DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.3184#0158
iS
O R B I V M
PLANETARVM TERRAM
COMPLECTENTIVM
SCENOGRAPHIA.
Vctcrum
Opinio.
HacSccno-
graphica cf-
figieadum-
brata,
Solidarum
Sphxramm
Crde.
Qnaftioncs
d C> :!o,6c
Mundo.
Quid Ccc
luia;
ETERUM PHILOSO-
PHORUM Majorpars,&cum-
primis Ariftoteles, & Ptolemeus, ac
hos fequuti Peripatetici,& Alplion-
fini, aliique recentiores nonnulli,
dogmata x^iriftoteles, & Peripateti-
corumcertifllmaftatuentes, crcdi-
dere, Superlunarem Mundum five
Coelum, autiEthereasregionesex
pluribus OrbibusfcuSphxris, iifdemque folidis, &ada-
mantis inftar duris, quarum majores in fe minores com-
prehendant, conftare, ftellafqueficutclavosparietinavis,
aut alicujus aliusrei mobilis infixas, & impaftas,ab iifdem
circumvehi, & circumvolvi. Hxc Opinio, ut quafi ad
oculum demonftrari, & oftendi poffet, Scenographica pro-
jeftione Effigiei Prxfentis delineatio Sphxras illas adum-
brat, &inconfpeftumdeducit, non tameneaproportio-
ne, qua inter fe diftare Aftronomi, non ufque quaquein
ejus certitudine defignanda concordes, illas commemo-
rant. Nimiaenimfpatii, quod adhancdelineationemad-
hibendum erat, anguftia curiofam & exaftam ejufinodi
difpofitionem, debitx proportionis rationem habituram,
non admifit, crafla duntaxat adumbratione concameratum
illud Sphxrarum illarum realium Opusconfpeftuirudio-
rum & imperitorum offerri jubens.
In hac igitur Effigie Terrcnum Globum inmedioUni-
verfo omnibus fulcris & retinaculis liberum vcrfari, atque
munus ccntri obire cernis. Eam cingit Orbis Lunaris con-
cavitate fua Sphxrica Tcrreftrem Sphxram intuens , &
Mercurialis Orbis fupra fe conftituti concavitatem conve-
xitate fua afpicicns. Huic proxima eft Mercurii Sphxra,
inter Lunx & Veneris Orbem interpofita, atque ficut Lu-
naris Sphxra fuum Planetam fibi impactum una fecum cir-
cumvehit, Mercurium Planetam fibi infixum circumdu-
cir. Sequitur Veneris Sphxra cum Planeta fuo, inter Sola-
rcm Orbem fuperiorem, &Mercurialeminferiorem inter-
ccdens. Solismedium intcr Planetas locum tcnentis Cir-
culus Sphxricus infra fe Vencris, & fupra fe Marris Spha>
ramhabct; Hxc vero Solari fuperior, & Joviali inferior
hujus ambiru iterum clauditur , qux ipfa Saturni Sphxra
fr.p cemum intcr Erronum Circulos Sphxricos locum obti-
nentc dngitur. Omnes autem Firmamenri Zodiacum con-
tinentis Sphxra circuitu fuo coercet, fupra quam Ordine
fuccedunt cxtcrx Sphxrx, feu Coeli, ut Cryftallinum
unum, &alterum, primum Mobilc, &CoelumEmpy-
reum infinitum, obfpatii nimis anguftidcfeftumhicnon
exprcfli, fedfacilesintelleftuiis, quiexhisadumbratiscx-
teras Sphxras imaginari poffunr.
Harum folidarum & durarum Sphxrarum, ut Vcteres
eas cffe judicarunr, occafione haud parvi momenti qux-
ftioncs fc cxamini fubj iciunt, ut & in genere de Mundo ipfo
quasftriftimperfequemur, quantum quidem operis&in-
ftituti noftri ratio patietur. Etcnim prolixx funt & varix de
Ccclo & Mundo difquifitiones , in quarum indagatione
& decifione plures fummo labore defudarunt fummaope
nitcntes, utveritatis compotesfacti dehis rebus ccrti quid
concluderent, cum tamen in ipfis nondum pcrfedte cogni-
tts adhuc, & ob maximam a nob.is diftantiam cognitu diffi-
cillirnis, nihilaliud,nificonjccturarumfarragincmconfc-
quutifint. Undc &nobis tantumarrogarenonconamur,
ut certas harum quxftionumfolutiones, atque cas pcrfe-
ftas, polliccri audcamus , aliorum fcntentiis rccenicndis
tantummodo hic acquicturi, & ca allaturi, ex quibus noffc
unicuique liceat, quid alii conjicicndo ftatucrint. Cceli
autem nominc, quod alias figniiicationibus divcrfis pol-
lens, obHomonymiamfuam divernmodeintelligipotefr,
fabricam illam vaftam fignificamus, quxSdlcm,Lunam,
& reliqua aftra tam errantia, quam fixa contincns, & Su-
pcrlunaris Mundus audicns Sublunarcm, fivc quatuor Ele-
mentameditullio fuo inclufa compleftitur. Mundiappel- Muftdus?
latio totum Univerfum Creatum, atqucitatamSuperlu-
narem, quam Sublunarem ejufdem partem, cunftaquc
Corpora Magna, ut aftra omnia, five fixa fint, five Curfibus
fuis errent, ac reliqua quatuor elementa, cum iis, qux Com-
prehendunt, denotare folet. De Mundo igitur varix.&
multiplices apud Phyficos reperiuntur difpurationcs, '&
velitationes, quarum haud paucx affirmativa &ncgativi
conclufione probabilitcr affcrtx argumento funt, nihil ccr-
ti de ipfis ftatui poffe. In Superficie Terrena conftitutis noe
bis, neceaquxfupranosfunt, nccea, quxinfranosver-
fantur, innotuerunt,idcopenitusignorantibus,quomodo
cum Terrx intimis vifceribus comparatum fit, aut fefe
Corpora illa fuperiorahabeant. Quxomniatriplicimodo Q«omodo
adcognitionem noftram cumpervenirepoffint, nimirum ^"°";^
aut fenfibilifenfuum externorumperccptione, aut mentis ncmr
ratiocinatione interna, aut mcrarevelarione Divina, fa-
firam pcr-
vcniar.t.
cilevidemus&perfpicimus, quiddeillarum rerumcogni-
tionenoftra, & defolutionibus quxftionum noftramco-
gnitioncm fugientium ftatuere debcamus. Quantum fen-
fuali perveftigatione noftra in rerum a fenfibus noftris re-
motiflimarum indagatione hactenus prxftiterimus, patct
ex infinitis dubitationibus, quibus noftra, dequatanro
faftugloriamur, fcientia, feupotius opinionummerarum
cumulus irretitus tenetur. Mentis noftrx corruptx & de-
pravatx ratiocinationes, fenfuum incertorum fequentes
dudtum, ex effeftis fibiincognitis ad axiomatum & con-
clufionum fabricationes progrediuntur, ac cum duftori-
bus fuis in errorum labyrintho hxrent. Divinx revelatio-
nes admodum rarx iis folummodo contingunt, qui a ter-
tenis & caducis rebus mentem avocatam Spititus Sanfti in-
citamentisfubjiciunt, quorum cum numerus exiguusin-
veniatur, contingat etiam neceffe eft, utpauciffimitanto-
rum myfteriorum cognitionem confequantur. Sed ad ipfas
quxftiones accedimus.
Quxritur primo an Mundus fitperfeftus, an imperfcftus? An Munduj
Diverfo refpeftudeipfoutrumqueaffirmaripoflevidetur: fitP"fca"s
*-v ■ t* ■ rr r, • r- • n animpcrrc-
Quatenus enim Dei opus cflc ex Sacrts Ltterts conftat, quis eim:
ullius imperfeftionis Divina Manu faftum Opus arguerc
audebit? cum ipfcUWc/f^ Deuteronom. 32.1/. 4. Dei, di-
cat, PerfeclafimtOptra, & Genef.i. ViditqiteDeuscttncJ/t,
qtufecerat, & erant valde bona, & cap. 2. ComplevitqinL^
Detts diefepttmo opttsfuum, quodfecerat. Perfeciionis huj us
argumcnta plurima afferunt Philofophi, excxteriscaufis,
finali puta, materiali, & formali petita; Cumprimis vcro
\^Arijioteles 1. de Calo variis eandcm ex caufa materiali de-
monftrationibusafferit. Ortx hinc quxftiones, AnMun- AnMundus
dus fit genitus an ingenitus ? & Utrum fit xternus 5 de qui- a" f"^5'
bus Tres AntiquorumPhilofophorum funt fententix, ab tui.anatcr-
iyiri[lotelelib. i.dc Calo cnarratx, & refutatx. I. Poetx nus*
quidam Theologi difti, quod Fabularum involucris res
divinas texerint, Mundum quidem ab aliquo gcnitumin
temporeopinatifnnt, nihilominus tamen indiflblubilcm,
&inomnem xternitatem duraturum, quibus P/ato aflen-
fum prxbuit. 11. Mundum & genitum, & corruptibilem,
nonminusquamaliagcnerata&compolita, &corrumpi,
& poft corruptionem non revcrti, aliorum opinio fuit.
Hinc Democritm fortuito Atomorum concurfu cundcm
conflari, & iis diflblutis rurfus corrumpi arbitratus eft.
III. Fuerunt qui viciflitudine in xtcrnum durantc Mun-
dum altcrnis vicibus gcnerari & eorrumpi ftatucrunt, inter
quos
O R B I V M
PLANETARVM TERRAM
COMPLECTENTIVM
SCENOGRAPHIA.
Vctcrum
Opinio.
HacSccno-
graphica cf-
figieadum-
brata,
Solidarum
Sphxramm
Crde.
Qnaftioncs
d C> :!o,6c
Mundo.
Quid Ccc
luia;
ETERUM PHILOSO-
PHORUM Majorpars,&cum-
primis Ariftoteles, & Ptolemeus, ac
hos fequuti Peripatetici,& Alplion-
fini, aliique recentiores nonnulli,
dogmata x^iriftoteles, & Peripateti-
corumcertifllmaftatuentes, crcdi-
dere, Superlunarem Mundum five
Coelum, autiEthereasregionesex
pluribus OrbibusfcuSphxris, iifdemque folidis, &ada-
mantis inftar duris, quarum majores in fe minores com-
prehendant, conftare, ftellafqueficutclavosparietinavis,
aut alicujus aliusrei mobilis infixas, & impaftas,ab iifdem
circumvehi, & circumvolvi. Hxc Opinio, ut quafi ad
oculum demonftrari, & oftendi poffet, Scenographica pro-
jeftione Effigiei Prxfentis delineatio Sphxras illas adum-
brat, &inconfpeftumdeducit, non tameneaproportio-
ne, qua inter fe diftare Aftronomi, non ufque quaquein
ejus certitudine defignanda concordes, illas commemo-
rant. Nimiaenimfpatii, quod adhancdelineationemad-
hibendum erat, anguftia curiofam & exaftam ejufinodi
difpofitionem, debitx proportionis rationem habituram,
non admifit, crafla duntaxat adumbratione concameratum
illud Sphxrarum illarum realium Opusconfpeftuirudio-
rum & imperitorum offerri jubens.
In hac igitur Effigie Terrcnum Globum inmedioUni-
verfo omnibus fulcris & retinaculis liberum vcrfari, atque
munus ccntri obire cernis. Eam cingit Orbis Lunaris con-
cavitate fua Sphxrica Tcrreftrem Sphxram intuens , &
Mercurialis Orbis fupra fe conftituti concavitatem conve-
xitate fua afpicicns. Huic proxima eft Mercurii Sphxra,
inter Lunx & Veneris Orbem interpofita, atque ficut Lu-
naris Sphxra fuum Planetam fibi impactum una fecum cir-
cumvehit, Mercurium Planetam fibi infixum circumdu-
cir. Sequitur Veneris Sphxra cum Planeta fuo, inter Sola-
rcm Orbem fuperiorem, &Mercurialeminferiorem inter-
ccdens. Solismedium intcr Planetas locum tcnentis Cir-
culus Sphxricus infra fe Vencris, & fupra fe Marris Spha>
ramhabct; Hxc vero Solari fuperior, & Joviali inferior
hujus ambiru iterum clauditur , qux ipfa Saturni Sphxra
fr.p cemum intcr Erronum Circulos Sphxricos locum obti-
nentc dngitur. Omnes autem Firmamenri Zodiacum con-
tinentis Sphxra circuitu fuo coercet, fupra quam Ordine
fuccedunt cxtcrx Sphxrx, feu Coeli, ut Cryftallinum
unum, &alterum, primum Mobilc, &CoelumEmpy-
reum infinitum, obfpatii nimis anguftidcfeftumhicnon
exprcfli, fedfacilesintelleftuiis, quiexhisadumbratiscx-
teras Sphxras imaginari poffunr.
Harum folidarum & durarum Sphxrarum, ut Vcteres
eas cffe judicarunr, occafione haud parvi momenti qux-
ftioncs fc cxamini fubj iciunt, ut & in genere de Mundo ipfo
quasftriftimperfequemur, quantum quidem operis&in-
ftituti noftri ratio patietur. Etcnim prolixx funt & varix de
Ccclo & Mundo difquifitiones , in quarum indagatione
& decifione plures fummo labore defudarunt fummaope
nitcntes, utveritatis compotesfacti dehis rebus ccrti quid
concluderent, cum tamen in ipfis nondum pcrfedte cogni-
tts adhuc, & ob maximam a nob.is diftantiam cognitu diffi-
cillirnis, nihilaliud,nificonjccturarumfarragincmconfc-
quutifint. Undc &nobis tantumarrogarenonconamur,
ut certas harum quxftionumfolutiones, atque cas pcrfe-
ftas, polliccri audcamus , aliorum fcntentiis rccenicndis
tantummodo hic acquicturi, & ca allaturi, ex quibus noffc
unicuique liceat, quid alii conjicicndo ftatucrint. Cceli
autem nominc, quod alias figniiicationibus divcrfis pol-
lens, obHomonymiamfuam divernmodeintelligipotefr,
fabricam illam vaftam fignificamus, quxSdlcm,Lunam,
& reliqua aftra tam errantia, quam fixa contincns, & Su-
pcrlunaris Mundus audicns Sublunarcm, fivc quatuor Ele-
mentameditullio fuo inclufa compleftitur. Mundiappel- Muftdus?
latio totum Univerfum Creatum, atqucitatamSuperlu-
narem, quam Sublunarem ejufdem partem, cunftaquc
Corpora Magna, ut aftra omnia, five fixa fint, five Curfibus
fuis errent, ac reliqua quatuor elementa, cum iis, qux Com-
prehendunt, denotare folet. De Mundo igitur varix.&
multiplices apud Phyficos reperiuntur difpurationcs, '&
velitationes, quarum haud paucx affirmativa &ncgativi
conclufione probabilitcr affcrtx argumento funt, nihil ccr-
ti de ipfis ftatui poffe. In Superficie Terrena conftitutis noe
bis, neceaquxfupranosfunt, nccea, quxinfranosver-
fantur, innotuerunt,idcopenitusignorantibus,quomodo
cum Terrx intimis vifceribus comparatum fit, aut fefe
Corpora illa fuperiorahabeant. Quxomniatriplicimodo Q«omodo
adcognitionem noftram cumpervenirepoffint, nimirum ^"°";^
aut fenfibilifenfuum externorumperccptione, aut mentis ncmr
ratiocinatione interna, aut mcrarevelarione Divina, fa-
firam pcr-
vcniar.t.
cilevidemus&perfpicimus, quiddeillarum rerumcogni-
tionenoftra, & defolutionibus quxftionum noftramco-
gnitioncm fugientium ftatuere debcamus. Quantum fen-
fuali perveftigatione noftra in rerum a fenfibus noftris re-
motiflimarum indagatione hactenus prxftiterimus, patct
ex infinitis dubitationibus, quibus noftra, dequatanro
faftugloriamur, fcientia, feupotius opinionummerarum
cumulus irretitus tenetur. Mentis noftrx corruptx & de-
pravatx ratiocinationes, fenfuum incertorum fequentes
dudtum, ex effeftis fibiincognitis ad axiomatum & con-
clufionum fabricationes progrediuntur, ac cum duftori-
bus fuis in errorum labyrintho hxrent. Divinx revelatio-
nes admodum rarx iis folummodo contingunt, qui a ter-
tenis & caducis rebus mentem avocatam Spititus Sanfti in-
citamentisfubjiciunt, quorum cum numerus exiguusin-
veniatur, contingat etiam neceffe eft, utpauciffimitanto-
rum myfteriorum cognitionem confequantur. Sed ad ipfas
quxftiones accedimus.
Quxritur primo an Mundus fitperfeftus, an imperfcftus? An Munduj
Diverfo refpeftudeipfoutrumqueaffirmaripoflevidetur: fitP"fca"s
*-v ■ t* ■ rr r, • r- • n animpcrrc-
Quatenus enim Dei opus cflc ex Sacrts Ltterts conftat, quis eim:
ullius imperfeftionis Divina Manu faftum Opus arguerc
audebit? cum ipfcUWc/f^ Deuteronom. 32.1/. 4. Dei, di-
cat, PerfeclafimtOptra, & Genef.i. ViditqiteDeuscttncJ/t,
qtufecerat, & erant valde bona, & cap. 2. ComplevitqinL^
Detts diefepttmo opttsfuum, quodfecerat. Perfeciionis huj us
argumcnta plurima afferunt Philofophi, excxteriscaufis,
finali puta, materiali, & formali petita; Cumprimis vcro
\^Arijioteles 1. de Calo variis eandcm ex caufa materiali de-
monftrationibusafferit. Ortx hinc quxftiones, AnMun- AnMundus
dus fit genitus an ingenitus ? & Utrum fit xternus 5 de qui- a" f"^5'
bus Tres AntiquorumPhilofophorum funt fententix, ab tui.anatcr-
iyiri[lotelelib. i.dc Calo cnarratx, & refutatx. I. Poetx nus*
quidam Theologi difti, quod Fabularum involucris res
divinas texerint, Mundum quidem ab aliquo gcnitumin
temporeopinatifnnt, nihilominus tamen indiflblubilcm,
&inomnem xternitatem duraturum, quibus P/ato aflen-
fum prxbuit. 11. Mundum & genitum, & corruptibilem,
nonminusquamaliagcnerata&compolita, &corrumpi,
& poft corruptionem non revcrti, aliorum opinio fuit.
Hinc Democritm fortuito Atomorum concurfu cundcm
conflari, & iis diflblutis rurfus corrumpi arbitratus eft.
III. Fuerunt qui viciflitudine in xtcrnum durantc Mun-
dum altcrnis vicibus gcnerari & eorrumpi ftatucrunt, inter
quos