DOI article:
Kubiak, Ewa: Alegoria Eucharystii - wspólne wzory graficzne w malarstwie XVII i XVIII w. w Polsce i Peru
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.52432#0228
224
Ewa Kubiak
których wiele wykorzystywał w swej twórczości Bussy, ale także inne przed-
stawienia, które poznał mieszkając na północy Francji41. Również w Wicekró-
lestwie Peru odnaleźć możemy rzeźbiarską interpretację tematu. W klasztorze
San Francisco w Limie w niewielkiej kaplicy przy korytarzu łączącym kolejne
dziedzińce konwentu znajduje się figura Chrystusa, którą według mnie inter-
pretować można jako fragment przedstawienia Tłoczni Mistycznej [il. 4]42. Kie-
dyś kompozycja mogła być większa - jeśli przyjmiemy, że kaplica jest pier-
wotnym miejscem przeznaczenia rzeźby, pewnymi wskazówkami mogą być
elementy pozostałe w wystroju tego niewielkiego pomieszczenia. Z całej kom-
pozycji pozostała figura Chrystusa depczącego kiście winogron, z widocznymi
ranami oraz rękoma ugiętymi w łokciach i charakterystycznie uniesionymi ku
górze, jak w przedstawieniach Tłoczni Mistycznej. Na taką interpretację tematu
wskazuje nie tylko sposób ukazania postaci Chrystusa, ale także fragmenty za-
chowanej polichromii kaplicy. Ponad głową widoczne jest przedstawienie Du-
cha Świętego. W tle, we fragmentach zachowanej kompozycji, rozpoznać moż-
na Golgotę z trzema krzyżami, za figurą Jezusa zachował się także dość dużych
rozmiarów hak, który, jak się wydaje, podtrzymywał pozostałą część kompo-
zycji. Dziś już nie wiadomo, czy był to sam krzyż, czy też przedstawiono frag-
ment tłoka winnej prasy lub także postać Boga Ojca dopełniając w ten sposób
tradycyjne w tym temacie ukazanie Trójcy Świętej. Wzorcem dla dzieła mogła
być omówiona już grafika Hieronima Wierixa, ale być może tym razem ano-
nimowy artysta posłużył się innym miedziorytem niderlandzkiego grafika. Ist-
nieje kompozycja znacznie prostsza, ukazująca tylko postać Chrystusa przy-
gniecioną ciężarem krzyżem i umieszczoną w „ramach” Tłoczni Mistycznej,
w otoczoniu Arma Christi i z ogromną śrubą winnej prasy w zwieńczeniu43.
Należy też pamiętać o istnieniu sporej ilości lokalnych interpretacji malarskich
tematu, które mogły oddziaływać na miejscowe warsztaty rzeźbiarskie.
Tradycja obrazowania Tłoczni Mistycznej jest bardzo odległa, pierwsze
tego rodzaju przedstawienia odnajdujemy już w sztuce XII w., jak np. w minia-
turze z Hortus Dełiciarum z Landsberg (z lat 1165-1180). Ale szczególna po-
pularność motywu zaczyna się w XV i XVI w.44, by wspomnieć kompozycje
z krużganków klasztoru franciszkanów w Krakowie czy z kościoła Santa Maria
41 Bray 2009: 260-261.
42 Za możliwość wykonania fotografii i publikacji zdjęć jestem ogromnie wdzięczna wła-
dzom Museo del Convento de San Francisco de Asis de Lima.
43 Van Ruyeven-Zeman Z. 2003: 8-9.
44 Píelas 2000: 189; Male 1925: 115-122; Malkiewiczówna 1972: 80; W artykule Heleny
Małkiewiczówny znaleźć można odnośniki do literatury dotyczącej przedstawienia Tłoczni Mi-
stycznej w okresie średniowiecznym, uwzględnione zostały pozycje zagraniczne głównie francu-
skie i niemieckie, autorka omawia również wiele przykładów przedstawień tego motywu. Mal-
kiewiczówna 1972: 78-92.
Ewa Kubiak
których wiele wykorzystywał w swej twórczości Bussy, ale także inne przed-
stawienia, które poznał mieszkając na północy Francji41. Również w Wicekró-
lestwie Peru odnaleźć możemy rzeźbiarską interpretację tematu. W klasztorze
San Francisco w Limie w niewielkiej kaplicy przy korytarzu łączącym kolejne
dziedzińce konwentu znajduje się figura Chrystusa, którą według mnie inter-
pretować można jako fragment przedstawienia Tłoczni Mistycznej [il. 4]42. Kie-
dyś kompozycja mogła być większa - jeśli przyjmiemy, że kaplica jest pier-
wotnym miejscem przeznaczenia rzeźby, pewnymi wskazówkami mogą być
elementy pozostałe w wystroju tego niewielkiego pomieszczenia. Z całej kom-
pozycji pozostała figura Chrystusa depczącego kiście winogron, z widocznymi
ranami oraz rękoma ugiętymi w łokciach i charakterystycznie uniesionymi ku
górze, jak w przedstawieniach Tłoczni Mistycznej. Na taką interpretację tematu
wskazuje nie tylko sposób ukazania postaci Chrystusa, ale także fragmenty za-
chowanej polichromii kaplicy. Ponad głową widoczne jest przedstawienie Du-
cha Świętego. W tle, we fragmentach zachowanej kompozycji, rozpoznać moż-
na Golgotę z trzema krzyżami, za figurą Jezusa zachował się także dość dużych
rozmiarów hak, który, jak się wydaje, podtrzymywał pozostałą część kompo-
zycji. Dziś już nie wiadomo, czy był to sam krzyż, czy też przedstawiono frag-
ment tłoka winnej prasy lub także postać Boga Ojca dopełniając w ten sposób
tradycyjne w tym temacie ukazanie Trójcy Świętej. Wzorcem dla dzieła mogła
być omówiona już grafika Hieronima Wierixa, ale być może tym razem ano-
nimowy artysta posłużył się innym miedziorytem niderlandzkiego grafika. Ist-
nieje kompozycja znacznie prostsza, ukazująca tylko postać Chrystusa przy-
gniecioną ciężarem krzyżem i umieszczoną w „ramach” Tłoczni Mistycznej,
w otoczoniu Arma Christi i z ogromną śrubą winnej prasy w zwieńczeniu43.
Należy też pamiętać o istnieniu sporej ilości lokalnych interpretacji malarskich
tematu, które mogły oddziaływać na miejscowe warsztaty rzeźbiarskie.
Tradycja obrazowania Tłoczni Mistycznej jest bardzo odległa, pierwsze
tego rodzaju przedstawienia odnajdujemy już w sztuce XII w., jak np. w minia-
turze z Hortus Dełiciarum z Landsberg (z lat 1165-1180). Ale szczególna po-
pularność motywu zaczyna się w XV i XVI w.44, by wspomnieć kompozycje
z krużganków klasztoru franciszkanów w Krakowie czy z kościoła Santa Maria
41 Bray 2009: 260-261.
42 Za możliwość wykonania fotografii i publikacji zdjęć jestem ogromnie wdzięczna wła-
dzom Museo del Convento de San Francisco de Asis de Lima.
43 Van Ruyeven-Zeman Z. 2003: 8-9.
44 Píelas 2000: 189; Male 1925: 115-122; Malkiewiczówna 1972: 80; W artykule Heleny
Małkiewiczówny znaleźć można odnośniki do literatury dotyczącej przedstawienia Tłoczni Mi-
stycznej w okresie średniowiecznym, uwzględnione zostały pozycje zagraniczne głównie francu-
skie i niemieckie, autorka omawia również wiele przykładów przedstawień tego motywu. Mal-
kiewiczówna 1972: 78-92.