DOI Artikel:
Kubiak, Ewa: Alegoria Eucharystii - wspólne wzory graficzne w malarstwie XVII i XVIII w. w Polsce i Peru
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.52432#0220
216
Ewa Kubiak
Europy, wśród twórców wymienić można Łukasza Cranacha Starszego, Petera
Claesza czy Antoona Van Dycka, zachowały się również grafiki i prace malar-
skie Hendricka Goltziusa.
Poza dworem królewskim i kręgami magnackimi malarstwo niderlandz-
kie nie cieszyło aż taką popularnością, ale podobnie jak w Peru wzory graficz-
ne jako źródła inspiracji dla kompozycji malarskich odgrywały niezwykle waż-
ną rolę. Najczęściej używano grafik niderlandzkich i niemieckich, ale możemy
także odnaleźć przykłady dzieł stworzonych na podstawie druków francuskich
czy włoskich, a w niektórych rzadkich przypadkach używano również grafik
polskich artystów14.
Dla całego ówczesnego chrześcijańskiego świata ważne były także czyn-
niki religijno-polityczne i szczególny charakter epoki potrydenckiej, kiedy to
Kościół katolicki unifikował swą naukę, a często narzędziem pomagającym
w kształtowaniu oblicza instytucji Kościoła była sztuka. Grafiki jako najbar-
dziej „mobilne” docierały w niezmienionej formie do najodleglejszych zakąt-
ków chrześcijańskiego świata. Zazwyczaj przy analizie powstałych w Polsce
złożonych kompozycji o rozbudowanej symbolice, z zaskakującą ikonografią
czy bogatymi treściami teologicznymi, można spodziewać się, że dzieło takie
powstało na podstawie jakiegoś obcego wzoru graficznego czy malarskiego15.
Moje zainteresowania koncentrują się na wzorach niderlandzkich oraz ich
obecności i popularności w tych dwóch ekstremach chrześcijańskiego świa-
ta, jakimi w epoce nowożytnej była Polska i Wicekrólestwo Peru. Istniało kil-
ka tematów cieszących się większą popularnością niż inne. Często powtarza-
ne były przedstawienia o charakterze wanitatywnym, sceny dobrej śmierci czy
Sądu Ostatecznego16. Równie istotne wydają się kompozycje ilustrujące ta-
jemnice sakramentów, z których najważniejszy dla wiary chrześcijańskiej jest
sakrament Eucharystii, w malarstwie bardzo często przedstawiany w ujęciu
alegorycznym. Ta krótka analiza dotyczyć będzie kilku typów przedstawień
wiązanych z alegorią Eucharystii, których ikonografia przejawia wiele cech
wspólnych tak w Polsce, jak i w Peru. Kompozycje wiązać należy z charakte-
rystycznym dla epoki potrydenckiej kultem sakramentu17.
14 Moisan-Jabłońska 2002: 16.
15 Moisan-Jablońska 2002: 16.
16 Kubiak 2008: 263-271; Kubiak 2009: 81-90.
17 Dokumenty po sesji 6 oraz po sesji 7 Soboru Trydenckiego (za czasów Pawła III) omawia-
ją błędy heretyków w rozumieniu i sprawowaniu sakramentów. Część teologów protestanckich
zaprzeczała rzeczywistej obecności Chrystusa w Eucharystii (Jan Oecolampade, Ulrich Zwin-
gli i inni „sakramentariusze” - jak nazywa ich Marcin Luter, który sam pisze: „Wyznaję, że
w tym sakramencie prawdziwe ciało i krew Chrystusa spożywa się i pije w chlebie i winie”, jed-
nocześnie mówi, że Chrystusa w Eucharystii nie należy adorować). DSP, t. IV/1, 2007, s. 252-
-253; Sesja 13 Soboru Trydenckiego w dużej części dotyczyła sakramentu Eucharystii. W de-
Ewa Kubiak
Europy, wśród twórców wymienić można Łukasza Cranacha Starszego, Petera
Claesza czy Antoona Van Dycka, zachowały się również grafiki i prace malar-
skie Hendricka Goltziusa.
Poza dworem królewskim i kręgami magnackimi malarstwo niderlandz-
kie nie cieszyło aż taką popularnością, ale podobnie jak w Peru wzory graficz-
ne jako źródła inspiracji dla kompozycji malarskich odgrywały niezwykle waż-
ną rolę. Najczęściej używano grafik niderlandzkich i niemieckich, ale możemy
także odnaleźć przykłady dzieł stworzonych na podstawie druków francuskich
czy włoskich, a w niektórych rzadkich przypadkach używano również grafik
polskich artystów14.
Dla całego ówczesnego chrześcijańskiego świata ważne były także czyn-
niki religijno-polityczne i szczególny charakter epoki potrydenckiej, kiedy to
Kościół katolicki unifikował swą naukę, a często narzędziem pomagającym
w kształtowaniu oblicza instytucji Kościoła była sztuka. Grafiki jako najbar-
dziej „mobilne” docierały w niezmienionej formie do najodleglejszych zakąt-
ków chrześcijańskiego świata. Zazwyczaj przy analizie powstałych w Polsce
złożonych kompozycji o rozbudowanej symbolice, z zaskakującą ikonografią
czy bogatymi treściami teologicznymi, można spodziewać się, że dzieło takie
powstało na podstawie jakiegoś obcego wzoru graficznego czy malarskiego15.
Moje zainteresowania koncentrują się na wzorach niderlandzkich oraz ich
obecności i popularności w tych dwóch ekstremach chrześcijańskiego świa-
ta, jakimi w epoce nowożytnej była Polska i Wicekrólestwo Peru. Istniało kil-
ka tematów cieszących się większą popularnością niż inne. Często powtarza-
ne były przedstawienia o charakterze wanitatywnym, sceny dobrej śmierci czy
Sądu Ostatecznego16. Równie istotne wydają się kompozycje ilustrujące ta-
jemnice sakramentów, z których najważniejszy dla wiary chrześcijańskiej jest
sakrament Eucharystii, w malarstwie bardzo często przedstawiany w ujęciu
alegorycznym. Ta krótka analiza dotyczyć będzie kilku typów przedstawień
wiązanych z alegorią Eucharystii, których ikonografia przejawia wiele cech
wspólnych tak w Polsce, jak i w Peru. Kompozycje wiązać należy z charakte-
rystycznym dla epoki potrydenckiej kultem sakramentu17.
14 Moisan-Jabłońska 2002: 16.
15 Moisan-Jablońska 2002: 16.
16 Kubiak 2008: 263-271; Kubiak 2009: 81-90.
17 Dokumenty po sesji 6 oraz po sesji 7 Soboru Trydenckiego (za czasów Pawła III) omawia-
ją błędy heretyków w rozumieniu i sprawowaniu sakramentów. Część teologów protestanckich
zaprzeczała rzeczywistej obecności Chrystusa w Eucharystii (Jan Oecolampade, Ulrich Zwin-
gli i inni „sakramentariusze” - jak nazywa ich Marcin Luter, który sam pisze: „Wyznaję, że
w tym sakramencie prawdziwe ciało i krew Chrystusa spożywa się i pije w chlebie i winie”, jed-
nocześnie mówi, że Chrystusa w Eucharystii nie należy adorować). DSP, t. IV/1, 2007, s. 252-
-253; Sesja 13 Soboru Trydenckiego w dużej części dotyczyła sakramentu Eucharystii. W de-