DOI Artikel:
Rubial García, Antonio; Bieñko de Peralta, Doris: Swięta Gertruda Wielka - kult i ikonografia w sztuce kolonialnej Nowej Hiszpanii
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.52432#0194
190
Antonio Rubial García, Doris Bieñko de Peralta
Wizerunki św. Gertrudy rozpowszechniły się na drzeworytach i grafikach,
obrazach na płótnie, rzeźbach, escudos de monjas (medalionach mniszek).
Poza tym istnieje wiele przejawów rozprzestrzeniania się jej kultu, które może-
my zauważyć we wzmiankach w hiszpańskich rękopisach i starodrukach (ka-
zaniach, nowennach, modlitwach, biografiach i żywotach świętych). W Hisz-
panii święta doczekała się nawet sztuki teatralnej napisanej w oparciu o jej
życiorys zatytułowanej: La más amada de Cristo. Santa Gertrudis la Magna
(Najukochańsza Chrystusa. Święta Gertruda Wielka)2. Miernikiem popularno-
ści Gertrudy w kulturze hiszpańskiej i iberoamerykańskiej może też być fakt,
że w XVIII w. jej imię często nadawano dziewczynkom przy chrzcie, a także
było ono niejednokrotnie przybierane podczas ślubów wieczystych zakonnic
i mnichów. Jej imieniem nazywano statki, misje, miejscowości, parafie, szkoły
czy przytułki dla wdów i samotnych kobiet. Niewątpliwie popularność zarów-
no imienia, jak i wizerunku świętej w pierwszej połowie XVIII w. rozwijała się
na równi z rozwojem jej kultu, aczkolwiek istnieją dowody na to, iż proces ten
zaczął się kształtować w kulturze hiszpańskiej już od końca XVI w. i wywarł
prawdopodobnie znaczący wpływ nie tylko na Amerykę Łacińską, ale też na
przedstawienia europejskie.
Godny uwagi jest fakt, że św. Gertruda nigdy nie została formalnie kano-
nizowana i, pomimo rozpowszechnienia się jej kultu, dopiero w 1677 r. została
wpisana do Martyrologium Rzymskiego jako święta. Można także zakwestio-
nować jej rzekomy patronat nad Indiami Zachodnimi - argument, który często
pojawia się we współczesnej bibliografii na temat świętej3, jako że w żadnym
ze źródeł hiszpańskich czy iberoamerykańskich XVII i XVIII w. nie wymienia
się tego faktu. Nic nie wskazuje na to, że była mianowana patronką całej Ame-
ryki Łacińskiej, ale jest prawdą, że była patronką niektórych miast, jak np. Oru-
ro w Peru (1650) czy Puebli w Meksyku (1747).
Celem tego artykułu jest ukazanie problematyki związanej z pogrążony-
mi obecnie w zapomnieniu badaniami nad kultem i ikonografią. Pomimo że ist-
nieją liczne źródła dokumentalne i przedstawienia plastyczne, możliwe jest tyl-
ko częściowe odtworzenie wpływu, jaki postać św. Gertrudy miała na kulturę
hiszpańską i iberoamerykańską. Istnieje jednak nadzieja, że przyszłe badania
poprawią i udoskonalą naszą wiedzę na ten temat.
2 Joseph de Cañizares, La más amada de Christo. Santa Gertrudis la Magna. Komedia
w dwóch częściach. Pierwsza część została opublikowana w 1748 r. w Madrycie przez Antonio
Sanz, druga w 1750 r. przez Alonso del Riego w Valladolid (Cañizares 1748; Cañizares 1750).
3 Leonardi 2000: 950.
Antonio Rubial García, Doris Bieñko de Peralta
Wizerunki św. Gertrudy rozpowszechniły się na drzeworytach i grafikach,
obrazach na płótnie, rzeźbach, escudos de monjas (medalionach mniszek).
Poza tym istnieje wiele przejawów rozprzestrzeniania się jej kultu, które może-
my zauważyć we wzmiankach w hiszpańskich rękopisach i starodrukach (ka-
zaniach, nowennach, modlitwach, biografiach i żywotach świętych). W Hisz-
panii święta doczekała się nawet sztuki teatralnej napisanej w oparciu o jej
życiorys zatytułowanej: La más amada de Cristo. Santa Gertrudis la Magna
(Najukochańsza Chrystusa. Święta Gertruda Wielka)2. Miernikiem popularno-
ści Gertrudy w kulturze hiszpańskiej i iberoamerykańskiej może też być fakt,
że w XVIII w. jej imię często nadawano dziewczynkom przy chrzcie, a także
było ono niejednokrotnie przybierane podczas ślubów wieczystych zakonnic
i mnichów. Jej imieniem nazywano statki, misje, miejscowości, parafie, szkoły
czy przytułki dla wdów i samotnych kobiet. Niewątpliwie popularność zarów-
no imienia, jak i wizerunku świętej w pierwszej połowie XVIII w. rozwijała się
na równi z rozwojem jej kultu, aczkolwiek istnieją dowody na to, iż proces ten
zaczął się kształtować w kulturze hiszpańskiej już od końca XVI w. i wywarł
prawdopodobnie znaczący wpływ nie tylko na Amerykę Łacińską, ale też na
przedstawienia europejskie.
Godny uwagi jest fakt, że św. Gertruda nigdy nie została formalnie kano-
nizowana i, pomimo rozpowszechnienia się jej kultu, dopiero w 1677 r. została
wpisana do Martyrologium Rzymskiego jako święta. Można także zakwestio-
nować jej rzekomy patronat nad Indiami Zachodnimi - argument, który często
pojawia się we współczesnej bibliografii na temat świętej3, jako że w żadnym
ze źródeł hiszpańskich czy iberoamerykańskich XVII i XVIII w. nie wymienia
się tego faktu. Nic nie wskazuje na to, że była mianowana patronką całej Ame-
ryki Łacińskiej, ale jest prawdą, że była patronką niektórych miast, jak np. Oru-
ro w Peru (1650) czy Puebli w Meksyku (1747).
Celem tego artykułu jest ukazanie problematyki związanej z pogrążony-
mi obecnie w zapomnieniu badaniami nad kultem i ikonografią. Pomimo że ist-
nieją liczne źródła dokumentalne i przedstawienia plastyczne, możliwe jest tyl-
ko częściowe odtworzenie wpływu, jaki postać św. Gertrudy miała na kulturę
hiszpańską i iberoamerykańską. Istnieje jednak nadzieja, że przyszłe badania
poprawią i udoskonalą naszą wiedzę na ten temat.
2 Joseph de Cañizares, La más amada de Christo. Santa Gertrudis la Magna. Komedia
w dwóch częściach. Pierwsza część została opublikowana w 1748 r. w Madrycie przez Antonio
Sanz, druga w 1750 r. przez Alonso del Riego w Valladolid (Cañizares 1748; Cañizares 1750).
3 Leonardi 2000: 950.