Biuletyn konserwatorski Województwa Podlaskiego (27.2021)

MATERIAŁY

Maciej Warchoł
Narodowy Instytut Dziedzictwa w Warszawie
Badania architektoniczne konstrukcji
dachowych gotyckich kościołów
z terenu północno-wschodniego Mazowsza
(Łomża, Niedźwiadna, Szczepankowo)
Słowa kluczowe: więźby dachowe, badania architektoniczne, badania dendro-
chronologiczne, kościoły gotyckie, Mazowsze
Key words: roof trusses, architectural research, dendrochronological research,
gothic churches, Mazovia
Wstęp
Południowo-zachodnie tereny dzisiejszego województwa podlaskiego sta-
nowiły pierwotnie północno-wschodnią część dzielnicy mazowieckiej. Historycz-
nie obejmowały obszar dawnej ziemi wiskiej oraz wschodnie części ziemi łomżyń-
skiej i nurskiej, z głównym ośrodkiem władzy administracyjnej w Łomży, będącej
w okresie średniowiecza drugim co do wielkości i rangi miastem dawnego Ma-
zowsza. Funkcjonowało tu w okresie średniowiecza około trzydziestu parafii przy-
należnych do archidiakonatu pułtuskiego rozległej diecezji płockiej.
Do chwili obecnej na terenie tym przetrwało osiem kościołów posiada-
jących metrykę średniowieczną, z których sześć: w Łomży, Niedźwiadnej, Roso-
chatym, Szczepankowie, Wąsoszu i Wiźnie, nie uległo istotnym przekształceniom,
zachowując pierwotną, gotycką formę. Dawne konstrukcje ciesielskie dachów wy-
stępują jednak tylko w trzech świątyniach, kościoły w Rosochatym i Wiźnie zo-
stały bowiem bardzo silnie zniszczone w okresie obu wojen światowych i póź-
niej odbudowane, a dach kościoła w Wąsoszu wymieniono w trakcie przebudowy
w końcu XIX w. Z tych powodów badania architektoniczne mające na celu rozwar-
stwienie istniejących konstrukcji dachowych oraz ustalenie czasu ich wzniesienia
wykonano tylko dla świątyń w Łomży, Niedźwiadnej i Szczepankowie1.

101