DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Merski, Filip: Tremor Rei Vise. Widz implikowany w pismach Roberta Grosseteste'a i XIII-wiecznej architekturze angielskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.42379#0036
34
FILIP MERSKI
Innymi słowy, nie sposób dociec, dlaczego jeżeli przesłanki wniosko-
wania logicznego nie są przyczynami, bądź gdy przesłanki nie są faktycz-
nymi przyczynami, a powstają jedynie poprzez przestawienie argumen-
tów w zdaniu logicznym tak, by rozpocząć je od lepiej znanego predykatu.
Grosseteste w swym komentarzu powtarza właściwie słowa Filozofa:
Wiedza wyjaśniająca (scientia propter quid) i wiedza stwierdzająca (scientia quia)
różnią się nadto dwojako sposobem nabycia tej samej wiedzy. Bowiem wiedza
stwierdzająca albo zostaje nabyta bez przyczyny, albo nie przez przyczynę najbliż-
szą. Jest zaś możliwe, że przyczyna i skutek są odwracalne. Wówczas ktoś bardziej
obznajomiony z przyczyną będzie wyjaśniał skutek przez przyczynę (...)33.
Arystoteles dalej egzemplifikuje ten problem za pomocą zjawiska
scyntylacji:
Niechaj C będzie planetą, B - nie migotać, A - być blisko. Będzie więc prawdą,
gdy powiemy, że B przysługuje C, bo planety nie migocą; ale również i A przysłu-
guje B, bo co nie migoce jest blisko, a o tym można się dowiedzieć poprzez induk-
cję, albo przez postrzeżenie. Musi więc A przysługiwać C i w ten sposób zostało
udowodnione, że planety są blisko. Sylogizm ten nie wyjaśnia jednak „dlaczego?”
(8xóxi), tylko „że” (öxi)34.
Wnioskowanie to należy więc do domeny wiedzy stwierdzającej. Zda-
niem Arystotelesa, aby nabyć wiedzę wyjaśniającą wystarczy argumenty
przestawić:
Podstawmy za C planetę, za B być blisko, a za A nie migotać. B przysługuje za-
tem C, A przysługuje B, a zatem i A przysługuje C. Powstał więc sylogizm doty-
czący przyczyny, ponieważ jego termin średni jest pierwszą przyczyną35.
Ciekawie komentuje to Grosseteste:
Być może prowadzi to do wniosku, że wiedza wyjaśniająca i wiedza stwierdzająca
stanowią taką samą wiedzę, choć Arystoteles nie dostarcza w tej kwestii przy-
kładu36.
Jego zdaniem, wiedzę wyjaśniającą to, że obiekty znajdujące się blis-
ko nie migoczą, osiągamy dzięki astronomii (per demonstrationem astro-
33 R. Grosseteste, Commentarius in posteriorum analyticorum libros, ed. P. Rossi,
Florencja 1981, s. 189-190. Scientia autem propter quid et scientia quia acquisite in eadam
scientia dupliciter adhuc diffeimnt, quia scientia quia aut est acquisita per non causuam
aut est acquisita non per proximam causam. Possible enim est quod causa et effectus
convertantur et alicui sit causa notior (...), tłum. F. Merski.
34 Arystoteles, op. cit.
35 Ibidem.
36 R. Grosseteste, op. cit., s. 190: Et forte eiusdem conclusionis est scientia propter
quid et scientia quia in eadem scientia, licet Aristoteles de hoc non ponat exemplum., tłum.
F. Merski.
FILIP MERSKI
Innymi słowy, nie sposób dociec, dlaczego jeżeli przesłanki wniosko-
wania logicznego nie są przyczynami, bądź gdy przesłanki nie są faktycz-
nymi przyczynami, a powstają jedynie poprzez przestawienie argumen-
tów w zdaniu logicznym tak, by rozpocząć je od lepiej znanego predykatu.
Grosseteste w swym komentarzu powtarza właściwie słowa Filozofa:
Wiedza wyjaśniająca (scientia propter quid) i wiedza stwierdzająca (scientia quia)
różnią się nadto dwojako sposobem nabycia tej samej wiedzy. Bowiem wiedza
stwierdzająca albo zostaje nabyta bez przyczyny, albo nie przez przyczynę najbliż-
szą. Jest zaś możliwe, że przyczyna i skutek są odwracalne. Wówczas ktoś bardziej
obznajomiony z przyczyną będzie wyjaśniał skutek przez przyczynę (...)33.
Arystoteles dalej egzemplifikuje ten problem za pomocą zjawiska
scyntylacji:
Niechaj C będzie planetą, B - nie migotać, A - być blisko. Będzie więc prawdą,
gdy powiemy, że B przysługuje C, bo planety nie migocą; ale również i A przysłu-
guje B, bo co nie migoce jest blisko, a o tym można się dowiedzieć poprzez induk-
cję, albo przez postrzeżenie. Musi więc A przysługiwać C i w ten sposób zostało
udowodnione, że planety są blisko. Sylogizm ten nie wyjaśnia jednak „dlaczego?”
(8xóxi), tylko „że” (öxi)34.
Wnioskowanie to należy więc do domeny wiedzy stwierdzającej. Zda-
niem Arystotelesa, aby nabyć wiedzę wyjaśniającą wystarczy argumenty
przestawić:
Podstawmy za C planetę, za B być blisko, a za A nie migotać. B przysługuje za-
tem C, A przysługuje B, a zatem i A przysługuje C. Powstał więc sylogizm doty-
czący przyczyny, ponieważ jego termin średni jest pierwszą przyczyną35.
Ciekawie komentuje to Grosseteste:
Być może prowadzi to do wniosku, że wiedza wyjaśniająca i wiedza stwierdzająca
stanowią taką samą wiedzę, choć Arystoteles nie dostarcza w tej kwestii przy-
kładu36.
Jego zdaniem, wiedzę wyjaśniającą to, że obiekty znajdujące się blis-
ko nie migoczą, osiągamy dzięki astronomii (per demonstrationem astro-
33 R. Grosseteste, Commentarius in posteriorum analyticorum libros, ed. P. Rossi,
Florencja 1981, s. 189-190. Scientia autem propter quid et scientia quia acquisite in eadam
scientia dupliciter adhuc diffeimnt, quia scientia quia aut est acquisita per non causuam
aut est acquisita non per proximam causam. Possible enim est quod causa et effectus
convertantur et alicui sit causa notior (...), tłum. F. Merski.
34 Arystoteles, op. cit.
35 Ibidem.
36 R. Grosseteste, op. cit., s. 190: Et forte eiusdem conclusionis est scientia propter
quid et scientia quia in eadem scientia, licet Aristoteles de hoc non ponat exemplum., tłum.
F. Merski.