Sztuka Ameryki Łacińskiej (1.2011)

Przedstawienia brazylijskichkobietkanibali w Americae Tertia Pars

167

zdobywały coraz większą popularność i przekształciły się w wyszukany spo-
sób komunikacji, będąc nie tylko wizualną pomocą dla zwykłego czytelnika
(często praktycznie analfabety), lecz odpowiadając zarazem na popyt ze stro-
ny kulturowych elit.
Wraz z innymi zbiorami relacji z wypraw, Wielkie Podróże były niezwykle
atrakcyjnym dziełem, fascynowały i budziły ciekawość, tak pośród wyższych
sfer, jak i wśród reszty czytelników. Jednocześnie stanowiły jeden z impulsów
dla procesu kolonizacji Nowego Świata i rozwoju przedsięwzięć handlowych9.
Wydane w paru tomach przez Theodora de Bry i jego potomków nie tylko mia-
ły bawić, ale też nakłaniać czytelnika do przemyśleń nad dobrocią i łaską Bożą
oraz służyć szerzeniu ewangelii i umacnianiu pozycji kościoła protestanckie-
go10 11.
Przedstawiona w poniższym artykule analiza koncentruje się na ilustracji
autorstwa Theodore de Bry przedstawiającej ucztę Indian plemienia Tupinam-
ba, podczas której konsumowane są ciała ich ofiar. Podkreślona i wyekspono-
wana na rycinie została rola starych kobiet indiańskich biorących udział w bie-
siadzie.
Stare Indianki
Trwa uczta Indian Tupinamba: wszyscy - mężczyźni, kobiety i dzieci -
biorą udział w makabrycznej biesiadzie - stare Indianki oblizują palce, aby nie
uronić nic ze straszliwego dania i nawet jedno z dzieci ssie odciętą rękę, pod-
czas gdy w tle widać przerażonego zachowaniem Indian Hansa Stadena [il. 1].
Powyższa rycina, przedstawiająca przygotowanie ludzkiego mięsa na mo-
quemn oraz spożywanie rozkawałkowanego ciała przez Indian, jest jedną z naj-
bardziej makabrycznych i wywierających silne wrażenie ilustracji z Americae
Tertia Pars. Na rysunku ze szczegółami przedstawione są poćwiartowane czę-
ści ciał różnych ofiar, ułożone i przygotowane do upieczenia.

9 Bucher 1981: 11.
10 Baumann 2001: 259.
11 “... dla tego podobieństwo od drzewianej kraty mają, co bucam, moquém nazywają. Uczy-
niona jest z czterech rozczepionych drzewianych słupów, każdy z nich grubości nogi, w ziemi
czworograniasto postawionych, na których kładą dwa pale razem z inszymi cieńszymi, co na
przeki i na wskroś jedne blisko drugich położone są. Ten moquém jakieś trzy stopy od ziemie
uczynion jest a proporcyja długości i szerokości przystosowana jest do liczby ludzi, co mają być
na nim pieczone, nie rzadko bardzo wielkie są...” D’Abbeville 1975: 233; Wszystkie cytaty
z hiszpańskiego i portugalskiego tłum. Elżbieta Więckowska.