Sztuka Ameryki Łacińskiej (1.2011)

Motywy pochodzenia europejskiego jako jeden z aspektów badań. ..

269

szył Tunupa według [...] opowieści Indian”27. W tym przypadku, podobnie jak
w świecie chrześcijańskim, znaczenie syren związane jest z grzechem nieczy-
stości oraz rozwiązłości28.
W rejonie andyjskim istnieje około 30 przedstawień syren. Pięć z nich
spotykamy w malarstwie, kolejne pięć jako ozdoby na ołtarzach. W pozosta-
łych przypadkach syreny pełniły przede wszystkim rolę dekoracji architekto-
nicznej głównego portalu. Teresa Gisbert dokonała klasyfikacji syren wedle ich
symboliki. Podzielone zostały na trzy grupy29:
Syreny pierwszego typu, występujące jako tzw. trzymacze heraldyczne,
rozpowszechnione były w świecie europejskim. Ten rodzaj przedstawień od-
najdujemy na jednym z portali kościoła Nazarenas w Cuzco, gdzie dwa mor-
skie stwory, jeden o rysach żeńskich, drugi męskich, podtrzymują herb wypeł-
niony monogramem Marii. Podobne wizerunki syren w ujęciu heraldycznym
znajdują się w kościołach w Asillo, Lampa i Sucre. Znane są także dwa przy-
kłady, gdzie w centrum kompozycji pojawia się monogram św. Jana Chrzcicie-
la - pierwszy znajduje się w dekoracji portalu w Quispicanchi, natomiast dru-
gi, w Oropesie30.
Syreny drugiego typu wiązać można z platońska teorią Wszechświa-
ta. W dziesiątej księdze Państwa Platon wskazuje osiem syren, które przy po-
mocy muzyki poruszają sfery niebiańskie31. Istnieje pięć przykładów takich
przedstawień; jeden w Ayacucho, a pozostałe w Potosí i w pobliskich miejsco-
wościach32. Na każdym z wymienionych wyobrażeń syreny ukazane zostały
pośród ciał niebieskich. Jako jeden z najciekawszych i najpełniejszych mode-
li przedstawienia „niebiańskich” syren może posłużyć główny portal kościo-
ła San Lorenzo w Potosí, [il. 7] Niezwykle ozdobne główne wejście jest naj-
znakomitszym przykładem stylistyki mestizo na terenie wicekrólestwa Peru.
Kościół powstał w latach 1547-1551, niemniej fasada została przebudowa-
na w latach 1728-174433, o czym informują nas dwa kartusze z inskrypcjami
umiejscowione w górnej partii portalu. Pod intabulacjami umieszczono posta-
cie św. Wincentego oraz patrona kościoła św. Wawrzyńca. Portal zostały po-
dzielony masywnym gzymsem, ozdobionym cherubinami oraz ptakami. Dwie
powstałe w ten sposób części symbolizują sfery: niebiańską z syrenami, odno-
szącą się do filozofii Platona oraz ziemską. W zwieńczeniu portalu ukazane zo-
27 Bertonio 1612: 291. »Quesintuu y Umantuu: son dos hermanas con quienes pecó Tunupa
según [...] en las fábulas de los indios », cyt. za: Gisbert 2008: 30.
28 Kubiak 2002: 392; Gisbert 2008: 49; Kobielus 2002: 311-312.
29 Gisbert 2008: 49.
30 Gisbert 2008: 49.
31 Platon 1958: 92.
32 Gisbert 2008: 49.
33 Wethey 1960: 65.