Vatikan, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. gr. 374
Sammelhandschrift
Papier · 2, 244, 1 Bll. · 28,3 × 20,8 cm · Konstantinopel · Mitte 14. Jh.
- Schlagwörter (GND)
- Byzanz / Philologie / Rhetorik / Reden / Synesius Cyrenensis / Thomas Magister / Theodorus Metochites / Stephanus Philosophus.
- Diktyon-Nr.
- 66106.
1ar–v | vacat | |
2ar | Schenkungsexlibris | |
2av | vacat | |
1) | 1r–11v | Synesius Cyrenensis, Calvitii encomium |
2) | 12r–23v | Synesius Cyrenensis, Dio vel De ipsius vitae instituto |
3) | 24r–40v | Synesius Cyrenensis, Aegyptii sive De providentia |
4) | 41r–55r | Synesius Cyrenensis, Oratio de regno ad Arcadium imperatorem |
5) | 55v–56r | Synesius Cyrenensis, Catastasis prima |
6) | 56r–v | Synesius Cyrenensis, Homiliae duae |
7) | 57r–59v | Synesius Cyrenensis, Ad Paeonium de dono |
8) | 60r–82v | Nicephorus Gregoras, Explicatio in librum Synesii De insomniis |
9) | 82v–85r | Synesius Cyrenensis, De insomniis |
85v–86v | vacant | |
10) | 87r–92r | Thomas magister, Declamatio pro Cynaegeiro |
11) | 92r–98r | Thomas magister, Declamatio pro Callimacho |
12) | 98v–106v | Thomas magister, Ad Thessalonicenses De Concordia |
13) | 106v–118r | Thomas magister, Laudatio in S. Iohannem Baptistam |
14) | 118v–120r | Thomas magister, Oratio gratulatoria ad Angelum Stratopedarcham |
15) | 120r–122r | Thomas magister, Oratio ad Theodorum Metochitem |
16) | 122r–124r | Thomas magister, Oratio ad Niphonem patriarcham |
17) | 124r–128r | Thomas magister, Epistula ad Iosephum philosophum |
18) | 128r–132r | Thomas magister, Epistula ad Hierotheum |
19) | 132r–137v | Thomas magister, Oratio pro Chandreno |
20) | 138r–152r | Gregorius Cyprius Patriarcha, Laudatio S. Georgii |
21) | 152v–167v | Gregorius Cyprius Patriarcha, Laudatio S. Dionysii Areopagitae |
22) | 167v–178v | Gregorius Cyprius Patriarcha, Laudatio S. Marinae |
23) | 178v–194v | Gregorius Cyprius Patriarcha, Laudatio S. Euthymii episcopi Madytorum |
24) | 194v–197r | Gregorius Cyprius Patriarcha, Laudatio maris |
25) | 197v–206r | Gregorius Cyprius Patriarcha, Oratio laudatoria in Andronicum |
26) | 206v–210v | Theodorus Metochites, Laudatio in S. Marinam |
27) | 211r–236v | Gregorius Cyprius Patriarcha, Encomium in S. Iohannem Baptistam |
237r–v | vacat | |
28) | 238r–244v | Stephanus Philosophus, Commentarius in Ptolemei canones |
245r–v | vacat |
Kodikologische Beschreibung
- Entstehungsort
- Konstantinopel. Da der Hauptschreiber Georgios Galesiotes zw. 1301 u. 1357 an der Hagia Sophia bzw. dem Patriarchat von Konstantinopel tätig war (vgl. RGK I, Nr. 57).
- Entstehungszeit
- Mitte 14. Jh. Datierung siehe Wasserzeichen.
- Typus (Überlieferungsform)
- Codex.
- Beschreibstoff
- Oberitalienisches Papier (dazu s. die Wasserzeichen).
- Umfang
- 2, 244, 1 Bll.
- Format (Blattgröße)
- 28,3 × 20,8 cm.
- Zusammensetzung (Lagenstruktur)
- (I-1)1a + 12a + 10 IV80 + (IV-2)86 + IV94 + (IV+1)103 + 4 IV135 + III141 + (II+1)146 + 11 IV234 + (I+1)237 + (IV-1)244 + (I-1)245*. Vorderspiegel ist Gegenbl. von 1a, Hinterspiegel Gegenbl. von 245*. F. 237 ist ein neuzeitliches, dem Wasserzeichen nach vatikanisches Blatt, das zu einem unbekannten Zeitpunkt angefalzt wurde. Zudem wurden im Zuge des Schreibprozesses einzelne Lagen im Bedarfsfall durch Heraustrennung von Seiten gekürzt bzw. andere entsprechend erweitert. Lagenstruktur bei Gaul, Handschriftliche Überlieferung (siehe Literatur), S. 421, zum Teil nicht nachvollziehbar.
- Foliierung
- Die neuzeitliche Foliierung im Kopfsteg stammt möglicherweise aus der Zeit Ulrich Fuggers und weist gegen Ende der Hs. Zählfehler auf. Sofern diese nicht lesbar oder durch Beschnitt verloren ist, wurde sie im Vatikan mit schwarzbrauner Tinte korrekt ersetzt. Die Bezeichnung der ungez. Bll. folgt dem Digitalisat (1a, 2a, 245*).
- Lagenzählung
- Nur wenige Reste der Lagenzählung sind erhalten, erste vollständig lesbare Zahlen sind Δʹ (= 4) u. ηʹ (= 8) auf f. 57r im Kopfsteg rechts.
- Zustand
- An Anfang und Ende ist der Beschreibstoff stärker beschädigt u. aufgrund von Feuchtigkeitsschäden insgesamt stockfleckig; auch etwas Wurmfraß an den Rändern. Der Text ist aber gut lesbar, nur am Ende etwas Textverlust.
- Wasserzeichen
- Doppelschlüssel/Clé (f. 1,
32, 35, 41, 45, 46, 59, 76, 80, 89, 91, 93, 94, 97, 120, 121, 124, 135,
146, 199–202, 205, 206, 209, 210) wohl identisch mit
Harlfinger, Clé 3 (Hs. datiert Sept.
1343), die hier vorliegende schmale Form des Schlüsselpaars mit
Doppelkreuz ist in den großen Repertorien sonst eher nicht zu finden oder
wurde dort nicht korrekt wiedergegeben, am ehesten noch
Mošin, N° 2673 (belegt für Torcello 1343).
Zange/Tenailles (f. 34, 36, 40, 42, 53, 56, 81–84, 95, 98, 111, 139, 140, 141, 151–154, 158, 160–162) sehr ähnlich zu Piccard, siehe PPO 9–1–232 u. 233, in der Hs. auch Marke und Gegenmarke vorhanden, datiert für Treviso 1340.
Halbe Lilie am Spalt bzw. Staubblatt/Fleur de lis (f. 113, 119, 166, 168–171, 173, 175, 177, 183, 184, 188, 189, 194) sehr ähnlich Piccard, s. PPO 13–1–516 bis 519, alle datiert für Bologna 1344, ggf. auch Mošin, N° 816 (datiert für Udine 1352).
Zwei verbundene Kreise/Deux cercles ähnlich Mošin, N° 1974–1976 (datiert für Krakau 1353 bzw. Breslau 1354). Im Falle des von Kotzabassi, Handschriftliche Überlieferung, S. 214, genannten einkreisigen Wasserzeichens sollte man wohl eher an die Deux cercles, hier f. 239+244 u. 240+243, denken, was auch aus der hier um 90 Grad gedrehten Rippung des Doppelblattes klar hervorgeht.
Da alle Wasserzeichen in etwa denselben Zeitraum abdecken, wird damit ein recht sicheres Kriterium für die Datierung der Hs. gegeben.
- Schriftraum
- 21,5 × 13,5 cm.
- Spaltenanzahl
- 1 Spalte.
- Zeilenanzahl
- 31 Zeilen, gel. auch 32.
- Schriftart
- Hand A ist eine leicht nach rechts geneigte, sehr flüssige und geübte, individuelle Buchschrift der Entstehungszeit, während Hand B noch zahlreiche Reminiszenzen an die Fettaugenmode des späten 13. Jhs. aufweist. Die Schrift ist gleichfalls nach rechts geneigt, das Schriftbild ist aber für den Betrachter unruhiger. Hand C ist gleichfalls sehr klar und sicher, jedoch nicht geneigt. Insbes. die Buchstaben Sigma und Omega zeigen noch den Einfluss der Fettaugenmode.
- Angaben zu Schrift / Schreibern
- Es lassen sich drei Schreiber bestimmen, möglicherweise auch nur zwei,
sollten sich die Hände A und B durch Duktuswechsel erklären lassen, wie sich
dieser allein schon aus dem Gebrauch von Buch- und Briefschriften ergibt.
Die Schreiber- oder Duktuswechsel z.T. auf ein und derselben Seite lassen
darauf schließen, dass die Hs. wohl doch innerhalb eines größeren Zeitraum
entstand oder aber als eine Art Musterbuch anzusehen ist, das
unterschiedliche Schreibstile vereint. So zeigen etwa die f. 57v und 84v
Elemente der Urkundenschrift aus der Entstehungszeit (überlange
Buchstabenformen, Miteinbeziehung von Kopf- oder Fußsteg). Als Ekdikos der Hagia Sophia war Galesiotes auch mit diesem Schrifttyp
vertraut.
Hand A= Georgios Galesiotes = f. 1–40v, 57r, 58r–80v, 82r–84r, 85r–92r, 93r, 94r–111r, 112r–122r, 123v–137v, 153r–176r, 177v–180r, 181v–182r, 183r–189r, 190v–191r, 192r–210v, 235r (zur Bestimmung des Schreibers s. Kotzabassi, Handschriftliche Überlieferung, siehe Literatur, S. 214, die auch die Anzahl der Hände völlig zurecht eingrenzt. Fünf Schreiberhände konstatiert hier Pérez-Martín, ByzZ 93 (2000) (s. Literatur), S. 216, übernommen bei Gaul, Thomas Magister, S. 422–423 [dort aber Verzählungen der Blätter beachten!]).
Hand B = f. 41r–56v, 57v, 81r, 84v, 92v, 93v, 111v, 123r, 138r–145v, 147r–152r, 176v–177r, 180v–181r, 182v, 189v–190r, 191v, 238r–244v (möglicherweise nur Duktuswechsel zur Fettaugenschrift).
Hand C = f. 211r–234r, 235r–236v.
- Buchgestaltung
- Der Text wurde insgesamt sehr sorgfältig unter Einhaltung breiter Stege (Verhältnis von Seite zu Text nach dem sog. goldenen Schnitt) und einer fast immer gleichen Zeilenzahl eingetragen. Nur der Synesius-Text zur Traumdeutung auf traditionelle Weise umlaufend kommentiert. Auf f. 211r–236v einzelne Textkorrekturen u. –ergänzungen möglicherweise von Georgios Galesiotes. Gelegentlich vom Schreiber Horaion-Vermerke aus der Textvorlage übernommen. Oberhalb der Texte schlichte zinnoberrote Zierlinien von der Hand des Schreibers, darunter Überschriften, ebenfalls von ihm, in derselben Farbe. Zinnoberrote Textinitialen (fünf bis sechs Zeilen hoch) sowie Absatzinitialen nach links ausgerückt. Letzteres gilt auch für die doppelte Anführung zur Kenntlichmachung von Zitaten.
- Buchschmuck
- Da der originale Pinax fehlt, fast keine Schmuckelemente. An den Textinitialen findet sich etwas Fleuronné, die farbliche Gestaltung der Titel und Zier- bzw. Wellenlinien sollte im vorliegenden Fall auch als Element der Buchschmucks bewertet werden.
- Nachträge und Benutzungsspuren
- Signaturenmarke der BAV auf dem Vorderspiegel. Schenkungsexlibris auf f. 2ar. Capsnummer C. 62 u. Allacci-Signatur 376 auf f. 1r, außerdem Fuggersignatur u. seor(sum)-Vermerk. Darüber Besitzerkennung Papa Nathanael. Bibliotheksstempel der BAV f. 1r auf dem Seitensteg (sowie auf f. 243r–v). Auf dem Seitensteg von f. 4r Horaion-Vermerk und Semeiosis wohl von der Hand des Protopapas Nathanael (im Gegensatz zur Semeiosis und zur γνῶναι-Note des Schreibers auf f. 29r–30v), ähnlich f. 56r, 139r, 218v. Philolog. Korrekturnachtrag auf f. 133r. Kurze philologische Scholien der Entstehungszeit auf f. 211v, 212v.
- Einband
- Roter Ledereinband der BAV aus der Zeit von Kardinalbibliothekar Francesco Saverio de Zelada und Papst Pius VI.; späterer Rücken mit goldenen Wappenstempeln von Papst Pius IX. (oben) und Kardinalbibliothekar Angelo Mai (unten), vgl. Schunke, Einbände, II, S. 909.
- Provenienz
- Venedig / Augsburg / Heidelberg.
- Geschichte der Handschrift
- Die Entstehung der Hs. in Konstantinopel kann als gesichert gelten, da der an der Hagia Sophia tätige Georgios Galesiotes, der auch für die Patriarchtskanzlei tätig war, ihr Hauptschreiber ist (dazu in erster Linie Perez-Martín und in Ergänzung Gaul, Thomas Magistros, S. 422; zu seiner Person s. RGK I, Nr. 57). Dass man in Konstantinopel zu dieser Zeit auf italienisches Papier zurückgriff, ist keinesfalls ungewöhnlich. Die Codd. Paris. gr. 831 (fertiggestellt von Iohannes Nathanael am 10. Febr. 1541 in Gortyn), Pal. gr. 59 (ebd. am 30. März 1541) und Paris. gr. 2629 (ebenfalls von der Hand des Iohannes Nathanel, jedoch ohne Subskription) sind Apographa dieser Hs. (dazu zuletzt Niels Gaul, Thomas Magistros, S. 424). Über ihren Weg von Konstantinopel nach Kreta und in den Besitz des Iohannes Nathanael (s. f.1r im Kopfsteg) sind keine Aussagen möglich. Allerdings muss sie ihren Wert für Nathanael verloren haben, denn sie ist als Eintrag Nr. 3 im Kaufbericht Martin Gerstmanns vom 1. März 1559 zu finden (s. BAV, Pal. lat. 1951, f. 104r). Zu diesem Zeitpunkt ging sie in den fuggerschen Besitz über. Aus nicht bekannten Gründen wird die Hs. aber nicht in dem Inventar des BAV, Pal. lat. 1950 aus dem Jahr 1563 genannt, und in dem des BAV, Pal. lat. 1916 als Nachtrag (f. 544r). Im Zuge der Vertreibung Ulrich Fuggers aus Augsburg gelangte der Pal. gr. 374 im Jahr 1567 nach Heidelberg. Ob er bereits zu diesem Zeitpunkt in der Heiliggeistkirche aufgestellt wurde, ist nicht bekannt. Nach dem Tod Ulrich Fuggers im Februar 1584 rechtsgültiger Übergang in den Bestand der Bibliotheca Palatina. 1622/23 gelangte die Hs. als Schenkung des bayerischen Herzogs Maximilians über München an den heutigen Aufgbewahrungsort.
- Literatur
- Stevenson, Graeci, S.
240–242; Paul Canart, Additions et corrections au
Repertorium der Griechischen Kopisten, 3, in: Jean Marie
Martin (Hrsg.), Vaticania et Medievalia. Études en
l’honneur de Louis Duval-Arnould, Florenz 2008, S. 45; Paul Canart, Jean Nathanaël et le commerce des
manuscrits grecs à Venise au XVIe siècle, in: Venezia. Centro
di mediazione tra Oriente e Occidente (sec. XV—XVI). Aspetti e
problemi, a cura di Hans-Georg Beck/Manoussos
Manusacca/Agostino Pertusi, II.
Florenz 1977, S. 426–427; Niels Gaul, Thomas Magistros und die
spätbyzantinische Sophistik. Studien zum Humanismus urbaner Eliten in der
der frühen Paläologenzeit, Wiesbaden 2011, S. 206, 345, 359, 367,
398, 403–405, 407, 410–412, 415, 417, 420–424 (diese Hs. Sigle P); Sophia Kotzbassi, Die handschriftliche
Überlieferung der rhetorischen und hagiographischen Werke des Gregor von
Zypern, Wiesbaden 1998, S. 211–214 (erg. Inmaculada Pérez
Martín, Rez. zu diesem Buch, in: ByzZ 93 [2000], S.
216); Krumbacher, Literatur, S. 99 u. 139; Lehmann, Fuggerbibliotheken, I, S.
96; Inmaculada Pérez Martín, El Vaticanus gr. 112 y la
evoluciòn de la grafia de Jorge Galesiotes, in:
Scriptorium 49/1 (1995), S. 50–52 (zu Georgios
Galesiotes); Inmaculada Pérez Martín,
Apuntes sobra la historia del texto bizantino de la Historia edificante
de Barlaam y Josafat, in: Erytheia 17 (1996), S. 171 ; Nicephori Gregorae explicatio in librum Synesii ‚De insomniis‘.
Scholia cum glossis. Introd., testo critico e appendici a cura di
Paolo Pietrosanti, Bari 1999, S. LXXVIII; Paolo Pietrosanti, Per un contributo all’edizione
critica dal Commento die Niceforo Gregora al De insomniis di
Sinesio di Cirene, in: Acme 49/3 (1996; diese Hs.
Sigle B), S. 162–175; Ihor Ševčenko, Études sur la polémique entre
Théodore Métochite et Nicéphore Choumnos, Brüssel 1962, S. 181 (mit
Anm. 1–2); Synesii Cyrenensis Opuscula, ed. Nicolaus
Terzaghi, Rom 1944, S. XXXIV, LVII, LXIII–LXVI, LXXV,
LXXX–LXXXII, CXXII, CXXIII, CXXVII; Synésios de Cyrène, Opuscules, 1, éd. Antonio
Garzya/Denis Roques, Paris 2004, S.
XXXIV; Theodorus Metochites, Orationes ediderunt
Ioannis Polemis/Eleni Kaltsogianni,
Berlin/Boston 2019, S. IX.
Verzeichnis der im Katalogisierungsprojekt abgekürzt zitierten Literatur
Inhalt
1) 1r–11v
- Verfasser
- Synesius Cyrenensis (GND-Nr.: 118642634).
- Titel
- Calvitii encomium.
- TLG-Nummer
- 2006.006.
- Angaben zum Text
- CPG 5634.
- Titel (Vorlage)
- 1r συνεσίου φιλοσόφου ἐπισκόπου πτολεμαίδος ἢ πενταπόλεως τῆς καὶ κυρήνης, λόγος περὶ φαλάκρας +.
- Edition
- Synesii Cyrenensis Opuscula ed. Nicolavs Terzaghi, Rom 1944, S. 190–232; Synésios de Cyréne, Opuscules, 1, éd. Antonio Garzya/Denis Roques, Paris 2004, S. 48–90 (diese Hs. Sigle P); Synesios von Kyrene, Lob der Kahlheit. Zweisprachig Griechisch-Deutsch. Übers., komm. und mit einem Anh. vers. v. Werner Golder, Würzburg 2007 (griech. Text dort nach Terzaghi, jedoch ohne Erklärung er Siglen).
2) 12r–23v
- Verfasser
- Synesius Cyrenensis (GND-Nr.: 118642634).
- Titel
- Dio vel De ipsius vitae instituto.
- TLG-Nummer
- 2006.007.
- Angaben zum Text
- CPG 5635.
- Titel (Vorlage)
- 12r τοῦ αὐτοῦ δίων ἢ περὶ τῆς κατ᾽ αὐτὸν διαγωγῆς.
- Edition
- Synesii Cyrenensis Opuscula ed. Nicolavs Terzaghi, Rom 1944, S. 233–278; Synesios von Kyrene, Dion Chrysostomos oder Das Leben nach seinem Vorbild. Griech. u. dt. übers. v. Kurt Treu, Darmstadt 1959; Synésios de Cyrène, Opuscules, 1, éd. Antonio Garzya/Denis Roques, Paris 2004, S. 140–185.
3) 24r–40v
- Verfasser
- Synesius Cyrenensis (GND-Nr.: 118642634).
- Titel
- Aegyptii sive De providentia.
- TLG-Nummer
- 2006.003.
- Angaben zum Text
- CPG 5631.
- Titel (Vorlage)
- 24r τοῦ αὐτοῦ· αἰγύπτιοι ἢ περὶ προνοίας.
- Schrift / Schreiber
- Wechselnde Schreiberhände, siehe Angaben zu Schrift / Schreibern.
- Nachträge und Rezeptionsspuren
- F. 24r προθεωρία; f. 24v–35r λόγος πρῶτος; f. 35r–40v λόγος δεύτερος.
- Edition
- Synesii Cyrenensis Opuscula ed. Nicolavs Terzaghi, Rom, 1944, S. 63–131; Synésios de Cyrène, Opuscules, 3, éd. Jaques Lamoureux/Noël Aujoulait, Paris 2008, S. 140–185.
4) 41r–55r
- Verfasser
- Synesius Cyrenensis (GND-Nr.: 118642634).
- Titel
- Oratio de regno ad Arcadium imperatorem.
- TLG-Nummer
- CPG 5630.
- Angaben zum Text
- CPG 5630.
- Titel (Vorlage)
- 41r τοῦ αὐτοῦ· λόγος, περὶ βασιλείας.
- Edition
- Synesii Cyrenensis Opuscula ed. Nicolavs Terzaghi, Rom, 1944, S. 5–62; Synésios de Cyrène, Opuscules, 2, éd. Jaques Lamoureux/Noël Aujoulait, Paris 2008, S. 84–140.
5) 55v–56r
- Verfasser
- Synesius Cyrenensis (GND-Nr.: 118642634).
- Titel
- Catastasis prima.
- TLG-Nummer
- 2006.002.
- Angaben zum Text
- CPG 5637.
- Titel (Vorlage)
- 55v τοῦ αὐτοῦ Συνεσίου φιλοσόφου, κατάστασις.
- Edition
- Synesii Cyrenensis Opuscula ed. Nicolavs Terzaghi, Rom, 1944, S. 293–295; Synésios de Cyrène, Opuscules, 3, éd. Jaques Lamoureux/Noël Aujoulait, Paris 2008, S. 196–198.
6) 56r–v
- Verfasser
- Synesius Cyrenensis (GND-Nr.: 118642634).
- Titel
- Homiliae duae.
- TLG-Nummer
- 2006.008.
- Angaben zum Text
- CPG 5636.
- Titel (Vorlage)
- 56r τοῦ αὐτοῦ, ὁμιλία αηʹ (f. 56r); τοῦ αὐτοῦ, ὁμιλία βαʹ (f. 56v).
- Nachträge und Rezeptionsspuren
- Auf dem linken Seitensteg von f. 56r kontroverstheologische Note von einer Hand des 14./15. Jhs. am Beginn der ersten Predigt + ὅρα τὴν ἑρμηνείαν εἰς τὸ ποτήριον ἐν χειρὶ κ(υρίο)υ οἴνον ἀκράτον +.
- Edition
- Synesii Cyrenensis Opuscula ed. Nicolavs Terzaghi, Rom, 1944, S. 279–282; Synésios de Cyrène, Opuscules, 3, éd. Jaques Lamoureux/Noël Aujoulat, Paris 2008, S. 188–190.
7) 57r–59v
- Verfasser
- Synesius Cyrenensis (GND-Nr.: 118642634).
- Titel
- Ad Paeonium de dono.
- TLG-Nummer
- 2006.002.
- Angaben zum Text
- CPG 5632.
- Titel (Vorlage)
- 57r Σύνεσίου φιλοσόφου, ἐπισκόυ πενταπόλεως, λόγος πρὸς παιόνιον περὶ τοῦ δώρου.
- Edition
- Synesii Cyrenensis Opuscula ed. Nicolavs Terzaghi, Rom, 1944, S. 132–142; Synésios de Cyrène, Opuscules, 3, éd. Jaques Lamoureux/Noël Aujoulat, Paris 2008, S. 174–182.
8) 60r–82v
- Verfasser
- Nicephorus Gregoras (GND-Nr.: 118697463).
- Titel
- Explicatio in librum Synesii De insomniis.
- TLG-Nummer
- 4145.010.
- Angaben zum Text
- F. 60r–62r προθεωρία; ab f. 62v beginnt der Kommentar in marg. νικηφόρου φιλοσόφου τοῦ γρηγορᾶ ἐξήγησις εἰς τὸν πάροντα λόγον. Text und Kommentar werden durch entsprechende diakritische Zeichen miteinander verbunden. Außerdem Erläuterung von eher veraltetem Vokabular mit roter Tinte oberhalb der Linien eingetragen.
- Titel (Vorlage)
- 60r Νικηφόρου φιλοσόφου τοῦ γρηγορᾶ, προθεωρία εἰς τὴν ἐξήγησιν ἣν αὐτὸς πεποίηκεν εἰς τὸν περὶ ἐνυπνίσεως [!] λόγον τοῦ συνεσίου.
- Explicit
- 82v (Am Rand) … τοῦ ἑαυτῶν βίου εἰπόντες οὗτοι οἱ ποιηταὶ.
- Textgestaltung
- Die Kommentare werden in traditioneller Weise um die eher kleinen Textblöcke auf den einzelnen Seiten herum gruppiert.
- Edition
- Migne PG 149, Sp. 529B11–590B24; Nicephori Gregorae explicatio in librum Synesii ‚De insomniis‘. Scholia cum glossis. Introd., testo critico e appendici a cura di Paolo Pietrosanti, Bari 1999, S. 1–10618 u. 123–129 (= Protheoria; diese Hs. Sigle B).
9) 82v–85r
- Verfasser
- Synesius Cyrenensis (GND-Nr.: 118642634).
- Titel
- De insomniis.
- TLG-Nummer
- 2006.002.
- Angaben zum Text
- CPG 5633.
- Titel (Vorlage)
- 82v Συνεσίου φιλοσόφου ἐπισκόπου πενταπόλεως, λόγος περὶ ἐνυπνίων.
- Nachträge und Rezeptionsspuren
- Philologische Korrekturen von der Hand des Schreibers mit zinnoberroter Tinte nachgetragen. Zu den Scholien, ebenfalls von der Hand des Hauptschreibers siehe Angaben zum Text Inhalt 8.
- Edition
- Synesii Cyrenensis Opuscula ed. Nicolavs Terzaghi, Rom 1944, S. 143–189; Synésios de Cyrène, Opuscules, 1, éd. Antonio Garzya/Denis Roques, Paris 2004, S. 268–310; On prophecy, dreams and human imagination. Synesius, De insomniis. Introd., text, transl., and Interpretative Essays by Donald A. Russel/Heinz-Günther Nesselrath, Tübingen 2014, S. 11–58 (Text dort nach Terzaghi mit wenigen Konjekturen u. ohne textkrit. Apparat; diese Hs. nicht herangezogen).
10) 87r–92r
- Verfasser
- Thomas Magister (GND-Nr.: 119483904).
- Titel
- Declamatio pro Cynaegeiro.
- TLG-Nummer
- 9023.005.
- Rubrik
- 87r μοναχοῦ θεοδόυλου ῥήτορος τοῦ μαγίστρου, μελεται.
- Titel (Vorlage)
- 87r ὁ τοῦ κυναιγείρου π(ατ)ὴρ εὐφορίων.
- Nachträge und Rezeptionsspuren
- F. 87r, l. 1–6 προθεωρία; f. 87r, Z. 7 ὁ τοῦ κυναιγείρου π(ατ)ὴρ εὐφορίων.
- Edition
- Thomas Magister, Fünf Reden, hrsg. v. Friedrich Walter Lenz, Leiden 1963, S. 67–78 (diese Hs. Sigle P).
11) 92r–98r
- Verfasser
- Thomas Magister (GND-Nr.: 119483904).
- Titel
- Declamatio pro Callimacho.
- TLG-Nummer
- 9023.005.
- Titel (Vorlage)
- 92r ὁ τοῦ καλλιμάχου π(ατ)ὴρ πολέμαρχος.
- Edition
- Thomas Magister, Fünf Reden, hrsg. v. Friedrich Walter Lenz, Leiden 1963, S. 78–90 (diese Hs. Sigle P).
12) 98v–106v
- Verfasser
- Thomas Magister (GND-Nr.: 119483904).
- Titel
- Ad Thessalonicenses De Concordia.
- Titel (Vorlage)
- 98v λόγος τοῦ αὐτοῦ μαγίστρου τοῖς θεσσαλονικεῦσι περὶ ὁμονοίας.
- Edition
- Basil Laourdas, Θωμᾶ Μαγίστρου τοῖς Θεσσαλονικεῦσι περὶ ὁμονοίας, in: Ἐπιστημονικὴ Ἐπετηρὶς Σχολῆς Νομικῶν καὶ Οἰκονομικῶν Ἐπιστήμων 12 (1969), S. 753–768 (diese Hs. Sigle P).
13) 106v–118r
- Verfasser
- Thomas Magister (GND-Nr.: 119483904).
- Titel
- Laudatio in S. Iohannem Baptistam.
- Titel (Vorlage)
- 106v θεοδούλου ῥήτορος τοῦ μαγίστρου ἐγκώμιον εἰς τὸν μέγαν τοῦ χριστοῦ βαπτιστὴν καὶ πρόδρομον, ἰωάννην. τοῦ αὐτοῦ +.
- Incipit
- 106v Ἀλλ᾽ ἔμοιγε τοῖς σοῖς ἐπιβαλλεῖν …
- Explicit
- 118r … ἄπαντες ἴσμεν τῆς περὶ θεὸν εὐαγγελίας· αὐτῶν δόξα εἰς τούς αἰῶνους. ἀμήν.
- Edition
- Unpubliziert. Nur Prooimium und Epilog u.a. anhand dieser Hs. wiedergegeben in Gaul, Thomas Magistros, S. 412–414.
14) 118v–120r
- Verfasser
- Thomas Magister (GND-Nr.: 119483904).
- Titel
- Oratio gratulatoria ad Angelum Stratopedarcham.
- TLG-Nummer
- 9023.010.
- Titel (Vorlage)
- 118v τοῦ αὐτοῦ προσφωνητικὸς τῷ μεγάλῳ στρατοπεδάρχῃ τῷ ἀγγέλῳ.
- Incipit
- 118v Οὐκ ἄρα λόγος ἦν ἄλλως …
- Explicit
- 120r … ποτ᾽ ἂν ἐξήκει τὸ θαῦμα.
- Edition
- Migne PG 145, Sp. 373B1–380C11.
15) 120r–122r
- Verfasser
- Thomas Magister (GND-Nr.: 119483904).
- Titel
- Oratio ad Theodorum Metochitem.
- Titel (Vorlage)
- 120r τοῦ αὐτοῦ· προσφωνητικὸς τῷ σοφωτάτῳ μεγάλῳ λογοθέτῃ θεοδώρῳ τῷ μετοχίτῃ.
- Incipit
- 120r Πολλῶν καὶ μεγάλων οὔμενουν …
- Explicit
- 122r … θαυμαστὰς ἅπαντνας κέκτησαι.
- Edition
- Migne PG 145, Sp. 381A1–388D8.
16) 122r–124r
- Verfasser
- Thomas Magister (GND-Nr.: 119483904).
- Titel
- Oratio ad Niphonem patriarcham.
- Rubrik
- 122r τοῦ αὐτοῦ.
- Titel (Vorlage)
- 122r προσφωνητικὸς πρὸς τὸν ἁγιώτατ(ον) π(ατ)ριάρχην κωνσταντινουπόλεως, νίφωνα.
- Incipit
- 122r Ἐπειδὴ σὺ μὲν θεοῦ διδόντος …
- Explicit
- 124r … τῆς παρ᾽ ὑμῶν εὐπραξίας.
- Edition
- Migne PG 145, Sp. 389A1–388D8.
17) 124r–128r
- Verfasser
- Thomas Magister (GND-Nr.: 119483904).
- Titel
- Epistula ad Iosephum philosophum.
- TLG-Nummer
- 9023.015.
- Rubrik
- 124r τοῦ αὐτοῦ.
- Titel (Vorlage)
- 124r τῷ ἰσαγγέλῳ πατρὶ μου καὶ φιλοσόφῳ ἰωσὴφ περὶ τῶν ἐν τῇ τῶν ἰτταλῶν [!] καὶ περσῶν ἐφόδῳ γεγεννημένων.
- Incipit
- 124r Ἄλλων ἄλλους διεξιόντων …
- Explicit
- 128r … τοῦτο δ᾽ ὧν πάσχει δεινότερον ἄγει.
- Edition
- Migne PG 145, Sp. 432C12–445D9.
18) 128r–132r
- Verfasser
- Thomas Magister (GND-Nr.: 119483904).
- Titel
- Epistula ad Hierotheum.
- TLG-Nummer
- 9023.007.
- Rubrik
- 128r τοῦ αὐτοῦ.
- Titel (Vorlage)
- 128r τῷ ἐμῷ ἱεροθέῳ ἀνακεχωρηκότι πρὸς τὸν ἄθω.
- Incipit
- 128r Καὶ μὴν σαυτῷ παντάπασι …
- Explicit
- 132r … μετὰ πολλοῦ πεποθηκότος, αὐτὸς γεγενῆσθαι.
- Edition
- Max Treu, Die Gesandtschaftsreise des Rhetors Theodulos Magistros, in: Jahrb. f. class. Philol., Supplement 27, Leipzig 1902, S. 5–18 (diese Hs. nicht herangezogen); Emidio Martini, Una lettera del retore Teodulo. Thomas Magistros al monaco Ieroteo, in: Miscellanea Ceriani. Raccolta di scritti originali per onorare la memoria di Msg. Antonio Maria Ceriani, prefetto delle Biblioteca Ambrosiana, Mailand 1910, S. 438–447 (diese Hs. Sigle P).
19) 132r–137v
- Verfasser
- Thomas Magister (GND-Nr.: 119483904).
- Titel
- Oratio pro Chandreno.
- TLG-Nummer
- 9023.010.
- Rubrik
- 132r τοῦ αὐτοῦ.
- Titel (Vorlage)
- 132r πρὸς τὸν βασιλέα ἀνδρόνικον τὸν παλαιολόγον.
- Incipit
- 132r Οὐ τὸ σεσυκοφαντῆσθαι …
- Explicit
- 137v … οὗτοι ταῦτ᾽ ἐτόλμησαν μάλιστα μὲν >…<.
- Edition
- Migne PG 145, Sp. 353Α1–373Α2.
20) 138r–152r
- Verfasser
- Gregorius Cyprius Patriarcha (GND-Nr.: 118962310).
- Titel
- Laudatio S. Georgii.
- Angaben zum Text
- BHG 683.
- Titel (Vorlage)
- 138r τοῦ σοφωτάτου καὶ λογιωτάτου π(ατ)ριάρχου κωνσταντινουπόλεως τοῦ κυπρίου, λόγος εἰς τὸν ἅγ(ιον) μεγαλομάρτυρα κ(αὶ) τροπαιοφόρον γεώργιον.
- Incipit
- 138r Ἔθος τοῦτο τῶν λόγοις ἀγωνιζομένων …
- Explicit
- 152r … αὐτὸν ὁ πάντων δεσπότης ἐδόξασεν.
- Nachträge und Rezeptionsspuren
- F. 146r–v vacat (kein Textausfall).
- Edition
- Migne PG 142, Sp. 300Β12–345Β8 (ohne Doxologie; diese Hs. für die Ed. nicht verwendet).
21) 152v–167v
- Verfasser
- Gregorius Cyprius Patriarcha (GND-Nr.: 118962310).
- Titel
- Laudatio S. Dionysii Areopagitae.
- Angaben zum Text
- BHG 557.
- Titel (Vorlage)
- 152v τοῦ αὐτοῦ π(ατ)ριάρχου κωνσταντινουπόλ(εως), λόγος εῖς τὸν ἅγιον διονύσιον τὸν ἀρεοπαγίτην.
- Incipit
- 152v Ἡ μὲν πρόθεσις τῷ λόγῳ, δικαία …
- Explicit
- 167v … ἧς καὶ τύχοιμεν ἅπαντες ἐν χ(ριστ)ῷ ἰ(ησο)ῦ … ᾧ πρέπει πάσα δόξα … τοὺς αἰῶνας ἀμήν.
- Edition
- Makarios Patmios, Εὐαγγελικὴ Σάλπιγξ, Leipzig 1758, S. 356–370.
22) 167v–178v
- Verfasser
- Gregorius Cyprius Patriarcha (GND-Nr.: 118962310).
- Titel
- Laudatio S. Marinae.
- Angaben zum Text
- BGH 1169.
- Titel (Vorlage)
- 167v τοῦ αὐτοῦ λόγος, εἰς τὴν ἁγίαν τοῦ χριστοῦ μεγαλομάρτυρα μαρίναν.
- Incipit
- 167v Καὶ τὴν ἐκκλησίαν ἄρα ἧς ὁ χ(ριστὸ)ς …
- Explicit
- 178v … καὶ εὖ ποιοῦσα ἡμᾶς. ἐν χ(ριστ)ῷ ἰ(ησο)ῦ … ᾧ πρέπει πάσα δόξα … τοὺς αἰῶνας ἀμήν.
- Edition
- Gabriel Stauroniketianos, Βίος καὶ πολιτεία τῆς ἁγίας Μαρίνας, in: Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς 19 (1935), S. 189–200 u. 227–239.
23) 178v–194v
- Verfasser
- Gregorius Cyprius Patriarcha (GND-Nr.: 118962310).
- Titel
- Laudatio S. Euthymii episcopi Madytorum.
- Angaben zum Text
- BHG 654.
- Titel (Vorlage)
- 178v τοῦ αὐτοῦ· λόγος, εἰς τὸν ἅγιον εὐθύμιον, ἐπίσκοπον μαδύτων, τὸν θαυματουργὸν +.
- Incipit
- 178v Ἐπιτιμᾶν δικαίως ἡμῖν οἶμαι …
- Explicit
- 194v … ὑφαινόντες τὸν λόγον καὶ σοὶ τοῦτον προσάγοντες +.
- Schrift / Schreiber
- Mehrfacher Schreiberwechsel.
- Edition
- Bischof Arsenij v. Novgorod, Γεωργίου Κυπρίου ἐγκώμιον εἰς τὸν μέγαν Εὐθύμιον, Moskau 1886, S. 5–68.
24) 194v–197r
- Verfasser
- Gregorius Cyprius Patriarcha (GND-Nr.: 118962310).
- Titel
- Laudatio maris.
- Titel (Vorlage)
- 194v τοῦ αὐτοῦ ἐγκώμιον εἰς τὴν θάλασσαν, εἴτουν εἰς τὴν καθόλου ὕδατος φύσιν.
- Incipit
- 194v Θαυμάζειν μὲν τῶν πραγμάτων …
- Explicit
- 197r … ἀσθενὲς τῶν λόγων ὑφαίληται.
- Edition
- Migne PG 142, Sp. 433A1–444C14.
25) 197v–206r
- Verfasser
- Gregorius Cyprius Patriarcha (GND-Nr.: 118962310).
- Titel
- Oratio laudatoria in Andronicum Palaiologum imp.
- Titel (Vorlage)
- 197v τοῦ αὐτοῦ εἰς τὸν βασιλέα ἀνδρόνικον τὸν παλαιολόγον.
- Incipit
- 197v Ἐχρῆν μὲν ὡς ἀληθῶς …
- Explicit
- 206r … καὶ ἀπὸ δυνάμεως ἐπὶ δύναμιν.
- Edition
- Jean François Boisannade, Anecdota Graeca, vol. 1, Paris 1824, S. 359–393 = Migne PG 142, Sp. 388A1–417A12.
26) 206v–210v
- Verfasser
- Theodorus Metochites (GND-Nr.: 118991949).
- Titel
- Laudatio in S. Marinam.
- Angaben zum Text
- BHG 1169b.
- Titel (Vorlage)
- 206v τοῦ σοφωτάτου μεγάλου λογοθέτου, θεοδώρου τοῦ μετοχίτη ἐγκώμιον εἰς τὴν ἁγίαν τοῦ χριστοῦ μεγαλομάρτυρα, μαρίναν.
- Edition
- Theodorus Metochites, Orationes ediderunt Ioannis Polemis/Eleni Kaltsogianni, Berlin/Boston 2019, S. 15–59.
27) 211r–236v
- Verfasser
- Gregorius Cyprius Patriarcha (GND-Nr.: 118962310).
- Titel
- Encomium in S. Iohannem Baptistam.
- Angaben zum Text
- BHG 848t. - Text bricht mit f. 236v. ab; vgl. hierzu aber auch BAV, Pal. gr. 59, f. 76r–89v.
- Titel (Vorlage)
- 211r τοῦ σοφωτ άτου <…>.
- Incipit
- 211r Θεῖός τις ἔρως ἐμὲ τῶν ἐγκωμίων …
- Explicit
- 236v … ἢ διατελεῖς ἀγωομῶν] <…>.
- Edition
- Unediert (Zuweisung unsicher).
28) 238r–244v
- Verfasser
- Stephanus Philosophus.
- Titel
- Commentarius in Ptolemei canones.
- Angaben zum Text
- Text bricht auf f. 244v ab, am Blattanfang Textausfall.
- Incipit
- 238r Ὅτι ἡ σύστασις τῶν κανόνων …
- Explicit
- 244v … εἶτα τὲ καὶ τὸ μεσουρανοῦν] >καὶ …<.
- Edition
- Jean Lampire, Le commentaire astronomique aux ‚Tables Faciles‘ de Ptolémée attribué à Stephanos d’Alexandrie, Leuven 2016, S. 842–11813.
- Bearbeitet von
- Dr. Lars Hoffmann, Universitätsbibliothek Heidelberg, 22.03.2022.
- Katalogisierungsrichtlinien
- Die Katalogisierungsrichtlinien finden Sie hier.