Formy narracyjne retablos andyjskich. Casus Peru i Boliwii

155

sposób ilustrujący ich nowe pozycje, jakie zagwarantował im udział w struktu-
rach nielegalnych guerrilli. Uwagę zwracają wyobrażenia kobiet jako żołnie-
rzy, liderek politycznych i przywódczyń - postaci walecznych i dynamicznych.
Sposoby ich przedstawiania przypominają nieco ikonografię kobiet z okresu
socrealizmu w Związku Radzieckim czy w Chinach.
Wytwórczość retablos w okresie 1995-2000
Pojawienie się specyficznego populizmu prezydenta FujimorPego po
1995 r. ożywiło na nawo wytwórczość ludową. Mimo braku pomocy państwa
w promocji handlu wyrobami tradycyjnymi, odrodzenie działalności artystycz-
nej twórców ludowych było procesem, który pojawił się samoistnie, wskutek
działań oddolnych. Zjawisko miało miejsce na innych terenach-nie we wsiach,
skąd pochodzili twórcy, a miastach, dokąd imigrowali. Było to przede wszyst-
kim konsekwencją urazowych rozwiązań neoliberalnych, jakie przyniósł tzw.
fujiszok. W okresie tym powrót do wytwórczości rękodzielniczej i próby han-
dlu nią tysięcy migrantów z terenów górskich koczujących w pueblos jóvenes
(biednych dzielnicach) wokół Limy stały się po prostu ekonomiczną koniecz-
nością. Z drugiej strony władze, nie interesując się losami nowych miesz-
kańców, umożliwiły (nie zdając sobie z tego sprawy) rozprzestrzenianie się
wpływów tej warstwy w zakresie społeczno-kulturowym na cały naród. Ta-
kim nieznanym kanałem przepływu znaków kulturowych i wybranych infor-
macji stały się właśnie wyroby artesanii. Retablos masowo pojawiające się
w tym czasie na ulicach Limy znajdowały nabywców wśród mieszkańców sto-
licy, co wspomogło ożywienie handlu rzemiosłem artystycznym. Pojawienie
się retablos w miastach stało się, poza względem ekonomicznym istotnym dla
twórców, także ważnym kanałem przekazu i upowszechniania wybranych in-
formacji społeczno-kulturowych istotnych dla ludności sierry - na co dzień
poddawanej twardym regułom asymilacyjnym. Mirko Lauer w swojej pracy
analizującej artesanię w skali kontynentu podkreślał nierozerwalny związek
pomiędzy interesami państwa a handlem lokalnym rzemiosłem artystycznym.
Pisał on, że władze państwowe w Peru widziały okresowo w artesanii ważny
składnik wyobrażeń narodowych6. Z całą pewnością okres po 1995 r. do takich
nie należał, a jednak na skutek dziś dopiero odkrywanych oddolnych proce-
sów, w jakimś zakresie retablos wpłynęły na świadomość narodową, bo stały
się źródłem i dokumentem okresu wojny7.

6 Lauer 1989:71.
7 Wood 2005: 207-213.