- CPG 6968; BHG 0804a-b. - F. 37r–45r 1. Teil, endet mit der Doxologie; f. 45r–55r 2. Teil (S. 96b der Edition) beginnt mit der Überschrift τὰ ἐπίλοιπα περσικᾶ. Laut Ehrhard I, S. 226, könnte es sich um eine Lesung für den Sonntag vor Weihnachten handeln.
- Titel (Vorlage)
- 37r Τὰ λεγόμενα περσικᾶ· ἀναγινοσκόμενα εἰς τὴν τράπεζαν τῆ τοῦ χριστοῦ γεννήσεως ἡμέρα· Καὶ ἐπὶ τῆν αὔριον. Ἀναστασίου θεουπόλεως Ἐξήγησις περὶ τῶν ἐν περσίδη πραχθέντων.
- Incipit
- 37r Βασιλεύοντος ἀῤῥενώτου τῆς περσικῆς χώρης.
- Explicit
- 55r ἡμὰς γένοιτ[ο] χάρι[τι] τῆς ἁγίας καὶ ζωοπ[οι]οῦ τριάδ[ος] ὣ ἡ δό[ξα] εἰς τοὺς αἰών[ας] ἀμ[ήν].
- Edition
- Anecdota Graeco-Byzantina. Collegit digessit recensuit Athanasius Vassiliev, Moskau 1893, S. 73b–125.
10) 55v–57r
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Epistolae.
- Angaben zum Text
- Fünf Briefe theologischen Inhalts.
- Titel (Vorlage)
- 55v ἐπιστ[ο]λαῖ.
- Incipit
- 55v Τὴν πεμφθήσαν μοι γραφὴν περὶ τῆς ἀγάπης σου.
- Explicit
- 57r ἐκ τοῦ σού του ἀπὸλαύσαν[τος] διαστήματος.
11) 57r–v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Quaestiones et responsiones.
- Angaben zum Text
- Theologische und philosophische Fragen mit Antworten.
- Incipit
- 57r [Τ]ί εστὶν ἓν οἶδα· δύο οὐκ οῖδα οὐτε τὸ πότε, οὖτε τὸ ποῦ.
- Explicit
- 57v τῆς σαρκοστοῦ· ναζωραίος ἅγιος.
12) 61r–66v
- Verfasser
- Ephraem Syrus (GND-Nr.: 118530550).
- Titel
- Sermo in meretricem.
- TLG-Nummer
- 4138.142.
- Angaben zum Text
- Bis zum Ende von 65v entsprechen sich der Text der Hs. und die Edition. Ab dem Anfang von 66r wird der Evangeliumstext von Lk 7, 42–50 eingeschoben. In der fünften Zeile von unten ähnelt der Text der Hs. wieder dem der Edition.
- Titel (Vorlage)
- 61r Τῆ ἁγ[ία] καὶ μεγάλη δ τοῦ μακαρίου εφρὲμ εἰς τ[ὴν] πόρν[ην] …
- Incipit
- 61r Πολλῶν ὄντων ἁγίων ἀξίων θεοῦ: ὑμνοῦντων εὐχαιρὸς.
- Explicit
- 66v ὡς τὸ ἐπιστρέψαι καὶ ζεῖν αὐτῶ· ὅτι αὐτω· ὅτι αὐτῶ πρέπει δόξα εἰς τοὺς αἰώνας ἀμὴν.
- Edition
- Konstantinos G. Phrantzoles, Ὁσίου Ἐφραίμ τοῦ Σύρου ἔργα, Vol. VII, Thessaloniki 1998 (To Perivoli tis Panagias), S. 89–111.
13) 66v–78r
- Verfasser
- Epiphanius Constantiensis (GND-Nr.: 118682229).
- Titel
- Sermo in divini corporis sepulturam.
- TLG-Nummer
- 2021.013.
- Angaben zum Text
- CPG 3768; BHG 0808e.
- Titel (Vorlage)
- 66v [Τ]οῦ ἐν αγίοις πατρὸς ἡμῶν ἐπιφανίου ἀρχιεπισκόπου κύπρου· εἰς τὴν θεόσωμον ταφὴν τοῦ κυροῦ ἡμῶν ἰησοῦ χριστοῦ καὶ εἰς τὸν ἰωσὴφ καὶ νικοδήμον καὶ τοῦ ἅδου κατάβασιν μετὰ τὸ σωτήριον πάθος παραδόξως γεναμένην.
- Incipit
- 66v Τι τοῦτο σήμερον σιγῆ πολλὺ ἐν τῆ γῆ· τί, τοῦτο σιγῆ καὶ ἡρεμία πολλὺ· ὁ βασιλεῦς ὑπνοῖ, γῆ ἐφοβήθη καὶ ἡσίχασε.
- Explicit
- 78r ἐορτάζοντες ὀμοῦ καὶ δοξάζοντες· τὸν ἠμὰς ἐκ φθορᾶς χριστὸν ἀναστήσαντα· ὧ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος σὺν τῶ ἀθανάτω πατρὶ καὶ παναγίω καὶ ζωοποιῶ πνεύματι εῖς τοῦς αιώνας τῶν αἰώνων ἀμὴν. τέλος τοῦ ἐπὶφανίου λόγος.
- Textgestaltung
- Die Initialen sind nachträglich rubriziert eingetragen.
- Edition
- Migne PG 43, Sp. 440–464.
14) 80r–81v
- Verfasser
- Iohannes Damascenus (GND-Nr.: 118557971).
- Titel
- Homilia in nativitatem Domini (Auszug).
- TLG-Nummer
- 2934.031.
- Angaben zum Text
- Der Text der Hs. lässt auf 81r, Z. 2 (hinter πορφύρας) einen Teil des Textes aus, der in der Edition enthalten ist. Sylburg (vgl. Annotation auf 80r) sieht hier eine Verbindung zu Text 9 (Persica des Anastasius). Der vorliegende Textabschnitt ist aus dem Kontext gerissen.
- Titel (Vorlage)
- 80r Ἀνατελεῖ ἄστρον ἐξ ἰακὼβ.
- Incipit
- 80r καὶ ἀναστήσεται ἄνθρωπος ἐξ ἰσραήλ: καὶ θραύσει τοὺς ἀρχιγοὺς μωὰβ.
- Explicit
- 81v τα ἱεροσόλημα ἔφθασαν καὶ ηρῶταν λέγοντες.
- Schrift / Schreiber
- Die Schrift unterscheidet sich leicht von der bisherigen.
- Nachträge und Rezeptionsspuren
- 80r nachgetragener lateinischer Titel: Orietur stella ex Jacob; Ergänzung in margine:. - Numerorum cap. 26; Supra in Anastasii narratione, 41 ante folio; von anderer Hand: f. 38b.
- Edition
- Bonifatius Kotter, Die Schriften des Johannes von Damaskos, Vol. V, Berlin/New York 1988, S. 332–333, 337–338.
15) 84r–90v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Geographica.
- Angaben zum Text
- Das geographische Material erscheint in mehreren Hss. des 15. Jhs. (vgl.
Aubrey Diller, Studies in greek manuscript
tradition, Amsterdam 1983, S. 441).
F. 84r De terrae mensura; f. 84r–v De stadiis ac milliariis; f. 84v–85r Quantum distet terra a coelo; f. 85r De antipodibus; f. 85r–86r De terrae motu; f. 86r De quatuor elementis; f. 86r–87r De quatuor maribus; f. 87v–88r De oceano; f. 88r–89r De nubibus; f. 89r De fulgoribus; f. 89r–v De astris; f. 89v–90v De coelo. Vgl. Weinstock, S. 101–102.
- Titel (Vorlage)
- 84r περὶ τὸ τῆς γῆς μίκος.
- Incipit
- 84r Τὸ τῆς γῆς μίκος ἐστὶν, ἀπὸ ἀνατολῶν μεχρὶ δυσμῶν, στάδια μυριαδάς῾ κε’.
- Explicit
- 90v τοῦ μαρτίου μηνὸς πρόσχες γίνωσκε.
- Edition
- Paola Polesso-Schiavon, Un trattato inedito di meteorologia di Eustrazio di Nicea, in: Rivista di Studi Bizantini 2–3, 1965–1966, S. 293–304 (Hs. nicht herangezogen).
16) 90v–91r
- Verfasser
- Iohannes Chrysostomus (GND-Nr.: 118557831).
- Titel
- De animae substantia.
- Angaben zum Text
- Am Ende verstümmelt.
- Titel (Vorlage)
- 90v ἰωάννου τοῦ χρυσοστόμου.
- Incipit
- 90v Πολλοὶ μὲν ἐνόμισαν ὅτι τὸ ἐν φύσημα.
- Explicit
- 91r οὐ δώσεις εἰς τον ὅσιόν σου εἰ δεῖν διὰ φθορὰν.
17) 92r–94v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Synaxarium rustici cuiusdam iusti.
- Angaben zum Text
- BHG 691g. - Der Text wird auch auf den Hl. Menignus bezogen.
- Titel (Vorlage)
- 92r διήγησις ὠφέλιμος περὶ γεωργοῦ τινὸς δικαίου, οὕτω μετρίου λεγομένου.
- Incipit
- 92r Ἐν τῶ θέματι τῆς παφλαγονίας· γεωργὸς τις ἦν.
- Explicit
- 94v ἐκ παιδευθέντος γράμμασιν· ἡ βασίλισσα καὶ δεσπότης τούτου· τῶ βασιλεῖ.
- Nachträge und Rezeptionsspuren
- 94v unten Annotation deest.
18) 95r–96r
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Miraculum in Carthagine factum.
- Angaben zum Text
- BHG 1318a.
- Titel (Vorlage)
- 95r θαῦμα γενόμενον ἐν τῆ αφρικρῆ ἐν πόλει καρταγένης.
- Incipit
- 95r Ἐν τοῖς χρόνοις ἡρακλείου τοῦ βασιλέως· καὶ νικήτα πατρικίου ἐν ἀφρικῆ.
- Explicit
- 96r ὁ δυρώμενος πάλιν ἐκοιμήθη.
19) 96r–98v
- Verfasser
- Iohannes Moschus (GND-Nr.: 118968351).
- Titel
- Narratio de Synesio et Euagrio.
- Angaben zum Text
- BHG 1322r.
- Titel (Vorlage)
- 96r συνεσίου ἐπισκόπου· περὶ εὐαγρίου φιλοσόφου καὶ χρυσοῦ λιτρῶν τριακοσίων· διήγησις πάνυ ὠφέλιμος.
- Incipit
- 96r Ἐν ἀλεξανδρία επὶ τῶν ἡμερῶν θεοφίλου ἀρχιεπισκόπου ἀλεξανδρείας.
- Explicit
- 98v ὡς παλαιόγραφον τῆς χειρὸς τοῦ ἐπισκόπου· τὴν μετὰ θάνα[f. 92r]τον τοῦ εὐαγρίου τούτου γραφὴν· νεαρὰν καὶ ἰδιόγραφον.
- Textgestaltung
- Das Textende befindet sich auf f. 92r. Die Umstellung der Reihenfolge erfolgte schon vor der Lagenzählung.
- Edition
- ähnlich Migne PG 87, Sp. 3077–3080.
Faszikel III (Bl. 99–218)
- Sachtitel / Inhalt
- Sammlung narrativer Texte.
Kodikologische Beschreibung
- Entstehungsort
- Kreta?
- Entstehungszeit
- 14.–15. Jh.
- Typus (Überlieferungsform)
- Faszikel.
- Beschreibstoff
- Papier.
- Umfang
- 120 Bll.
- Format (Blattgröße)
- 20–21 × 14–15 cm.
- Zusammensetzung (Lagenstruktur)
- [Band A:] VI110 + 4 IV142 [Band B:] 9 IV214 + II218.
- Foliierung
- Vatikanische Foliierung, fortlaufend (f. 99–218).
- Lagenzählung
- Keine Lagenzählung vorhanden.
- Zustand
- Der Faszikel ist auf beide Bände aufgeteilt, wobei die Aufteilung ohne Rücksicht auf den Textfluss am Lagenende erfolgte. Die Zusammengehörigkeit wird durch Textfluss, Schrift und Lagenzählung deutlich. Der obere Teil aller Bll. ist durch Feuchtigkeit beeinträchtigt. Einige Bll. mussten restauriert werden.
- Schriftraum
- 14 × 8,5 cm.
- Spaltenanzahl
- 1 Spalte.
- Zeilenanzahl
- 24–26 Zeilen.
- Schriftart
- Eine einzige Hand, 15. Jh. Orthographisch gibt es viele Fehler: Akzente und Spiritus werden nicht oder falsch gesetzt, ähnlich klingende Laute werden oft verwechselt.
- Angaben zu Schrift / Schreibern
- Aufgrund der zahlreichen orthographischen Fehler kann man annehmen, dass der Kopist griechisch sprach, aber kein Humanist war.
- Buchschmuck
- Der Faszikel enthält Elemente, die für ausgesprochene Prunkhandschriften typisch sind. Jeder Textanfang beginnt mit einer rubrizierten Initale, die mit floralen Rankenfortsätzen verziert ist. Einige Buchstaben der Überschriften sind mit Rot hervorgehoben. Darüber befinden sich variierende Zierelemente. Bei deren Gestaltung kamen schwarze, rote und (durch Freilassung) weiße Farbtöne zum Einsatz. Vorwiegend Ranken- und Rosettenmotive. Ab 149r wird die Gestaltung schlichter. Im Text erfolgt die syntaktische Gliederung oft durch rubrizierte Punkte. Auch einige Flächen im Inneren von Buchstaben sind mit roter Farbe ausgefüllt.
- Provenienz
- Heidelberg.
Inhalt
20) 99r–100v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Precatio in Deiparam.
- Angaben zum Text
- Ein jüngerer Text desselben Incipits findet sich in Tübingen, UB, fonds principal Mb 33, f. 8v–13 (Diktyon 64330). Es ist unklar, ob die Texte identisch sind.
- Titel (Vorlage)
- 99r εὐχὴ εἰς ἐξ ὁμολόγησιν· καὶ ὁφέλιας καθ’ ἡμέρας ἀμεταθέτως λέγειν πρὸς την ὑπεραγιαν θεότοκον· ἐἂν ποθεῖς ἐν τῆ ῶρα τῆς ψυχορραγήματός σου· εἰ δῖν αὐτὸν· καὶ βοηθεῖας πολλοῖς καὶ παριγορίας τυχειν ἐξ αὐτοῖς.
- Incipit
- 99r Δέχου τοίνυν ευμενεστάτοι δέσποινα θεότοκε, τὴν οἰκτράν μου δέησιν εξαρχρίου στόματος.
- Explicit
- 100v δοξάζω χριστὸν τὸν θεὸν μου εἰς τὸν αἱῶνας τῶν αἱῶνον (!) ἀμὴν.
21) 100v–103r
- Verfasser
- Ephraem Syrus (GND-Nr.: 118530550).
- Titel
- Precatio ad sanctissimam Dei matrem.
- TLG-Nummer
- 4138.134.
- Titel (Vorlage)
- 100v Εὐχῆ εἰς τὴν ὑπεραγιαν θεοτοκὸν διαστίχων πολιτικῶν.
- Incipit
- 100v Αλ ὦ παρθένε δέσποινα, ἄχραντε θεοτοκὲ.
- Explicit
- 103r χαίρε ἡ μήτηρ τοῦ χριστοῦ υἱοῦ θεοῦ τοῦ ζῶντος· ῶ πρέπει πᾶσα δόξα· τιμῆ καὶ πρὸσκύνησις· καὶ ὕμνος νύν καὶ ἀεῖ· καὶ πάντοτε ἀμὴν εἰς τοὺς αἰῶνας.
- Edition
- Konstantinos Phrantzoles, Ὁσίου Ἐφραὶμ τοῦ Σύρου ἔργα, Vol. VI, Thessaloniki 1995, S. 398–405.
22) 103v–109v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Vita sancti Alexii.
- TLG-Nummer
- 5222.002.
- Angaben zum Text
- BHG 0051–0051z (entspricht keinem Explizit exakt).
- Titel (Vorlage)
- 103v λόγος εὐφημιάνου καὶ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ ἀλεξίου ἀνθρωποῦ τοῦ θεοῦ· πῶς ἔλαβεν γυνὶ· καὶ ἐφἥκεν την καὶ διάμην.
- Incipit
- 103v Ἐγένετο ἀνὴρ τις ἐν ρώμη· ὁνόματι εὐφημιανὸς.
- Explicit
- 109v ἔδωκεν αὐτῶ ὁ θεὸς τὴν ἔτησιν αὐτοῦ γέγραπτε γὰρ ὅτι τοὺς ἐλπίζοντας ἐπὶ τὸν κύριον· ἔλεος κυκλώση ἐν χριστῶ ἰησοῦ τῶ κυριῶ ημῶν…
- Edition
- Francisco Maria Esteves Pereira, Légende grecque de l’Homme de Dieu saint Alexis, in: Analecta Bollandiana 19, 1900, S. 243–253.
23) 110r–116r
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Apocalypsis Iohannis apocrypha.
- Angaben zum Text
- BHG 0921.
- Titel (Vorlage)
- 110r ἀποκάλυψις τοῦ ἁγίου ἀποστόλου· καὶ εὐαγγελισ του ἰωάννουτοῦ θεολόγου· Ευλόγησον δεσπότης.
- Incipit
- 110r Μετὰ τὴν ἀνάλυψιν τοῦ κυριοῦ· ἡμῶν ιησοῦ χριστοῦ.
- Explicit
- 116r καὶ ἀπέθεντό με ἐν τῶ ὄρη θαβώρ· καὶ μακάριος ὁ οἶκος· ὅπου κεῖται ἡ διάθεσις αὕτη· καθῶς· εἶπεν ὁ κύριος· ὁ ἀγαπὸν με τοὺς λόγους μου τῆρ[ει]. ἐν χριστῶ ἰησοῦ τῶ κυρίω ἡμῶν …
- Edition
- Constantin von Tischendorf, Apocalypses apocryphae Mοsis, Esdrae, Pauli, Johannis, item Mariae Dormitio, Leipzig 1866, S. 70–93.
24) 116v–121v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Sancti Nicolai miracula.
- TLG-Nummer
- 5067.008.
- Angaben zum Text
- BHG 1352c.
- Titel (Vorlage)
- 116v Θαῦμα τοῦ ἐν ἁγίοις πατρός, νικολάου· μετὰ τὴν κοίμισιν ἐπὶ χρόνου ε’ καὶ ἐγένετο δοχῆ μεγάλη.
- Incipit
- 116v Ἐγένετο ἀνῶχῆ μεγάλι· καὶ κράτησις τοῦ ἀἔρος ἐπὶ μήνας ε’.
- Explicit
- 121v Καὶ τῶν ἀδίκος θνήσκοντα ἐπίσκεψις· καὶ τῶν χειμαζωμένων ἐν θαλάσση κυβέρνησις· …
- Edition
- Gustav Adolf Anrich, Hagios Nikolaos. Der Heilige Nikolaus in der griechischen Kirche. Texte und Untersuchungen, vol. I, Berlin 1913, S. 288–299 (Hs. herangezogen als Sigle V).
25) 122r–124v
- Verfasser
- Timotheus Alexandrinus (?) (GND-Nr.: 100642675).
- Titel
- Miraculum s. Menae de Hebraeo et Christiano.
- Angaben zum Text
- BHG 1260. - Miraculum IV.
- Titel (Vorlage)
- 122r περὶ τοῦ ἐυρέου καὶ χριστιἀνοῦ πῶς ἔδωσεν αμανάτι· καὶ ἠρνήσθη ὁ χριστιἀνὸς.
- Incipit
- 122r Ευραίος τὶς ἢν εν ἀλέξανδία πραγματευτῆς.
- Explicit
- 124v τυχῶν συγχωρήσεως· παρα τοῦ ἀγίου μάρτυρος τοῦ χριστοῦ μηνὰ· ὧ ἡ δῶξα· καὶ τὸ κράτος· εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰῶνον ἀμὴν.
- Edition
- Ivan Pomjalovski, Žitie prepodobnago Paisija Velikago i Timofeja patriarcha Aleksandrijskago pověstvovanie o čudesach Sv. Velikomučenika Miny, in: Zapiski istoriko-filologičeskago fakulteta Imperatorskago S. Peterburgskago Universiteta, č. 50.3., St. Peterburg 1900, S. 70–73.
26) 125r–128r
- Verfasser
- Timotheus Alexandrinus (?) (GND-Nr.: 100642675).
- Titel
- Miracula s. Menae.
- Angaben zum Text
- BHG 1256 1269a, b, d ?. - Prologus und Miraculum I.
- Titel (Vorlage)
- 125r Τιμοθέου ἀρχιἐπισκόπου ἀλεξανδρείας διἥγησις περὶ τῶν θαυμάτων του αγίου μάρτυρος τοῦ μηνᾶ.
- Incipit
- 125r Ἐγένετο, μετὰ τῆν τοῦ ἀσεβεστάτου· καὶ θεοστυγοὺς διόκλητιἀνοῦ τοῦ βασιλέως.
- Explicit
- 128r καὶ ἐρετηκῶν(!) ἐκ τῆς τότε ἡμέρας· θἀυμάζοντες· πῶς ὁ θεὸς διὰ τῶν πρεσβειῶν τοῦ ἁγίου ἴᾶται· πᾶσαν ψυχῆν.
- Edition
- Ivan Pomjalovski, Žitie prepodobnago Paisija Velikago i Timofeja patriarcha Aleksandrijskago pověstvovanie o čudesach Sv. Velikomučenika Miny, in: Zapiski istoriko-filologičeskago fakulteta Imperatorskago S. Peterburgskago Universiteta, č. 50.3., St. Peterburg 1900, S. 62–66.
27) 128r–132r
- Verfasser
- Timotheus Alexandrinus (?) (GND-Nr.: 100642675).
- Titel
- Alia miracula s. Menae.
- Angaben zum Text
- BHG 1258; BHG 1259. - F. 128r–130v Miraculum II; f. 130v–132r MiraculumIII.
- Titel (Vorlage)
- 128r Ἐτερον βοῦλομαι διηγήσασθαι θαῦμα· τοῦ ἀγίου καὶ πανὁλβίου μαρ[τυρος] Μηνᾶ γενόμενον ἐν αλεξανδρεία.
- Incipit
- 128r Ἣ ἣν τις ἀνὴρ ὁνόματι εὐτρόπιος· καὶ εἶπεν ἐνε αὐτῶ.
- Explicit
- 132r καὶ μετὰ δακρύων πολλῶν παρεκάλη τὸν ἄγιον· ῶ πως συγχωρήσει τὰς ἀμαρτίας αὐτοῦ· εἰς τοὺς αἰώνας ἀμὴν: ἀμὴν.
- Edition
- Ivan Pomjalovski, Žitie prepodobnago Paisija Velikago i Timofeja patriarcha Aleksandrijskago pověstvovanie o čudesach Sv. Velikomučenika Miny, in: Zapiski istoriko-filologičeskago fakulteta Imperatorskago S. Peterburgskago Universiteta, č. 50.3., St. Peterburg 1900, S. 66–70; Miraculum III auch: Luigi Silvano/Paolo Varalda, Per l'edizione dei Miracula sancti Menae (BHG 1256–1269), in: Philologia antiqua 12, 2019, S. 51–85, hier S. 60 (Hs. herangezogen als Sigle V12).
28) 132v–134v
- Verfasser
- (Ps.-?)Eusebius Alexandrinus (GND-Nr.: 10094079X).
- Titel
- Sermo de ieiunio.
- Angaben zum Text
- CPG 5510; BHG 0635a. - Der Anfang dieser Fastenpredigt ähnelt der bei Migne, wobei es gravierende Abweichungen gibt. Am Ende von 134v scheint der Text abzubrechen. Möglicherweise liegt Lagenverlust vor.
- Titel (Vorlage)
- 132v λόγος εὐσεβεῖ πόλεως ἐπὶσκοπου αλεξανδρεῖας· τῆς ἀγίας τεσαρακοστῆς· περὶ τῆς νυστίας· πῶς ὁφυλεῖ νυστεύει ὁ ἄνθρωπος.
- Incipit
- 132v Παραγενομένης τῆς ἁγίας τεσαρακοστῆς· πρὸς ἐλθῶν αλέξανδρος.
- Explicit
- 134v δωλιώτητα· καὶ πάλιν· καθήμενος κατὰ τοῦ αδέλφου σου κατ’ελλη…
- Edition
- ähnlich Migne PG 86, Sp. 313–320.
29) 135r–145v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Vita S. Theodorae martyris.
- Angaben zum Text
- BHG 1727–1729; BHG 1729e.
- Titel (Vorlage)
- 135r βίος τῆς ὁσίας θεοδώρας.
- Incipit
- 135r Ἐν ταῖς ἡμεραίς ἐκεῖναις· ζήνωνος τοῦ βασιλέως· καὶ γρηγορίου ἐπάρχου ὅντων ἐν ἀλεξανδρεῖα.
- Explicit
- 145v καὶ δοξάζεται· ὁ ποιῶν μεγάλα θαυμάσια· ἐν παντῆ τόπω ὦν ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος· νῦν καὶ ἀεἶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τὸν αἱῶνον ἀμὴν.
- Textgestaltung
- Nach Bl. 142 endet Band A, der Text geht in Band B weiter.
30) 145v–148r
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Vita et conversio s. Thaisiae.
- Angaben zum Text
- BHG 1697.
- Titel (Vorlage)
- 145v βίος καὶ μετανία· τῆς μακαρίας ταἰσίας· τῆς ποτ’πορνείας.
- Incipit
- 145v Αύτη ἡ μακαρία τὰ ἰσια· ἢν καλὴ τῆ ὅψει σφόδρα.
- Explicit
- 148r ταῦτης καὶ ἡμεῖς τὴν μὲτανοίαν· ζηλώσωμεν· ἴνα καὶ τῶν αἱῶνίων ἀγαθῶν, συν αὐτῆ ἀπὸ λαύσωμεν χάριτι καὶ φιλανθρωπία τοῦ κυροῦ ἡμῶν ἰησοῦ χριστοῦ· ὧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας ἀμὴν.
31) 148r–v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- De avaritia.
- Titel (Vorlage)
- 148r λόγος τῆς φιλἀργυρίας.
- Incipit
- 148r Ἀσκητῆς πολεμηθεῖς ὑπο του δαίμονος· τῆς φυλἀργυρίας· κατεσχέθη ἐν αὐτῆ.
- Explicit
- 148v καὶ μάχας· περὶ βιωτικά πράγματα· καὶ ἀνεῖχεν τι σκοπὸν περὶ ἔργου ἀγαθοῦ· αὐτὸς ἐμποδείζει ὅλους.
32) 148v–150v
- Verfasser
- Nathanael Hieromonachus (GND-Nr.: 1157749747).
- Titel
- De blasphemia.
- Angaben zum Text
- Es ist nicht ganz sicher, ob der Autor mit dem des folgenden Textes identisch ist, wie das Stevenson postuliert.
- Titel (Vorlage)
- 148v νουθεσία· [να]θαναὴλ ἰἐρομονάχου περὶ βλασφημίας.
- Incipit
- 149r Ἄδελφοί μου καὶ τέκνα παρακαλῶ ἡμᾶς ἀκούσατέ μου.
- Explicit
- 150v καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰώνας τῶν αἰῶνον ἀμὴν.
33) 151r–155v
- Verfasser
- Nathanael Chychas? (GND-Nr.: 1157749747).
- Titel
- Monitum de iniuriarum memoria.
- Angaben zum Text
- Autoridentifizierung durch Pinakes-Datenbank, aber unsicher.
- Titel (Vorlage)
- 151r νουθεσία περὶ μησικακίας.
- Incipit
- 151r Ἀκούσατέ μου ἀδελφοί μου λόγον ἀγαθὸν νουθεσία· θέλω δὲ ἀκριβῶς ἡγαπημέν.
- Explicit
- 155v ἐπὶ τύχειν· χάριτι καὶ φιλἀν[θρωπ]οία τοῦ κυροῦ ἡμῶν ἰησοῦ χριστοῦ· ὧ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς αἱωνάς τῶν αἰώνων ἀμήν.
34) 156r–162v
- Verfasser
- Iohannes Chrysostomus (GND-Nr.: 118557831).
- Titel
- Visio Danielis.
- TLG-Nummer
- 2062.414.
- Titel (Vorlage)
- 156r τοῦ ἐν ἀγίοις πατρὸς ἡμῶν ἰωάννου ἀρχιεπισκόπου κωνσταντινου πόλεως τοῦ χρησοστόμου· ἐκ τῶν ὀράσκων του προφήτου δανιὴλ· καὶ περὶ τῆς κωνσταντῆνου πόλεως· καὶ περὶ τῆς συντελίας τοῦ κόσμου· καὶ περὶ τοῦ ἀντιχρήστου.
- Incipit
- 156r Ἄκουσον καὶ οὐρανὲ· μετὰ ἀκριβεῖας· πῶς ὄτέσαρες βασιλεῖαι.
- Explicit
- 162v καὶ ἀπὸ στραφήσονται εἰς τὸν ἄδην· ἐξ οῦ ρυσθήημεν χάριτοι καὶ φιλἀνθρωποία τοῦ κυρίου· καὶ θεοῦ καὶ σωτηρὸς ἡμῶν ἰησοῦ χριστοῦ· ὥ ἡ δόξα καὶ τὸ κρατος εἰς τοὺς αἱῶνας· τῶν αἱῶνων· ἀμὴν.
- Edition
- Hans Schmoldt, Die Schrift „Vom jungen Daniel“ und „Daniels letzte Vision“. Herausgabe und Interpretation zweier apokalyptischer Texte, Hamburg 1972, S. 220–236 (Hs. nicht herangezogen).
35) 163r–164r
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Evangelium Thomae de infantia saluatoris.
- TLG-Nummer
- 1375.002.
- Angaben zum Text
- BHG 0779n; BHG 007p–pc. - Die Hs. enthält den Anfang der Recension D. Auf 164r bricht der Text mitten im Satz ab. Laut Hs. gehört der Text zwar zum Jakobusevangelium, aber er korrespondiert mit dem edierten Text des Thomasevangeliums.
- Titel (Vorlage)
- 163r περὶ τῶν ἐξεσίον καὶ φρικτῶν θαυμάτων· ὧν ἐποίησεν ὁ κύριος ἡμῶν ἰησοὺς χριστὸς· νίπιος ὦν συγκραφὲντος· παρὰ ἰἀκώβου τοῦ ἀδελφοθέου.
- Incipit
- 163r Θόρυβος γενομένου ἐζητήτω ο ἰησοὺς· υπὸ ἡρώδου τοῦ βασιλέως.
- Explicit
- 164r ὅ οὐκ εἴν ἐν σαββάτω ποιἣν· ὁ δὲ ἰησοῦς κροτήσας τας [χεῖρας λέγει τοῖς στρουθίοις].
- Edition
- Tony Burke, De infantia Jesu evangelium Thomae Graece, Turnhout 2010 (Corpus Christianorum, Series Apocryphorum 17), S. 393–403 (Hs. nicht herangezogen).
36) 164v–165v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- De sacerdotio Christi seu conuersio Theodosii Iudaei.
- Angaben zum Text
- BHG 0810–0811.
- Titel (Vorlage)
- 164v περὶ τοῦ χριστοῦ πὼς ἐγένετο ἰἐρεὺς.
- Incipit
- 164v Οτι ἐν τοῖς κεροῖς τοῦ εὐσεβεστάτου βασιλέως ἰοὐστιἀνοῦ· γέγονεν ἄνθρωπος, τὶς ἀρχιγὸς τῶν ἰουδαίων· θεὁδὸσιου τὸ ὅνομα αὐτοῦ.
- Explicit
- 165v οἱ λοὶποὶ συνἥρχοντ[ες] ἐν τῶ ναῶ. καὶ κεινοῦ ψηφήσματος.
37) 166r–168v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- De Georgio et dracone.
- Angaben zum Text
- BHG 0687–0687i. - Legende des Hl. Georg: Tötung eines Drachen und Rettung eines Mädchens bei der Stadt Lasia.
- Titel (Vorlage)
- 166r θαύμα τοῦ ἀγιοῦ ἐνδοξου μεγαλομάρτυρος γεωργ[ίου]· ἐν τη λασια τῆ πολει.
- Incipit
- 166r ἑκ θαύματων θαύμα· ἀκούσαντες τοῦ θαυμαστοῦ γεωργίου, δῶμεν δόξαν τῶ θεῶ.
- Explicit
- 168v διὰ τῆς δόξοις ἡμῶν χάριτος· ἐν χριστῶ ιησοῦ τῶ κυριῶ ἡμῶν· ὧ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος, νὺν καὶ ἀεῖ· καὶ εἰς τοὺς αἱῶνας τὸν αἱῶνον ἀμὴν.
38) 169r–176v
- Verfasser
- Andreas Cretensis (GND-Nr.: 11882919X).
- Titel
- In exaltationem s. crucis.
- Angaben zum Text
- CPG 8179; BHG 0443–0443b (Hs. herangezogen).
- Titel (Vorlage)
- 169r Ἀνδρέου ἀρχιἐπισκόπου· κρήτης· λόγος σχεδιαθεῖς εἰς τῆν παγκόσμιον ὕψωσιν· τοῦ τιμίου καὶ ζωοποιοῦ σταυροῦ.
- Incipit
- 169r Σταυροῦ πανύγηριν ἄγωμεν.
- Explicit
- 176v συν τῶ ἀνάρχω αὐτοῦ πατρί· καὶ τῶ παναγίω καὶ ἀγαθῶ καὶ ζωὁποιῶ πνεύματι νὺν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἱῶνας τῶν αἰώνων ἀμὴν.
39) 176v–177v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Synaxarium ieiuniorum.
- Angaben zum Text
- BHG 0413p (Hs. herangezogen).
- Titel (Vorlage)
- 176v συναξάριον τῆ κυροῦ γ’ τῶν ἁγιῶν νυστιῶν τῆς μ’.
- Incipit
- 176v Πρὸσκυνήσεως τοῦ τιμίου καὶ ζωὁποιοῦ σταυροῦ.
- Explicit
- 177v τὸ τεσσαρακονθήμερον· εὐμαρῶς διἀνύσαντας στάδιον καὶ ἐλέ ἡμᾶς ἀμὴν: ἀμὴν.
40) 178r–182v
- Verfasser
- Menander protector.
- Titel
- Visio Constantini, inuentio crucis et clauorum.
- Angaben zum Text
- BHG 0396–0409z.
- Titel (Vorlage)
- 178r ἐπτασία κωνσταντίνου του μεγαλου βασιλέως· καὶ εὕρ[ησις] τοῦ τιμίου καὶ ζωὁποιοῦ σταυροῦ.
- Incipit
- 178r Ἔτους, διακοσιὁστοῦ· τριακοστοῦ· τρίτου· μετα τὴν εἰς οὐρανοὺς ἄνοδον τοῦ σωτηρὸς ἡμῶν ἰησοῦ χριστοῦ.
- Explicit
- 182v πρὸς ἐκεῖνησεν αὐτοὺς εὐχαριστήσασα τῶ κυριῶ ἡμῶν ἰησοῦ χριστοῦ· ὁτι αὐτῶ πρέπει πᾶσα δόξα· τιμῆ καὶ πρὸσκύνησης· εἰς τοὺς αἰώνας ἀμὴν.
- Nachträge und Rezeptionsspuren
- Der Titel ist in margine korrigiert: ὀπτασία Κωνσταντίνου.
41) 183r–187v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Narratio de Philotheo.
- Angaben zum Text
- BHG 2373. - Erzählung über Demut und Gehorsam: Iulius und sein Sohn Philotheus.
- Titel (Vorlage)
- 183r διἥγησις, πάνυ οφέλημος· περὶ ταπεινώσεως καὶ ὑπακοὴς.
- Incipit
- 183r Ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκεῖναις· θεοδοσίου τοῦ βασιλέως· ἣν τὶς ἀνὴρ, ἐν κωνσταντίνου πόλει· ἐκ τῶν ἀρχαίων καὶ τιμίων γερόν τω ὀνόματι ἰοὔλλιος(!).
- Explicit
- 187v καὶ ἥτε τίχημεν τῆς μερίδος τοῦ ἀγίου καὶ της τῶν οὐρανῶν βασιλείας· ἀξιωθῶμεν· ἐν χριστῶ τῶ θεῶ. καὶ κυριῶ ἡμῶν· ὧ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος· εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰὼνον ἀμήν.
42) 188r–192r
- Verfasser
- Athanasius Alexandrinus.
- Titel
- Narratio de cruce seu imagine Berytensi.
- Angaben zum Text
- CPG 2262; BHG 0780–0788b.
- Titel (Vorlage)
- 188r [Τ]οῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν, αθανασίου ἀρχιἐπὶσκόπου· ἀλἐξανδρύας· περὶ τῆς εἰκόνος τοῦ κυριοῦ ἡμῶν ἰησοῦ χριστοῦ· τοῦ γενομένου θαύματος· ἐν βηρητῶ τῆ πολεῖ.
- Incipit
- 188r Αρατε τὸυς ὁφθαλμοὺς τῆς διἀνοίας ημῶν· καὶ ἴδαιταὶ το καὶνὸν θέαμα.
- Explicit
- 192r αὐτὸν γὰρ πρέπει τῆ μῆ κράτος· μεγαλοσύνηται· καὶ μεγαλωπρέπεια· νῦν καὶ ἀεῖ καὶ εἰς τοὺς αἱῶνας τὸν αἱῶνον ἀμὴν.
43) 192r–201v
- Verfasser
- Symeon Metaphrastes (GND-Nr.: 118961055).
- Titel
- Sancti Demetri martyrium.
- Angaben zum Text
- BHG 0498.
- Titel (Vorlage)
- 192r μαρτύριον τοῦ ἀγίου καὶ ἐνδόξου μεγάλου μάρτυρος δημητρίου.
- Incipit
- 192r Ειχε μὲν τὰ ρωμαίων σκήπτρα· μαξιμιἀνὸς ὁ ἐρκοῦλιος.
- Explicit
- 201v πλεῖστοι τῆς ἀγιαστικῆς ἐκεῖνης φερομένως· χλάμυδος ἀπέλαυσαν· χάριτος κε δυνάμει χριστοῦ τοῦ ἀλληθηνοῦ θεοῦ ἡμῶν· ὦ πρέπει πᾶσα δόξα· τἰμὴ καὶ προσκύνησις· νῦν καὶ ἀεῖ· καὶ εἰς τοὺα αἰῶνας τῶν ἁιῶνον ἀμὴν.
44) 202r–204r
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Synaxarium in sanctam Christi passionem.
- Titel (Vorlage)
- 202r συναξάριὸν τῆ αγία καὶ μεγάλη παρασκευεῖ…
- Incipit
- 202r Τῆ ἀγία καὶ μεγάλη παρασκευεῖ· τὰ φρυκτὰ πᾶθη.
- Explicit
- 204r ὁ πιλάτος τίτλον ἔγραψεν· ἐπ’αὐτῶ λέγον ὁ βασιλεὺς τῶν ἰουδαίων· καὶ ἐκεῖνη ἀπεῖργων μὴ γραφειν οὔτος.
45) 204v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Narratio de monacho Macario.
- Angaben zum Text
- Nur Zierelement, Überschrift und Initiale wurden ausgeführt. Die Seiten 204v–206v sind leer.
- Titel (Vorlage)
- 204v διήγησις πανυ ὁφέλημως μακαρίου μοναχοῦ τοῦ αἱγυπτίου.
- Incipit
- 204v Π.
46) 207r–217r
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Hierosolymitani antiquitates.
- Angaben zum Text
- Unter anderem wird über Jerusalem und Bethlehem berichtet.
- Titel (Vorlage)
- 207r ὑπόδηξις περὶ τῶν ἰἐροσολυμῶν.
- Incipit
- 207r Ἐπεῖδῆ κατὰ τῆν ἀγαθήν σου προέρεσιν· καὶ ζήτησιν περὶ τῶν ἀγίων τόπον.
- Explicit
- 217r σπήλεον ἔναι ἐνδυμένω· ἀμὴν ἀμὴν ἀμὴν.
- Edition
- Wolfram Hörandner, Ein Alphabet in politischen Versen über Schöpfung und Verlorenes Paradies, in: Lirica greca da Archiloco a Elitis: studi in onore di Filippo Maria Pontani, Padua 1984 (Studi bizantini e neogreci 14), S. 273–290, hier S. 276–278 (Hs. herangezogen als Sigle V).
47) 217r–218r
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Poema de Paradiso perdita.
- Angaben zum Text
- Verse (im Versmaß Fünfzehnsilber), die mit den 24 Buchstaben des Alphabets beginnen. Thema ist die Erschaffung der Welt und des Adam, der Sündenfall und das verlorene Paradies, die Reue des Adam, Erlösung durch Jesus, zum Schluss ein Lobgesang auf Gott.
- Titel (Vorlage)
- 217r ἀρχῆ τῆς ἀλφαβήτου περὶ ἀδὰμ τοῦ παρὰ δείσου.
- Incipit
- 217r Ἀρχῆ τοῦ κόσμου γέγονεν, ὁ κτίστης τῶν ἁπάντων.
- Explicit
- 218r το σῶν χειρων τῶ ποίημα· να μὴ τὸ ἀπορρήψις: ἀμὴν· ἀμὴν· ἀμὴν.
Faszikel IV (Bl. 219–332)
- Sachtitel / Inhalt
- Sammlung hagiographischer, liturgischer, epistolographischer und grammatischer Texte.
Kodikologische Beschreibung
- Entstehungsort
- Kreta?
- Entstehungszeit
- 14.–15. Jh.
- Typus (Überlieferungsform)
- Faszikel.
- Beschreibstoff
- Östliches Papier.
- Umfang
- 114 Bll.
- Format (Blattgröße)
- 21 × 14 cm.
- Zusammensetzung (Lagenstruktur)
- II222 + 5 IV262 + III268 + 8 IV332.
- Foliierung
- Vatikanische Foliierung, fortlaufend (f. 219–332).
- Lagenzählung
- Keine Lagenzählung vorhanden.
- Zustand
- An verschiedenen Stellen gibt es Schäden, die repariert wurden: Bll. wurden neu eingeklebt, schadhafte Stellen geklebt. Der Text selbst hat kaum Schaden genommen. Es ist durchaus möglich, dass der Faszikel aus mehreren kleineren Faszikeln zusammengesetzt ist.
- Schriftraum
- 15 × 10 cm.
- Spaltenanzahl
- meistens 1 Spalte.
- Zeilenanzahl
- 24–25 Zeilen.
- Schriftart
- Gebrauchsschrift(en) mit vielen Ligaturen. Große Ähnlichkeit zu den Händen aus Faszikeln II und III, Identität kann nicht völlig ausgeschlossen werden. Andere Hände: 311r–314r, nochmal andere 316r–v. Es kommt häufiger zu Schreibfehlern, besonders die Akzente und Spiritus sind häufig falsch oder nicht gesetzt.
- Buchschmuck
- Zu Beginn und vor neuen Texten mehrfarbig kolorierte Zierleisten. Initialen und Überschriften sind rubriziert. Die Ausschmückungen sind schlichter als im Faszikel III.
- Provenienz
- Heidelberg.
Inhalt
48) 219r–223v
- Verfasser
- Iohannes Moschus et al. (GND-Nr.: 118968351).
- Titel
- Apophthegmata.
- TLG-Nummer
- 2742.002, 2856.001, 2856.003–004.
- Angaben zum Text
- Sammlung von Legenden und Anekdoten. F. 219r–v Erzählung über zwei Freunde und ihre Frau, ediert: François-Nicolas Nau, Histoires des solitaires égyptiens, in: Revue de l'Orient Chrétien 12, 1907, S. 399–400; f. 219v–220v über ein Mädchen in Alexandria; f. 220v–221v dem Iohannes Moschus zugeschriebene Anekdoten; f. 221v–223r Iohannes Moschus, ediert in: Th. Nissen, Unbekannte Erzählungen aus dem Pratum spirituale, in: Byzantinische Zeitschrift 38/2, 1938, S. 354–372, hier S. 361–365.
- Titel (Vorlage)
- 219r διήγησις ἐκ τῶν παλαιῶν ιστοριῶν.
- Incipit
- 219r Διήγησις πάνι οφελιμος ἔκ τινος τῶν πατέρων· ἦσαν δύο φιλοι πραγματευόμενοι· ὁ εἷς πλούσιος καὶ ὁ ἕτερος σύμμετρος.
- Explicit
- 223v διδόσθαι καθεκάστηντα πρὸς τροφὴν.
49) 223v–226v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- De coelo et zodiacis.
- Angaben zum Text
- Vgl. Weinstock, S. 102–103. Als Autor kommt Johannes Damascenus in Frage (vgl. Caudano, S. 21). Die letzten drei Zeilen enthalten die Namen der zwölf Monate in arabischer Sprache, aber griechisch transkribiert. In margine steht dazu ονοματα μηνῶν. Davor sind die Namen der Tierkreiszeichen aufgeführt.
- Titel (Vorlage)
- 223v περὶ οὐρανῶν καὶ ζωδιῶν.
- Incipit
- 223v Ὁ οὐρανὸς λέγει ὁ μέγας βασίλειος καπνοειδής ἐστιν.
- Explicit
- 226 [Μ]ουχερέμ· σαφὰρ· ῥεπουευέλ· ρεπίουελαχήρ· τζουμα ἀτιλουλὰ· τζουμαάτη λαχήρ· ῥετζέπ· σιαπὰν· ραμαδάν· σεβάλ· διὴλ καλατα· διηλχιτζία.
50) 226v–239v
- Verfasser
- Severianus Gabalensis (GND-Nr.: 118796771).
- Titel
- De spiritu sancto.
- TLG-Nummer
- 4139.010.
- Angaben zum Text
- CPG 4188. - Die letzten sechs Zeilen sind nicht ediert. Ursprünglich wurde die Homilie dem Iohannes Chrysostomus zugeschrieben.
- Titel (Vorlage)
- 226v τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν ἰω[άννου] ἀρχιεπισκόπ[ου] κωνστ[αντίνου] πόλεως τοῦ χρησοστ[όμου] εἰς τὸν ἅγιον πνεῦμα.
- Incipit
- 226v Χθὲς ἡμῖν ὦ φιλόχριστοι.
- Explicit
- 239v αὐτῶ ἡ δόξα καὶ τῶ κράτος εἰς τοὺς αἰώνας τῶν αἰώνων ἀμὴν.
- Edition
- Migne PG 52, Sp. 813–826.
51) 240r–246r
- Verfasser
- Macarius Chrysocephalus (GND-Nr.: 10095264X ).
- Titel
- De nativitate Iohannis Praecursoris.
- Angaben zum Text
- BHG 843i. - Über Johannes den Täufer: Mit Zitaten von Athanasius, Iohannes Chrysostomus, Iohannes Damascenus, Dionysius Areopagita, Gregor von Nazianz, Origenes, Photius und Symeon (Metaphrastes?). Die Kürzel der Autoren sind in margine vermerkt.
- Titel (Vorlage)
- 240r ἐκ τοῦ χρυσοκεφάλου ἔρανος· περὶ τοῦ προδρόμου γεννήσεως.
- Incipit
- 240r Ἄνωθεν μὲν καὶ ἐξ ἀρχῆς ὁ θεὸς.
- Explicit
- 246r ὅτι οὗτος σοὺς ὁ υιὸς τοῦ θ[εο]ῦ…
- Nachträge und Rezeptionsspuren
- 244v: Verweis auf eine Stelle in einer anderen Hs.
52) 247r
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Symbolum apostolicum.
- Angaben zum Text
- Diese exakte Formulierung wurde nicht ediert; Abweichungen zu edierten Glaubensbekenntnissen betreffen meistens die Stelle τὸν συλληφθέντα ἐκ πνεύματος ἁγίου καὶ γεννηθέντα ἐκ μαρίας τῆς παρθένου.
- Titel (Vorlage)
- 247r τῶν ἁγίων ἀποστόλων σύμβολον.
- Incipit
- 247r Πιστεύω εἰς ἕνα θεόν.
- Explicit
- 247r σαρκὸς ἀνάστασιν· ζωὴν αἰώνων ἀμήν.
53) 247r–256v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Confessio fidei.
- Angaben zum Text
- Glaubenssätze, in Form von Fragen und Antworten.
- Titel (Vorlage)
- 247r ὁμολογ[ία] τῆς ἁγίας τῶν χριστιαν[ῶν] πίστεως.
- Incipit
- 247r Ἐγῶ ὁ δ’ἀπο συνειδήσεως ἀγαθῆς· καὶ πίστεως ἀνυποκρίτου.
- Explicit
- 256v ουχ ἀμαρτήσεται.
54) 256v–262v
- Verfasser
- Matthaeus Blastares (GND-Nr.: 118995871).
- Titel
- De usu cibi cocti in officio defunctorum.
- Titel (Vorlage)
- 256v Τί βούλεται σῖτος ἐφθὸς ἕν τε τῆς μνημοσύνης· τῶν ἐν χριστῶ κεκοιμιμ[ένων] καὶ ἐν ταῖς τῶν ἁγίων ἱερῶν θελεταῖς· τοῦ τιμιωτάτου ἐν ιερο[ῖς] μοναχοῦ κυροῦ ματθαίου τοῦ βλαστάρι.
- Incipit
- 256v Ἡ θεοειδῆς τῆς καθ’ ἡμᾶς ἐκκλησίας ἱεραρχία.
- Explicit
- 262v καὶ τῆς ἀλεθίνης σοφίας πεπληρομένη.
- Textgestaltung
- Überschriften und Initialen sind rubriziert.
- Edition
- vgl. P. B. Paschos, Ὁ Ματθαῖος Βλαστάρης καὶ τὸ ὑμνογραφικὸν ἔργον τοῦ, Thessaloniki 1978 (Institute for Balkan Studies 183), S. 99–101 (Hs. nicht erwähnt; nur Ausschnitte des Textes mit Verweis auf andere Hss.).
55) 263r–265r
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- De affectibus animae corporisque.
- Incipit
- 263r αἱ ψυχικαὶ αἰσθήσεις αἷς εἰσιν ε’· νους· διάνοια· δοξα· φαντασία καὶ αἴσθησις.
- Explicit
- 265r μὴ δυνάμενος ὑπὸ τάξαι· καὶ δῆλον ἐστὶν.
56) 266r–v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- De misericordia.
- Titel (Vorlage)
- 266r γράμα περι ελεημοσύνης.
- Incipit
- 266r Οἱ ἀπάνταχοῦ ευρισκόμενοι εὐσεβεῖς καὶ ὀρθόδοξοι χριστηανοὶ.
- Explicit
- 266v ἡ δόξα κράτος καὶ προσκύνεσις αἰώνας αἰώνων αμὴν.
57) 266v–267r
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- De Hegumenis.
- Angaben zum Text
- Theologischer Text.
- Titel (Vorlage)
- 266v [Π]ερὶ ηγουμένης.
- Incipit
- 266v [Π]ανοσία μῆτερ μοναζουσῶν.
- Explicit
- 267r εἰς δόξαν τοῦ φιλανθρωπού καὶ ἐλεήμονος θεοῦ ἡμῶν· ἀμὴν.
58) 267v–286r
- Verfasser
- Michael Psellus (GND-Nr.: 118733605).
- Titel
- Paraphrasis in Canticum Canticorum.
- TLG-Nummer
- 2702.015.
- Angaben zum Text
- Verlauf der (politischen) Verse (Zählung nach Edition, 2. Gedicht) 1–277 (367v–273v), 629–664 (273v–274v), 278–628 (Abweichungen im Bereich von Vers 548), 664–789. Am Ende von 286r bricht der Text ab.
- Titel (Vorlage)
- 267v Βιβλίον τοῦ σοφοτάτου σολομώντος τρίτον τὸ αἴμα τῶν ἀσμάτων ἐξηγηθὲν παρα τοῦ ψέλλου δια στίχων πολιτικῶν.
- Incipit
- 267v Ἐπείπερ τὸ φιλομαθὲς το σὸν ὦ στεφηφόρε.
- Explicit
- 286r οἱ δυμοτόκους τούτους δε πάλιν ὁ λόγος εἶπεν.
- Textgestaltung
- Bis 272v werden die Verse fortlaufend im Blocksatz geschrieben, mit rubrizierten Initialen zu Versbeginn. Erst ab 273r beginnt zeilenweise Schreibung der Verse.
- Edition
- Michaelis Pselli Poemata, recensuit Lennart G. Westerink, Stuttgart/Leipzig 1992, S. 13–48.
59) 286v–288r
- Verfasser
- Nicephorus Callistus Xanthopulus (GND-Nr.: 10095443X).
- Titel
- Interpretatio graduum octoechorum.
- Angaben zum Text
- Abhandlung über liturgischen Gesang, zur Bedeutung der Begriffe ὑπακοή, κοντάκιον, οἶκος und ἐξαποστειλάριον.
- Titel (Vorlage)
- 286v Πως ἐκλήθη υποκ[οη].
- Incipit
- 286v Τί ἐστι ἡ παρα τοῖς ἱεροῖς μέλεσιν ὠνομάστη ὑπακοή.
- Explicit
- 288r ἱστάμενοι μετὰ εὐλαβείας ἦχος πλδ.
- Edition
- Kyrillos Athanasiadis, Ερμηνεία εις τους αναβαθμους της οκτωηχου παρα Νικηφορου καλλιστου του ξανθοπουλου, Jerusalem 1862, S. 126–129.
60) 288r–289r
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Opera de musica.
- Angaben zum Text
- Abhandlung über liturgischen Gesang, über das Kathisma (288r–v), die Oden (288v), den Hirmus, das Troparion und die Kanones. Am Ende verstümmelt.
- Titel (Vorlage)
- 288r ἐπι σοι χαίρει καιχαριτομένη· διὰ τὸ γεγονῶς θαῦμα ἐν τῆ ἁγία λαύρα τοῦ ἄθωνος.
- Incipit
- 288r επὶ τῶν ἡμέρων τοῦ ἁγιωτάτου πατριάρχου φιλοθέου.
- Explicit
- 289r τὸ δὲ δι’ ἡμας γενόμενος ὕστερον.
61) 293r–310v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- De Aseneth et Josepho.
- TLG-Nummer
- 1451.003.
- Angaben zum Text
- BHG 0177–0179b; CAVT 105. - Über Aseneth, die Tochter des Potiphar, und ihre Ehe mit dem Jakobssohn Joseph. Der Text entspricht bis 310r der Edition, den Abschluss des Textes bilden ein Bericht über den Tod Josephs (angelehnt an LXX, Gen 50,22–26), eine Bemerkung über Tod und Begräbnis Aseneths und eine Doxologie. Für diesen Text gehört die Hs. zur Familie a.
- Titel (Vorlage)
- 293r Βίος καὶ πολιτεία καὶ ἐξομολόγησις ἀσινὲθ θυγατρὸς πεντεφρί ἱερέως· καὶ σατράπου ἡλίου πόλεως· καὶ πὼς ἔλαβεν αὐτὴν ὁ πάγκαλος ἰωσήφ γυναί[κ]α.
- Incipit
- 293r Ἐν τῶ πρώτω ἔτει τῆς εὐθενίας ἐν μηνὶ τῶ δευτέρω.
- Explicit
- 310v δόξα πατρὶ καὶ υιω καὶ αγίω πνεύματι.
- Edition
- Uta Barbara Fink, Joseph und Aseneth, Revision des griechischen Textes und Edition der zweiten lateinischen Übersetzung, Berlin/New York 2008, S. 171–196; Gesammelte Studien zu Joseph und Aseneth, von Christoph Burchard berichtigt und ergänzt, herausgegeben mit Unterstützung von Carsten Burfeind, Leiden/New York/Köln 1996, S. 163–209 (Hs. als Sigle Q herangezogen).
62) 311r–312r
- Titel
- Epistolae.
- TLG-Nummer
- 2040.004.
- Angaben zum Text
- BHG 0260bI–II; CPG 2900.041. - Briefe 40 und 41: Brief von Julian an Basilius und dessen Antwort.
- Titel (Vorlage)
- 311r Ἐπιστολὴ ἰουλιανοῦ τοῦ παραβάτου πρὸς τὸν μέγαν βασίλειον.
- Incipit
- 311r Τὸ ἔνφυτόν μοι ἐκ παιδόθεν γαλινὸν καὶ φιλάνθρωπον.
- Explicit
- 312r Τίς γὰρ Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων μεσίτης εὑρεθείην.
- Edition
- Yvonne Courtonne, Saint Basile, Lettres, Vol. I, Paris 1957.
63) 312r–313r
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Vita Pachomii.
- TLG-Nummer
- 4373.006.
- Angaben zum Text
- BHG 1401p oder 1399–1399a. - Der Text der Hs. entspricht fast durchgehend dem von Hs. Hierosolymitanus Sabaiticus 128 (=Jerusalem, Saba-Kloster, Sigle h), der oft vom Haupttext abweicht.
- Titel (Vorlage)
- 312r ὅρασις τοῦ μεγάλου παχομίου.
- Incipit
- 312r Ἐθεάσατο πλῆθος ἄπειρον αδελφῶν ἐν κοιλάδη βαθυτητι.
- Explicit
- 313r πρὸς τὸ συμφέρον τοῦ πλάσματος αὐτοῦ ἀμὴν.
- Edition
- François Halkin, Sancti Pachomii vitae Graecae, Brüssel 1932 (Subsidia Hagiographica 19), S. 140–145.
64) 313r–314r
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Lexicon Homericum.
- Angaben zum Text
- Die Orthographie ist so fehlerhaft, dass der Inhalt nicht immer verständlich ist.
- Titel (Vorlage)
- 313r λέξαις ἰληαδος ὁμήμρου της τροαδος.
- Incipit
- 313r ἅδε τραγόδησε· ἀτρείδης ελέγετο αγαμέμνων καὶ ο μενέλαος ἄσπειρα ἄμετρα.
- Explicit
- 314r τὸ ἀπαναφόρει χρογὸς τὸ μόρμιον (?).
- Textgestaltung
- Die Initialen der Stichworte sind rubriziert. Alphabetische Anordnung (nur bei den Anfangsbuchstaben). Zusätzlich ist der Beginn eines neuen Anfangsbuchstabens immer in margine gekennzeichnet.
65) 316r–v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Oratio.
- Angaben zum Text
- Gebet für Fieberkranke. Die Doxologie am Ende ist unvollständig.
- Titel (Vorlage)
- 316r εὐχὴ λεγομένη εἰς ρύγον καὶ πυρετὸν.
- Incipit
- 316r [Ε]ὐλογητὸς ὁ θεὸς ὁ καλὸς ἱατρὸς τῆς ψυχῆς καὶ τῶν σωμάτων ἡμῶν.
- Explicit
- 316v σὺ γὰρ εἶ ὁ ἰατρὸς τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων ἡμῶν· καὶ σοὶ τὴν δόξαν αναπέμπομεν· τῶ πατρὶ καὶ τω ὑιω καὶ.
66) 317r–331r
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- De prosodia erotemata.
- TLG-Nummer
- ähnlich 2020.003, S. 61 oder 2020.005, S. 202.
- Angaben zum Text
- Der Text umfasst Fragen und Antworten zu Begriffen aus der Phonetik, Rhetorik und Grammatik. Es gibt ähnliche Texte in verschiedenen Editionen, aber der Wortlaut lässt sich in keiner Edition finden.
- Incipit
- 317r Τί ἐστιν προσώδια· ποια τάσις ἐγγραμμάτου φωνῆς.
- Explicit
- 331r ἡ ἀπὸ δύο φωνηέντων.
- Textgestaltung
- Fragen und Antworten folgen unmittelbar aufeinander. Die Initialen der Fragen sind rubriziert.
Faszikel V (Bl. 333–339)
- Sachtitel / Inhalt
- Grammatische Traktate.
Kodikologische Beschreibung
- Entstehungsort
- Kreta?
- Entstehungszeit
- 15. Jh.
- Typus (Überlieferungsform)
- Faszikel.
- Beschreibstoff
- Papier.
- Umfang
- 7 Bll.
- Format (Blattgröße)
- 21 × 14 cm.
- Zusammensetzung (Lagenstruktur)
- (IV-1)339.
- Foliierung
- Vatikanische Foliierung, fortlaufend (f. 333–339).
- Lagenzählung
- Keine Lagenzählung vorhanden.
- Zustand
- Das Papier ist zwar mittels Papierstreifen neu eingebunden und von Stockflecken durchzogen, bleibt aber sehr gut lesbar.
- Schriftraum
- 14–16 × 11 cm.
- Spaltenanzahl
- Spaltenzahl variierend.
- Zeilenanzahl
- Zeilenzahl variierend.
- Schriftart
- Humanistische Minuskelschriften. Sie könnten aus dem Oberitalien des 15. Jahrhunderts stammen.
- Angaben zu Schrift / Schreibern
- Hand 1: 333r–336r (15. Jh.); Hand 2: 339r–v (15. Jh.).
- Buchgestaltung
- Der erste Text ist tabellenartig angelegt, der zweite als Textblock. Dazwischen sind die Bll. 336v–338v leer gelassen.
- Buchschmuck
- Im ersten Text sind die Überschriften und Initialen rubriziert. Der zweite Text ist einfarbig schwarz, hat aber vergrößerte Initialen.
- Provenienz
- Heidelberg.
Inhalt
67) 333r–336r
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Grammatica.
- Angaben zum Text
- Die hier verzeichnete Grammatik entspricht einem Typ, der auf die Antike zurückgeht und bereits bei Dionysius Thrax so ähnlich gefunden wird. Sie enthält Definitionen und Diagramme zur Morphologie. F. 333r Überblick über Wortarten; Substantive; f. 333r–v Artikel; f. 333v–336r Verben; f. 336r Partizipien.
- Titel (Vorlage)
- 333r περὶ τῶν ὀκτῶ μέρων τοῦ λόγου.
- Incipit
- 333r Τοῦ λόγου μέρη ὀκτῶ· ὄνομα· ῥήμα· μετοχὴ.
- Textgestaltung
- Hier wird mit vielen Diagrammen gearbeitet, vor allem mit Baumdiagrammen.
68) 339r–v
- Verfasser
- Georgius Choeroboscus (GND-Nr.: 100967876).
- Titel
- Grammatica.
- TLG-Nummer
- 4093.008.
- Angaben zum Text
- Erklärungen zum Einsatz von Konjunktionen wie η, ὡς und ὅπως in der Grammatik.
- Titel (Vorlage)
- 339r Τὰ τοῦ ἡ σημαντικὰ.
- Incipit
- 339r Ὁ ή διαζευκτικός σύνδεσμος ψιλούμενος καὶ περισπώμενος.
- Explicit
- 339v Τὴν ἐπὶ πρόθεσιν· ὡς ἀεὶ τὸν ὁμοῖον ἄγει θεὸς ὡς τὸν ὁμοῖον.
- Edition
- Thomas Gaisford, Georgii Choerobosci epimerismi in Psalmos, vol. III, Oxford 1842, S. 30, 41–43.
Faszikel VI (Bl. 340–351)
- Sachtitel / Inhalt
- Geistliche Lieder mit Noten.
Kodikologische Beschreibung
- Entstehungsort
- Kreta?
- Entstehungszeit
- 14.–15. Jh.
- Typus (Überlieferungsform)
- Faszikel.
- Beschreibstoff
- Östliches Papier.
- Umfang
- 12 Bll.
- Format (Blattgröße)
- 21 × 14 cm.
- Zusammensetzung (Lagenstruktur)
- II343 + IV351.
- Foliierung
- Vatikanische Foliierung, fortlaufend (f. 340–351).
- Lagenzählung
- Keine Lagenzählung vorhanden.
- Zustand
- Der Faszikel ist durch Feuchtigkeitseinwirkung stark beschädigt, die Bindung musste komplett erneuert werden. Offensichtlich war der Text niemals vollständig, wie man an den leeren Bll. 341v–342v sowie dem fehlenden Text auf 340v sehen kann. Wahrscheinlich beginnt auf 344r ein neuer Teil, unabhängig vom vorangehenden. Die Blattreihenfolge ist unsicher.
- Schriftraum
- 15,5–17 × 10,5 cm.
- Spaltenanzahl
- 1 Spalte.
- Zeilenanzahl
- 20 Zeilen.
- Schriftart
- Gebrauchsschriften. Wie bei neumierten Texten üblich, wird auf Akzente und Spiritus verzichtet. Ab 344r wurde eine andere Tinte verwendet, auch die Textgestaltung ist anders als zuvor. Texte, die nicht zu singen sind, arbeiten mit vielen Abkürzungen. Durch den gesamten Faszikel ziehen sich rubrizierte Ergänzungen, vor allem Überschriften und Angaben der Tonarten.
- Buchgestaltung
- Die meisten Texte sind mit byzantinischen Neumen versehen. Ausnahmen sind nur die Einleitung (340r oben), ein weiterer Text (343v unten) und Text 3 (346r oben).
- Provenienz
- Heidelberg.
Inhalt
69) 340r–343v
- Verfasser
- Iohannes Cucuzeles (GND-Nr.: 118725297) / Ioannes Cladas.
- Titel
- Cantica.
- TLG-Nummer
- 4509.001.
- Angaben zum Text
- Melodie von Iohannes Cucuzeles, Text von Iohannes Cladas, genannt Lampadarios. Echos im plagalen 4. Ton, Section 1 der Edition. Auf 340r sind nur vier Textzeilen vertont, auf 340v ist nur die Melodie ohne Text. Nach drei leeren Seiten geht es auf 342v–343v mit Zeile 27–60 weiter. Auf 343v unten folgt Text ohne Noten, von anderer Hand geschrieben.
- Titel (Vorlage)
- 340r [Τ]ὸ παρὸν κράτιμα ἐστὶ κυρίου ἰωάννου τοῦ κουκουζέλη λεγόμενον τω βηόλα, τα δὲ γράματα εἰσὶ κύρου ἰωάννου τοῦ λαμπαδαρίου, δηὰ στίχων· ποιηθετα δηα ὁρισμένου ζητήσεται τοῦ ἁγιοτάτου πατρὶ ἄρχου κυρου ματθέου.
- Incipit
- 340r [Ἣ]ν παλαι προεκηρυξαν των προφητων χορειαι.
- Explicit
- 343v τὴν ὄντως θεοτόκον σε μεγαλυνομεν.
- Textgestaltung
- F. 341v–342r vacant.
- Edition
- Sophronius Eustratiades, Ἰωάννης ὁ Κουκουζέλης, ὁ Μαίστωρ, καὶ ὁ χρόνος τῆς ἀκμῆς αὐτοῦ, in: Ἐπετηρὶς Ἑταιρείας Βυζαντινῶν Σπουδῶν 14, 1938, S. 1–68, hier S. 41–43.
70) 344r–345v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Echos/Trisagion.
- Angaben zum Text
- Text: Psalm 35,11a (auf 344v), gefolgt vom Trisagion (344v–345v), mit byzantinischer Notation.
- Titel (Vorlage)
- 344r ἀρχὴ ο α’ χορος ἦχος πλαγ.
- Incipit
- 344r Παράτεινον το ελεος σου τοις γινωσκουσι σε.
- Explicit
- 345v ελεησον ημας.
- Schrift / Schreiber
- Schreiberhand und Tinte unterscheiden sich vom vorhergehenden Text.
71) 346r
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- De iambis.
- Angaben zum Text
- Text über das jambische Versmaß.
- Titel (Vorlage)
- 346r ἐρμινια πόθ ὁ ἰαμβικοί ἀπό ἐκ τῆς ἰάμβης.
- Incipit
- 346r οἱ ἰαμβικοὶ στίχοι γεγόνασιν ἀπὸ τῆς ἰάμβης.
- Explicit
- 346r αρχηθ’ εἰποῦσα.
- Schrift / Schreiber
- Der Text ist mit roter Tinte geschrieben.
72) 346r–351v
- Verfasser
- Iohannes Cucuzeles (GND-Nr.: 118725297) / Ioannes Cladas.
- Titel
- Cantica.
- TLG-Nummer
- 4509.001.
- Angaben zum Text
- F. 346r–v Psalm 150,6; f. 346v–347r Trisagion; f. 347r–(349v?) Kukuzeles, S. 67 der Edition, inc. Οὐδείς μοι τότε βοηθὸς. In der Edition sind nur die Incipits angegeben, danach wurde verwiesen auf die entsprechenden Athos-Hss. Ε 173 (Diktyon 27573) und Ε 148 (Diktyon 27548). F. 350r–351r Echos im plagalen 4. Ton (inc. Στηθη και βλεψον, ανθρωπε, S. 53–54 der Edition); f. 351v Trisagion. Die Melodien sind mit byzantinischer Notation angegeben.
- Incipit
- 346r Πασα πνοη αινεσατο κυριον.
- Explicit
- 351v Αγιος ο θεος· αγιος ισχυρος· αγιος αθανατος ελεησον ομας (!) α.
- Nachträge und Rezeptionsspuren
- Auf 349v sind in margine und am unteren Rand weitere Noten mit Text ergänzt.
- Edition
- Sophronius Eustratiades, Ἰωάννης ὁ Κουκουζέλης, ὁ Μαίστωρ, καὶ ὁ χρόνος τῆς ἀκμῆς αὐτοῦ, in: Ἐπετηρὶς Ἑταιρείας Βυζαντινῶν Σπουδῶν 14, 1938, S. 1–68, hier S. 67.
Faszikel VII (Bl. 352–354)
- Sachtitel / Inhalt
- Asketischer Text.
Kodikologische Beschreibung
- Entstehungsort
- Kreta?
- Entstehungszeit
- 14.–15. Jh.
- Typus (Überlieferungsform)
- Faszikel.
- Beschreibstoff
- Papier.
- Umfang
- 3 Bll.
- Format (Blattgröße)
- 20 × 14 cm.
- Zusammensetzung (Lagenstruktur)
- (II-1)354. Die ursprüngliche Lagenstruktur ist durch die Restaurierungsmaßnahmen nicht mehr erkennbar.
- Foliierung
- Vatikanische Foliierung, fortlaufend (f. 352–354).
- Lagenzählung
- ιδ (252r): diese Zahl fehlt weiter vorn, was darauf hindeutet, dass der Faszikel sich einst zwischen Bl. 98 und 99 befunden hat.
- Zustand
- Die Ränder sind mit Papierstreifen verstärkt und die Bindungen erneuert worden. Der Text ist noch gut lesbar.
- Schriftraum
- 14 × 9 cm.
- Spaltenanzahl
- 1 Spalte.
- Zeilenanzahl
- 22 Zeilen.
- Schriftart
- Minuskelschrift mit Tendenz zur Buchstabentrennung. Stark ausgeprägte Diagonalen bei Delta und Lambda. Es gibt Anklänge sowohl an den Hodegon-Stil als auch an den „stile salentino rettangolare“.
- Buchschmuck
- Zierleiste zu Beginn, Überschrift und Initiale (mit Rankenfortsätzen) sind rubriziert.
- Provenienz
- Heidelberg.
Inhalt
73) 352r–354v
- Verfasser
- Anonymus.
- Titel
- Visiones patrum et ascetarum.
- Titel (Vorlage)
- 352r Διήγημα μερικὸν ἀπὸ τῶν πληροφορειμάτων ὧν εἶδον οἱ ὁρατικοὶ τῶν πατέρων καὶ ἀσκητῶν.
- Incipit
- 352r Ἔλεγον δὲ καὶ περι ἐτέρου τινὸς αδελφοῦ.
- Explicit
- 354v τὸν ποιοῦντα μεγάλα θαυμάσια· δόξασοι ὁ θεός ἡμῶν δόξ (sic!) σοι.
- Bearbeitet von
- Vinzenz Gottlieb, Universitätsbibliothek Heidelberg, 03.11.2021.
- Katalogisierungsrichtlinien
- Die Katalogisierungsrichtlinien finden Sie hier.