DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.3184#0194
49
SCENOGRAPHI
COMPAGIS
B R A
MUNDAN^
H E A.
Gl.OHUS
Intimum
Univerfi
locum oc*
cupat.
Sed rcs eft
controver-
fa, & inccr-
ta.
Dubium u-
iiuni.
Altcrum.
Controvcr-
fia hxc non
eftarticu-
lusPidci.
YSTEMATIS BRAHEI
Scenographicam Iconcm hoc Ty-
po Cofmographico delineatam,
& prxcedenti, in plano idem exhi-
benti, fuccedentem cernis: Ejus
dcclarationem prius producen-
dam, acpoftea, quxhancHypo-
thcfin concernunt, & adhuc di-
cendarcftant, fubjungcnda cen-
femus.
Globus.Terr^, fux molis onere pcndulo, Uni-
verfi Crcati Aurx /Etherix inhxrens , & Centri munia
obicns, utroque Polo terminatum oftentat Hxmifphxrium
illud, cujus maxima pars cognita fuit Veteribus , Euro-
pam, Afiam, & Africam olim peragfare confuetis, &
quicquid ultra fuit, ignorantibus. Magnitudinem fuam
confpeftui offert comparatus ab oculo cum Corporibus
cxtcris Cceleftibus, qux afpectui noftro fiibjecta, nobis
longeminoravidentur, hocipfonoftrodomicilio, exquo
vifum adipfadirigimus. In fux Hypothefios Strudtura in-
tinuun in Mundo locum ipfi aflignavit Tycho Brahe, Vete-
rum authoritatc nixus , ScpnxcipubSacrarum Literarum,
Terram immobilcm pronunciantium, dogmati contradi-
cere religioni ducens. Si Senfus Communis Expcrientix
fides habenda, cumque hallucinari nunquam poffc cre-
dcndum eft; nccefle erit, ut abfque ulla contradidtione Vc-
terumdogmaquifque ampleftatur, & Tychonis, immobiie
Univcifi Centrum Tcrram, ftatuentis opinioni aftipule-
tur. Sin Communi Senfiii fides adhibcri abfolute non po-
teft, utpote haud infrequentcr, vacillante operatione, mu-
nus fuum obeunti, eaque dc caufi indubitatam fidem non
mcrenti, rcsinControverfiamvenitillam, quamutrinque
argumentis difputatam in prxcedentibus Defcriptionibus
intellcximus. Eamdijudicandam & fentcntix certxatque
indubitatx pronunciatione definiendam quis fufcipiet?
Confideratis utrinque argumentis , & cunftis rationibus
probe cxaminatis xquedubii, &incerti, ac antea, hxre-
mus, & utri parti afienfm prxbendus fit, penitus ignoramus.
Si nobis liccret aliquo in loco cxtra Terramconfiftere, aut
in Lunam, vel aliud aliquod Corpus, per Cceleftcm Auram
fe volitans, aut in ea commorans, afcenderc, fperandum
effct, infpcctione Terreni Corporis, dubitatione illa nos
libcratum iri, vifuros nimirum, & oculorumafpcctuper-
ccpturos, an Terra rcipfa moveatur, an vero in eodem loco
ftabilis permaneat. Quamvis forte an hoc pacto etiam in il-
lamipfam inccrtkudincm incidcre poffcmus, omninone-
fcii, an Corpus illud, quod intucmur, motu illo provc-
hatur, quo promovcri illud ccrnimus, an vcro altcrum,
cui infiftimus, nobifcumprocurrat, aut circumcurrat, &
nobifcum circumcurrendo faciat, ut prius, quod afpici-
cimus, femovere, &exoculisnoftris fubtrahere vidcatur.
Ac fi dubitatione illa, motum nobis inccrtiim reddente,
liberarcmur, alter tamen fcrupulus, an fcilicet Terra in
Univcrfimedio, an vero cxtra illud locata fit, nonpoffct
cximi nobis, qui noftro vifu ad cxtrcmitatem feu finem,
tam longiffimo fpatio anobis remotum3 pertingcre & pc-
netrare non poffumus. In hac Aftronomico ftudio tam in-
commoda, & ifitra dubios limites femper hxrcnte contro-
verfia, hoc tamen commodi invenio, quod non fitArti-
culus Fidei, hominesfirma, & immota credulitate ad fuae
faliitis, & felicitatis xtcrnx, fpcm inconcuffam devinciciv
tis, fedejusconditionis, & proprietatis, per quam unicui-
que liceat vcl uni vel alteri parti aflcnfum fuum addiccre,
fepofito omnis hxrcfios timore,cujus illifoliaccufantur,
qui aut dc Articulis Fidei perpcram fcntiunt, aut ca fta-
tuunt, qux fine Fundamcntorum Chriftianx Religionis
deftructionc ftatui ncqueunt. Etcnim parum alicujus inter-
effe arbitror, five Terram immobilem in totius Univerfi
medio confifterc credat, five extra illud iliam alio aliquo
in loco fedcm fuam habere fibipcrfuadeat, cumtanttincicni
vixipfiex hoc vcl illo locopatcrcadSupcros, autlnfcroS*
conftet, fi modo operam dcderit, ut beato vitx curriculo,
pioquc cxitu prioribus junflus, poftcriorum mifcriam &
calamitatem dcclinct, fcquendo illaPrincipia, & vias, quas
DeutinSacrisLiterisfcrSpritumSantfumrevclavit. Aftro- Aftronomt-
nomicumForum nullis confcicntix vinculis, &Fidciftri- ^'^°n"|™
£tx, divinitufque revclatx clauftris coercetur, fedmentis vinculisli-
Ipeculationibuslibcrrimispatcnseaadmittit, qux Phxno- b«um.
menorum obfervationibus, corumque motibus aliifque
affcttionibus cognofccndis , & dignofcendis infcrviunt.
Sicautemcumhac Scicntia circa cognitioncm Aftrorum obfcrvatio-
verfantecomparatumeft, ut ab obfervationibus fuisinci- numAftro-
piens,oculofpecnlatoreutatur,ipfiufqueatqueinftrumen- ^°™^rula
torum auxilio Corporum fitus exploret, diftantias inqui-
rat, magnitudines inveftiget, ac reliqua cuncta perfcrute-
tur, quxvclminimamindagationemadmittercfolent, aut
etiam ab aliquo indagari poffunt. Ex his obfervationibus Hypotrie»
pcr accuratum calculum intcr fe comparatis, & collatis lonon£0,
Ratiocinatio Humana tandcm Univerfi illius Aidificii
Creati Structuram componcndam aggrcditur, & unicui-
qucCorpori fuamfedem, fuumque locum fccundum de-
monftrationcm obfcrvationum, & nati ex illis Calculi aftl<-
gnat. Hxc cft origo Hypothefion, &fuppofitionumilla-
rum, qux cx obfervationibus & calculis prodeuntcs, Unir
verfi Strufturam talem effe fupponunt, & Syftemata illa
nobis pariunt, quorum neutiquam indigercmus, fi vcra Quibusnori
illaDifpofitio&Compofitio, qud Summus ArchiteiJus in °\^^
totius Univerfi Creatione cuncla ipfius Corporadigeflit& pofitioncin
difpofuit, nobis innotuiffet. Non enim obfcrvationibus cognitam
noftrisinccrtioribus , &calculis inde ortis Syftematano- 1,abl:^c','us•
ftra aftringeremus, fed Syftemati vero & nativo obferva-
tiones, & calculos accommodarcmus, ipfi fundamento
certiffimo innitcntes, quodnobisfaccrenon licet, quam-
diu ordine inverfo ex incertis certa eruere conamur. Dige-
ftio'ne & Difpofitione ccrta & immutabiliUniverfx Com-
pagis Mundanx Corpora omnia in Ordinem debitum a. Sa-
fietitiffimo rerum omnium ArchiteBo redaftaeffe ncmoeft,
qui negare aut aufit: aut poflit: Sed Syftema iflud rcvcra Ea nobis ig.
& pcrfefte nos cognitum & exploratum habere quisaffir- U0Mcft-
mare audcbit, aut poterit > In Sacris Literis dcfcriptum
non occurrit: Ex lacunis Ethnicis proditurum fruftra ex-
fpeftamus: E6 nos carcre diffenfioncs & controvcrfix tani
dcSyftematibusillisipfisnoftris, quam dc Aftrorum affe-
ftionibus aperte loquuntur. Eorfan Sequutura tempora
illud dabunt, poftquam horrcndx illx horum bcllorum
totius Europx fclicitatem, &opulcntiam profterncntiiun
tempcftates dcfcrbuerint, & non folum mifciis mortalibus,
fcdetiamtoti Rcipublicx Litcrarix major tranquillitas af-
fulfcrit.
In illis autcm Syftematibus noftris mirum non eft, quod Q"o pafto
Terrcftris Sphxra totiu s Univcrfi Centrum cvafcrit, & mc- Tcrra ""•
dium in ipfo locum naftafit, quandoquidcm Centrumcft rjUmcvil e*
omnium obfcrvationum & cunftarumdimenfionum, qux
ad condcndum aliquod Syftema neceffario requiruntur.
Ac licct Copernicns extra Compagis Univerfx centrum Tel-
lurem mobilem locaverit, tamcn ipfa , tanquam centro
fuo, addimcticndaCorporaCccleftiaopushabuit, utpote
adcujus, tanquam ad centri, motum tripliccm cxtcrorum
omnium Corporum motus, diftantias, & cxtcras affcdtio-
nesmirafagacitatcrevocavit. SicinLuna, autalioaliquo Siciuna
Ccclcfti Corpore fiquisconfiftcrct, atque Obfcrvationum "n"umc[-
fuarum operationes & exercitia cx taliloco inflitucret, & operationc*
inreliquaCorpora dimcnfiones fuas cxcrccrct, proculdu- ficrcnt.
bio ctiam cjufmodi locum, qui fuarum obfcrvationum,
& dimenfionum centrum cffct, ctiam centrum conftituc-
ret eorum Corporum, quorum omnium dimcnfioncs
cun£txadidcmCentrumrecurrerent. Telluris igitur Cor- J.^':!j j['°
pusCcntri viccm inObfcrvationibus circaAftrorummo- mata.
N tus,
SCENOGRAPHI
COMPAGIS
B R A
MUNDAN^
H E A.
Gl.OHUS
Intimum
Univerfi
locum oc*
cupat.
Sed rcs eft
controver-
fa, & inccr-
ta.
Dubium u-
iiuni.
Altcrum.
Controvcr-
fia hxc non
eftarticu-
lusPidci.
YSTEMATIS BRAHEI
Scenographicam Iconcm hoc Ty-
po Cofmographico delineatam,
& prxcedenti, in plano idem exhi-
benti, fuccedentem cernis: Ejus
dcclarationem prius producen-
dam, acpoftea, quxhancHypo-
thcfin concernunt, & adhuc di-
cendarcftant, fubjungcnda cen-
femus.
Globus.Terr^, fux molis onere pcndulo, Uni-
verfi Crcati Aurx /Etherix inhxrens , & Centri munia
obicns, utroque Polo terminatum oftentat Hxmifphxrium
illud, cujus maxima pars cognita fuit Veteribus , Euro-
pam, Afiam, & Africam olim peragfare confuetis, &
quicquid ultra fuit, ignorantibus. Magnitudinem fuam
confpeftui offert comparatus ab oculo cum Corporibus
cxtcris Cceleftibus, qux afpectui noftro fiibjecta, nobis
longeminoravidentur, hocipfonoftrodomicilio, exquo
vifum adipfadirigimus. In fux Hypothefios Strudtura in-
tinuun in Mundo locum ipfi aflignavit Tycho Brahe, Vete-
rum authoritatc nixus , ScpnxcipubSacrarum Literarum,
Terram immobilcm pronunciantium, dogmati contradi-
cere religioni ducens. Si Senfus Communis Expcrientix
fides habenda, cumque hallucinari nunquam poffc cre-
dcndum eft; nccefle erit, ut abfque ulla contradidtione Vc-
terumdogmaquifque ampleftatur, & Tychonis, immobiie
Univcifi Centrum Tcrram, ftatuentis opinioni aftipule-
tur. Sin Communi Senfiii fides adhibcri abfolute non po-
teft, utpote haud infrequentcr, vacillante operatione, mu-
nus fuum obeunti, eaque dc caufi indubitatam fidem non
mcrenti, rcsinControverfiamvenitillam, quamutrinque
argumentis difputatam in prxcedentibus Defcriptionibus
intellcximus. Eamdijudicandam & fentcntix certxatque
indubitatx pronunciatione definiendam quis fufcipiet?
Confideratis utrinque argumentis , & cunftis rationibus
probe cxaminatis xquedubii, &incerti, ac antea, hxre-
mus, & utri parti afienfm prxbendus fit, penitus ignoramus.
Si nobis liccret aliquo in loco cxtra Terramconfiftere, aut
in Lunam, vel aliud aliquod Corpus, per Cceleftcm Auram
fe volitans, aut in ea commorans, afcenderc, fperandum
effct, infpcctione Terreni Corporis, dubitatione illa nos
libcratum iri, vifuros nimirum, & oculorumafpcctuper-
ccpturos, an Terra rcipfa moveatur, an vero in eodem loco
ftabilis permaneat. Quamvis forte an hoc pacto etiam in il-
lamipfam inccrtkudincm incidcre poffcmus, omninone-
fcii, an Corpus illud, quod intucmur, motu illo provc-
hatur, quo promovcri illud ccrnimus, an vcro altcrum,
cui infiftimus, nobifcumprocurrat, aut circumcurrat, &
nobifcum circumcurrendo faciat, ut prius, quod afpici-
cimus, femovere, &exoculisnoftris fubtrahere vidcatur.
Ac fi dubitatione illa, motum nobis inccrtiim reddente,
liberarcmur, alter tamen fcrupulus, an fcilicet Terra in
Univcrfimedio, an vero cxtra illud locata fit, nonpoffct
cximi nobis, qui noftro vifu ad cxtrcmitatem feu finem,
tam longiffimo fpatio anobis remotum3 pertingcre & pc-
netrare non poffumus. In hac Aftronomico ftudio tam in-
commoda, & ifitra dubios limites femper hxrcnte contro-
verfia, hoc tamen commodi invenio, quod non fitArti-
culus Fidei, hominesfirma, & immota credulitate ad fuae
faliitis, & felicitatis xtcrnx, fpcm inconcuffam devinciciv
tis, fedejusconditionis, & proprietatis, per quam unicui-
que liceat vcl uni vel alteri parti aflcnfum fuum addiccre,
fepofito omnis hxrcfios timore,cujus illifoliaccufantur,
qui aut dc Articulis Fidei perpcram fcntiunt, aut ca fta-
tuunt, qux fine Fundamcntorum Chriftianx Religionis
deftructionc ftatui ncqueunt. Etcnim parum alicujus inter-
effe arbitror, five Terram immobilem in totius Univerfi
medio confifterc credat, five extra illud iliam alio aliquo
in loco fedcm fuam habere fibipcrfuadeat, cumtanttincicni
vixipfiex hoc vcl illo locopatcrcadSupcros, autlnfcroS*
conftet, fi modo operam dcderit, ut beato vitx curriculo,
pioquc cxitu prioribus junflus, poftcriorum mifcriam &
calamitatem dcclinct, fcquendo illaPrincipia, & vias, quas
DeutinSacrisLiterisfcrSpritumSantfumrevclavit. Aftro- Aftronomt-
nomicumForum nullis confcicntix vinculis, &Fidciftri- ^'^°n"|™
£tx, divinitufque revclatx clauftris coercetur, fedmentis vinculisli-
Ipeculationibuslibcrrimispatcnseaadmittit, qux Phxno- b«um.
menorum obfervationibus, corumque motibus aliifque
affcttionibus cognofccndis , & dignofcendis infcrviunt.
Sicautemcumhac Scicntia circa cognitioncm Aftrorum obfcrvatio-
verfantecomparatumeft, ut ab obfervationibus fuisinci- numAftro-
piens,oculofpecnlatoreutatur,ipfiufqueatqueinftrumen- ^°™^rula
torum auxilio Corporum fitus exploret, diftantias inqui-
rat, magnitudines inveftiget, ac reliqua cuncta perfcrute-
tur, quxvclminimamindagationemadmittercfolent, aut
etiam ab aliquo indagari poffunt. Ex his obfervationibus Hypotrie»
pcr accuratum calculum intcr fe comparatis, & collatis lonon£0,
Ratiocinatio Humana tandcm Univerfi illius Aidificii
Creati Structuram componcndam aggrcditur, & unicui-
qucCorpori fuamfedem, fuumque locum fccundum de-
monftrationcm obfcrvationum, & nati ex illis Calculi aftl<-
gnat. Hxc cft origo Hypothefion, &fuppofitionumilla-
rum, qux cx obfervationibus & calculis prodeuntcs, Unir
verfi Strufturam talem effe fupponunt, & Syftemata illa
nobis pariunt, quorum neutiquam indigercmus, fi vcra Quibusnori
illaDifpofitio&Compofitio, qud Summus ArchiteiJus in °\^^
totius Univerfi Creatione cuncla ipfius Corporadigeflit& pofitioncin
difpofuit, nobis innotuiffet. Non enim obfcrvationibus cognitam
noftrisinccrtioribus , &calculis inde ortis Syftematano- 1,abl:^c','us•
ftra aftringeremus, fed Syftemati vero & nativo obferva-
tiones, & calculos accommodarcmus, ipfi fundamento
certiffimo innitcntes, quodnobisfaccrenon licet, quam-
diu ordine inverfo ex incertis certa eruere conamur. Dige-
ftio'ne & Difpofitione ccrta & immutabiliUniverfx Com-
pagis Mundanx Corpora omnia in Ordinem debitum a. Sa-
fietitiffimo rerum omnium ArchiteBo redaftaeffe ncmoeft,
qui negare aut aufit: aut poflit: Sed Syftema iflud rcvcra Ea nobis ig.
& pcrfefte nos cognitum & exploratum habere quisaffir- U0Mcft-
mare audcbit, aut poterit > In Sacris Literis dcfcriptum
non occurrit: Ex lacunis Ethnicis proditurum fruftra ex-
fpeftamus: E6 nos carcre diffenfioncs & controvcrfix tani
dcSyftematibusillisipfisnoftris, quam dc Aftrorum affe-
ftionibus aperte loquuntur. Eorfan Sequutura tempora
illud dabunt, poftquam horrcndx illx horum bcllorum
totius Europx fclicitatem, &opulcntiam profterncntiiun
tempcftates dcfcrbuerint, & non folum mifciis mortalibus,
fcdetiamtoti Rcipublicx Litcrarix major tranquillitas af-
fulfcrit.
In illis autcm Syftematibus noftris mirum non eft, quod Q"o pafto
Terrcftris Sphxra totiu s Univcrfi Centrum cvafcrit, & mc- Tcrra ""•
dium in ipfo locum naftafit, quandoquidcm Centrumcft rjUmcvil e*
omnium obfcrvationum & cunftarumdimenfionum, qux
ad condcndum aliquod Syftema neceffario requiruntur.
Ac licct Copernicns extra Compagis Univerfx centrum Tel-
lurem mobilem locaverit, tamcn ipfa , tanquam centro
fuo, addimcticndaCorporaCccleftiaopushabuit, utpote
adcujus, tanquam ad centri, motum tripliccm cxtcrorum
omnium Corporum motus, diftantias, & cxtcras affcdtio-
nesmirafagacitatcrevocavit. SicinLuna, autalioaliquo Siciuna
Ccclcfti Corpore fiquisconfiftcrct, atque Obfcrvationum "n"umc[-
fuarum operationes & exercitia cx taliloco inflitucret, & operationc*
inreliquaCorpora dimcnfiones fuas cxcrccrct, proculdu- ficrcnt.
bio ctiam cjufmodi locum, qui fuarum obfcrvationum,
& dimenfionum centrum cffct, ctiam centrum conftituc-
ret eorum Corporum, quorum omnium dimcnfioncs
cun£txadidcmCentrumrecurrerent. Telluris igitur Cor- J.^':!j j['°
pusCcntri viccm inObfcrvationibus circaAftrorummo- mata.
N tus,