DOI Heft:
Materiały
DOI Artikel:Ryżewski, Grzegorz: Plutycze – historia wsi i jej zabytki
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.61442#0192
Grzegorz Ryżewski
przez Spółdzielnię Produkcyjną „Przodownik", uwieczniła Polska Kronika Filmowa (1953/9) w ob-
razie zatytułowanym Budowniczowie polskiej wsi. Spółdzielnia Produkcyjna Dydule. Typowy spichlerz
stanowił także jeden z tematów konkursów architektonicznych w latach pięćdziesiątych XX w.,
o czym świadczy projekt spichrza Stanisława Tomczaka, zaprezentowany w 1953 r. na Pierwszej
Powszechnej Wystawie Architektury Polski Ludowej w warszawskiej Zachęcie. Por. Katalog zabyt-
ków sztuki, województwo podlaskie, powiat bielski, oprać. Z. Michalczyk, D. Piramidowicz, K. Uchowicz,
M. Zgliński, Warszawa 2019, s. XLIX; M. Czapelski, Architektura polskiego socrealizmu w Zachęcie.
Pierwszy Ogólnopolski Pokaz projektów Architektury (1951) i Pierwsza Powszechna Wystawa Architektu-
ry Polski Ludowej, Warszawa 2016, s. 147.
78 T. Czerwiński, Budownictwo ludowe..., s. 110-114.
79 Tamże, s. 115-121.
80 Tamże, s. 101-103.
81 https://www.polskawliczbach.pl/wies_Plutycze [dostęp: 13 VI2021].
82 Z. Cybulko, Drewniane budownictwo ludowe. Prawne i merytoryczne aspekty ochrony zabytków i opieki
nad zabytkami, „Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego" 2005, z. 11, s. 85.
83 https://www.polskawliczbach.pl/wies_Plutycze [dostęp: 13 VI2021].
84 Wincenty Krzysztofik w monografii wsi Jasionówka z 1933 r. pisał „Domy mieszkalne są zazwy-
czaj nieco od ulicy oddalone, jakieś 5-6 metrów i przed oknami urządzony mają ogródek kwiato-
wy. Co innego, że tam czasami zamiast kwiatów rośnie pokrzywa, ale bywa i lepiej, zawsze jest
kilka drzewek, przeważnie owocowych, a czasami krzak bzu czy jarzębiny. Ogródek taki zawsze
otoczony jest sztachetami. Patrzącemu wzdłuż ulicy na pierwszym planie rzuca się w oczy dużo
zieleni, gdyż oprócz tych drzewek w ogródku zawsze w ogrodach przy ulicy widzimy dzikie roz-
łożyste grusze lub szereg wiśni, czasem topoli". Por. W. Krzysztofik, Jasionówka..., s. 176-177.
85 Katalog Zabytków Sztuki, województwo podlaskie, powiat bielski..., s. 195.
86 W. Konończuk, L. Markiewicz, Renowacja dziewiętnastowiecznych nagrobków na cmentarzu prawo-
sławnym w Szczytach-Dzięciołowie. Z problematyki konserwacji zabytkowych nekropolii wiejskich na Pod-
lasiu, „Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego" 2019, z. 25, s. 79-99.
The village of Plutycze - the past and historical monuments
The article is based on: Studium historyczno-przestrzenne wsi Plutycze, com-
missioned by the Podlasie Voivodeship Conservator of Historical Monuments in
2021. It presents the history of a village planned and settled in the second half
of the sixteenth century at the time of the land measurement carried out in the
Podlasie region. Plutycze is an example of an excellently preserved village from
the period, a so-called szeregówka. The author depicted the history of the village
spanning from the sixteenth century to the twentieth century, and analysed spa-
tial configuration and traditional rural development. Much attention is paid to the
architecture and decorations of wooden houses, sińce in this respect Plutycze is
one of the most interesting localities in the voivodeship of Podlasie. The article is
illustrated with historical maps (the oldest originates from the eighteenth century)
and photographs showing the most valuable historical buildings - the magnificen-
tly adorned wooden cottages, and groups of roadside crosses.
192
przez Spółdzielnię Produkcyjną „Przodownik", uwieczniła Polska Kronika Filmowa (1953/9) w ob-
razie zatytułowanym Budowniczowie polskiej wsi. Spółdzielnia Produkcyjna Dydule. Typowy spichlerz
stanowił także jeden z tematów konkursów architektonicznych w latach pięćdziesiątych XX w.,
o czym świadczy projekt spichrza Stanisława Tomczaka, zaprezentowany w 1953 r. na Pierwszej
Powszechnej Wystawie Architektury Polski Ludowej w warszawskiej Zachęcie. Por. Katalog zabyt-
ków sztuki, województwo podlaskie, powiat bielski, oprać. Z. Michalczyk, D. Piramidowicz, K. Uchowicz,
M. Zgliński, Warszawa 2019, s. XLIX; M. Czapelski, Architektura polskiego socrealizmu w Zachęcie.
Pierwszy Ogólnopolski Pokaz projektów Architektury (1951) i Pierwsza Powszechna Wystawa Architektu-
ry Polski Ludowej, Warszawa 2016, s. 147.
78 T. Czerwiński, Budownictwo ludowe..., s. 110-114.
79 Tamże, s. 115-121.
80 Tamże, s. 101-103.
81 https://www.polskawliczbach.pl/wies_Plutycze [dostęp: 13 VI2021].
82 Z. Cybulko, Drewniane budownictwo ludowe. Prawne i merytoryczne aspekty ochrony zabytków i opieki
nad zabytkami, „Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego" 2005, z. 11, s. 85.
83 https://www.polskawliczbach.pl/wies_Plutycze [dostęp: 13 VI2021].
84 Wincenty Krzysztofik w monografii wsi Jasionówka z 1933 r. pisał „Domy mieszkalne są zazwy-
czaj nieco od ulicy oddalone, jakieś 5-6 metrów i przed oknami urządzony mają ogródek kwiato-
wy. Co innego, że tam czasami zamiast kwiatów rośnie pokrzywa, ale bywa i lepiej, zawsze jest
kilka drzewek, przeważnie owocowych, a czasami krzak bzu czy jarzębiny. Ogródek taki zawsze
otoczony jest sztachetami. Patrzącemu wzdłuż ulicy na pierwszym planie rzuca się w oczy dużo
zieleni, gdyż oprócz tych drzewek w ogródku zawsze w ogrodach przy ulicy widzimy dzikie roz-
łożyste grusze lub szereg wiśni, czasem topoli". Por. W. Krzysztofik, Jasionówka..., s. 176-177.
85 Katalog Zabytków Sztuki, województwo podlaskie, powiat bielski..., s. 195.
86 W. Konończuk, L. Markiewicz, Renowacja dziewiętnastowiecznych nagrobków na cmentarzu prawo-
sławnym w Szczytach-Dzięciołowie. Z problematyki konserwacji zabytkowych nekropolii wiejskich na Pod-
lasiu, „Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego" 2019, z. 25, s. 79-99.
The village of Plutycze - the past and historical monuments
The article is based on: Studium historyczno-przestrzenne wsi Plutycze, com-
missioned by the Podlasie Voivodeship Conservator of Historical Monuments in
2021. It presents the history of a village planned and settled in the second half
of the sixteenth century at the time of the land measurement carried out in the
Podlasie region. Plutycze is an example of an excellently preserved village from
the period, a so-called szeregówka. The author depicted the history of the village
spanning from the sixteenth century to the twentieth century, and analysed spa-
tial configuration and traditional rural development. Much attention is paid to the
architecture and decorations of wooden houses, sińce in this respect Plutycze is
one of the most interesting localities in the voivodeship of Podlasie. The article is
illustrated with historical maps (the oldest originates from the eighteenth century)
and photographs showing the most valuable historical buildings - the magnificen-
tly adorned wooden cottages, and groups of roadside crosses.
192