Formy narracyjne retablos andyjskich. Casus Peru i Boliwii

147

bliscy i sąsiedzi ciężko doświadczeni przez przemoc sinchis”6'. Z wypowiedzi
synów i sąsiadów wiemy dziś, że Jiménez musiał patrzeć jak sinchis niszczyło
dorobek jego życia, także wyroby nie zawierające żadnych scen z okresu woj-
ny. Te akty wandalizmu władz nie są znane: „Wpadli jak dzicy do warsztatu,
zaczęli wyrzucać, łamać, deptać a potem palić. To im sprawiało wyraźną ra-
dość” (z wypowiedzi syna dla CVR).
Jimenez nawet nie cieszył się z tego, że uniknął więzienia. Stracił na za-
wsze serce do swej pracy, zaprzestał wyrobu retablos, a tworzył je przez całe
życie. Potem musiał z czegoś żyć, powrócił do wyrobu artesanii, ale, jak twier-
dził, to już nie była ta sama praca. Rodzinny warsztat przestał funkcjonować
wskutek opisanych powyżej wydarzeń. Synowie odłączyli się, poszli swymi
drogami co wynikało też w dużym stopniu z ich zróżnicowanego stosunku do
wojny. Najstarszy syn Nicario nie krył sympatii prolewicowych, gdy młod-
si Edilberto i Claudio zachowali bardziej umiarkowane, ale także różniące ich
poglądy. Edilberto przez pewien czas pracował dla Komisji Praw Człowieka,
ilustrując swymi rysunkami opowieści-zeznania ludności z Chungui, natomiast
Claudio starał się pracować nie ulegając wpływom żadnej ze stron co było jesz-
cze trudniejsze.
Sceny ilustrujące przemoc pojawiały się początkowo w pracach wielu re-
tablistów. Jednak z powodu toczącej się przez długi czas nieregularnej wojny
oraz wobec faktu, że sinchis, gwardia i policja niszczyły powstające prace od-
noszące się do aktualnych wydarzeń, większość twórców porzuciła wyrób ar-
tesanii. Losy i dzieła kilku z artystów są jednak wielce wymowne. Te, które się
zachowały, są w posiadaniu osób prywatnych w kraju lub zagranicą. Mimo że
od zakończenia konfliktu minęło 10 lat, opisywanych obiektów nie można zna-
leźć w zbiorach muzeów Limy - ani w Museo Nacional de la Cultura Peruana,
ani w Museo de la Nación, a tym bardziej w muzeach regionalnych, które chlu-
bią się pokaźnymi kolekcjami retablos.
2.1.1. Joaquín López Antay
Joaquín Antay to jeden z pierwszych retablistów, który zdobył międzyna-
rodową sławę. Świadectwem jego popularności była wystawa prac artysty zor-
ganizowana w USA w 1979 r. Retablista przerwał pracę twórczą, gdy w 1981
r. uwięziono pracującego z nim syna Ignacio Lópeza Quispe pod zarzutem ter-
roryzmu. Syn wyszedł na wolność dopiero po dwóch latach, dzięki osobistej
interwencji i rekomendacji Alicji Bustamante, która udzieliła wsparcia obu ar-
tystom. Warunkiem bezwzględnym było zarzucenie umieszczania w retablos
4 Huertas 1987:122; Sinchis - tajna policja antyterrorystyczna powstała w Peru w czasie
walk rządu z guerrillą w latach 60. XX w.