DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.3184#0242
r-
HEMISPHJR!
2. Particu-
laiis.
Borcalis.
Auftralis.
II. Theore
matadcLa
titudinc .
6.
7-
fitacft, locusbalxnaramPifeatoribushadtenus frequcn-
tatus, navigationcs fuas promoverunt. InFrcto Davids
autem aliquot gradibus Ciradnm ArcTuum kPolo ArtTtco
diftantem tranfgtefli funt, adco ut de Boreali Hemifphdrio
alicubi dccem tahtum gradus, alicubi paulo plurcs cogni-
tioncmhumanamfugiant, tcrrisautaquis nimio frigorc,
& nimia glaciei multitudinc obfeflis, &mortalibusadi-
tum negantibus. Memorabile vcrb cft, in cxtremitate
Norwegix, ubi Prohiontorium j[500?Dt-<cTasp fub fc-
ptuagcfimo primo Latitndinis gradu fitum, 18. tantum
vel i 9. gradibus a Polo diftat, homines feptuagenarios ,
& octogenariosinvcniri, quifolis pifcibus viventcs toto
vitx fpatio panem non comcdcrunt. In Hemifph&rio Au-
flrali, ubi extremus Amcricx apex ultra Fretum Magel-
lanicumfcextcndit, ufqucadfcxagefimum gradum Hol-
/</»„/navigationefuadclatifunt, cum Frctum La Meer,
etiam Nafib-iumappellatum , tranfierunr. ReliquaTer-
ra omnis Auftralem Polum ambiens, qux Magellanica, &c
Terra Auftralis Incognita vocari confucvit, hadtcnus co-
gnitioncm mortalem latct, nifi quod hinc indc Hollandi
aliquotlnfulas, & oras Occano contcrminasexploravc-
rint, & Hifpani nonnullas Regiones inveniffe dicantur.
ItaTerrx Ardticx vcrfus Polum Arfticum major , quam
Antardticx verfus Polum ^AntarcTtcum Pars inquifitione
humana fe in notitiam mortalium infinuavit, dum Euro-
p&i, Polo ArcTtco propiores, balxnarum pifcationc tam
procul vcrfus ^ArcTtcttm Polttm abdudti funt, & lucro folo
invitati vitam pcriculononfolum a ventis, S-tcmpefta-
tibus, fed ctiam ab afpcrrima glacie, inftar novaculx cun-
dtafecantc, imminenti cxpofucrunt. Sumamusigiturde
i^drclicis Terris 15. gradus , & de AntarCticis 40. gradus,
qui jundti dant ss.gradus, five 8 2 5.milliaria,&de3 6o.
Circuli Magnigradibus fubtracti rclinquunt 305. gradus
five 45 75- milliaria, qux in Circulo Magno Parallelorum
cognita funt.
2. Particularis Latitudo eft diftantia alicujus loci ab _/£-
qttatore, vel fecundum Mathematicos eft arcus, feu fegmen-
tum Meridiani Terreftris, intcrceptus intcr zAt.qtiatorem,
Sc Parallelum Circulum tranfeuntem per Zenith civitatis
oblatx: eftque vcl Borealis, vcl Atijlralis.
Borealis eft diftantia alicuj us loci, in Boreali Hemifphitrio
fiti, ab cAlquatore verfus Polum Mttndi Arclicum.
i^Auftralis eft diftantia alicujus loci, in Attflrali Hemi-
fphxrio fiti, ab Mquatorc verfus Polum Mtmdi Antarclicum.
; II. THEOREMATA DE LATITVDINE.
1. Tcrminm , d qtio numerarlir Loci' Latitudo eft
zAquator; Sttbjeclum in qno eft Meridiantts; Terminus ad
quem Locusdatus.
2. LocaTcrrxcAiqtiatorifubjedtaomni Latittidincs
carent, ficut StelU fub zAJqtiatere nullam Declinationem
habcnt. •
3. Terrx loca diredte Polis fuppofita 90.graduum La-
titttdinem obtinent.
4. Loca vertices vclineodcm Parallelo,vc\ in TEqua-
libus Parallclishabcntia, eandem etiam Latitudinempofli-
dent.
5. Cum locorum Terra Latitndinibm Stellarttm De-
clinationes conveniunt; unde fequitur , Stellas, qux ali-
cujus loci Latitudini xqualem Declinationem habent, effe
Verticales, & 24. horarum fpatio femel per Zenith tran-
firc.
6. _.„//V»„tflociquantita'te, & partium numero Elc-
vationi Poli femper eft af qualis.
7. Latitttdo locorum ab i_Artificibtu per inftrumenta
obfervatur, Sc in TabtiLts rcdigitur, qux TabttU Latitudi-
nttm nuncupantur. Talcs funt,quas corrcxere-yr/w Brahe
in Progymnaf.DavidOriganm part. 1. Ephemerid. pag. 3 6.
chriltianus Severinm Longomontanm Aflronom. Dan. Theo-
ric. lib. 1. cap. 3 ■ pag. 60. & qux intcr cxtcras Tabttlas ha-
dtenus conftrudtas maxime cxccllunt.
8. Duobuslocis fola Latitudine differentibus, fi de
majori minorcm Latittidinem abftulcris , corum intcr fc
diftanti.im, five utriufquc Latitudinis differcntiam habe-
bis.'
9- I.oca Longitndinem divcrfam obtinentia fub cadcm
Latitttdine pofita cffe poffunt. Sicin Typo Cofmographico
noftro duxcivitatcss./^.habentdivcrfam Longttitdinem,
prior nimirum \ longitiidinem m, z, & poftcrior//». lon-
gitttdinem , rn, pp. & tamen utraque cft fub eodcm Paral-
lclo, m ,oo,g. ita viciilim locadiverfx/„///„„/'«„- polliint
candem Longitudinem pofliderc, utindidlo Typo Urbes^
III. Ratio
Exploramii
Latitudincs
A S P H £ R A R U M.
& a habent divcrfam Latitndinem , illa fcilicet Latit.f, z,
& hxc Latit.f, _. & tamcn utraque eft fub eodem Mcri-
diano d, f, e, & habet eandem longitudincm m, z,, vel
h, a,, vcl in Aqttatorc b, f.
1 o. Arcus Meridiani intcrccdcns intcr duos Parallelos
duomm LocommzAiqtiittori non fuppofitorum Latittt-
dinumDifferentia nomimtuz. Talis eft arcus S^, a,, intcr
urbcs z, \,&c a, & arcus V, xx vel uu, p inter civitates V
& f, quiarcus funt differentU Laiitttdinttm.
III. RATIO EXPLORANDI LATJTVDI-
NES.
Ratio menftrandilocorum Latttttdines cft multiplcx.
1. VcxGlobum Terreftrem, in quo prxcipui Paralleli »•
confignati funt.
2. Per chartam Geographicam Vniverfalem. 2.
3. VcxTypos Geographicosparticttlares. 3-
4. In Ccelo pcr Stellam aliquam Fixam^Polo ita vici- 4.
nam, ut in data Rcgionc nunquam occidat.
5. ~E\Meridiana Solis altitudine, qux obfervaturRa- *■
dio, Quadrantc, flmilibufque inftrumentis.
6. Gognita Longitttdine Sz Latitndine cujufvis loci, 6-
fitusejufdcm in GloboTerrestripci:Circulos Longititdinum,
& Latititdintim invenitur, eidemqueinfcribitur.
7. Cognita unius Loci Longittidine &z Latitudine, re- 7-
liquorum omnium, in cadem Provincia fitorum Longitu-
dines &zLatitttdincs indagari poffunt.
Locorum Latitttdines cxplorandx Ptolcmao \yy.hifj.a,ia
7uv oix.Yjttav, & Poli exaltationes fivc elcvationes, eidem i£dp-
jxa.7a partium numcro, & quantitatc fempcr convcniunr,
ut in prxccdcntcTheorernate/cxtoindicavimus. Differunr
tamen fitu & ratione numcrandi. Nam Polielevatio cftar- PoliElcva
cus Meridiani ab Hori^onte ad Tolum, a Plano Horizontis '!"•
elcvatum in fiiblimc:Latitudo loci cft arcus Meridtaniejuf- Latitudo.
dcm , JEqtiinocTiali&z PunftoVerticali'mtci)c(kus. Puncltim
Verticalear^aovx!f-.opvtyv nominatur, it) 0 ix.d$i>t; tuv dJn
lys Ms (2iQ>rt9Tb>v riis xapvpij; vmeKttTai. Modi Elevationem M°dlE,c"
_ ».. n- 1-. r- 7. 5 vationcm
Polt mveltigandi iunt varn. Poiiinvc-
1. Obfewatio Altitudinisaut _o/«ipfius, aut Ste/Le in fligandi.
mcridic pcr J^ttadrantem aut AstrcUbium. '■
2. Obfervatio Altitudinis imx & fummx, five fuprc-
mx in Circumpolari StclU.
3. i^AltitudoSolismcridia.na.cumDecIinationc-'. *•
4. -_.«/„adhunc fcopumpeculiariterfactx, ScTa- *■
buU Latitudinum appcllatx.
5. Globm Terrefhis, StCMappa Vniverfales acVartictt- s-
lares, qux non minus_7. vationem Poli, quam Latitttdinem
monftrant.
6. Temporcnodturno, hyemisprxfertimccelofcrc- 6-
niffimo, Filum vcl Ftmicitlm inter bina fukra pcrpendicu-
laritcr fufpenfus, & adilliusperpendiculum Stella Verti-
cem loci tranfiens defignata, cuj us Declinatio Poli Elevatio-
nem quxfitam oftendit. Idcm ad murum vcl fulcrum ad
amuilim eredtum inveniri poteft.
Diftantia Locorum feclindnm Laiitttdinem etiam fe in- Diflantiss
quirendam offert- Efl: autcm intcrcapedo feu intcrval- Locorul"
1 . , r ■ ■ j j 1 mvenicndi
lum mtcr loca, leu civitates duasdatas, certograduum modiis.
aur milliarium numcro, de quo inquiritur, quoquo mo-
do differcntcs. Eam inquirendi modus cft vcl Vul^aris &
communis, vel Scientificm, &c Artificioftts.
Vtilgaris ejr commnnit rnodtts fit
1. Per Globttm Geographicum, feu Terrcftrcm
2. PctGhadrantcm Altittidinis.
3. Typorttm Geographicorum Vniverfalium bencficio.
4. Typorum Geographicorum Particularitim admini-
culo.
Scicntificus, fivc Artificiofus modusfit
1. Per Longitiidinem &C Latitudinem datorum locorum
cognitam, cx quibus distantia locorum, five intervallum
itincrarium, utpote cumdiftantiailla idem , cognofci po-
tcft. Difcrcpant autem Loca inter fe vcifola Longttudtne,
\c\fola Latitttdine, vel Longitudinc, Sz Latitudinejimul
Longitndine foU intcr ie dilcrepanria eundcm Paratle-
lum.&c divcrfos Meridianos Verticales habent minorcquc
Longitudine a majorc dempta , diftanttam Longitndinis in-
tcr utrumque Locum cxhibcnt.
Latittidine fola intcr £e differentia fitum fuum habent
fub codcm OMeridiano, & diverlis Paraltctis, minorequc
Latitudine a majorc ablata diftantiam Latitttdinis inter
utrumque offcrunt.
Lonqitndinc &Latitttdineftwrildisjim&a diverfis Meri-
dianisfSc diverfis ParallelisLub)iciuntui;,x dt/ferentias fuas
fequcn-
Vulgaris 8c
conuuunis
Scicntih-
cus.
HEMISPHJR!
2. Particu-
laiis.
Borcalis.
Auftralis.
II. Theore
matadcLa
titudinc .
6.
7-
fitacft, locusbalxnaramPifeatoribushadtenus frequcn-
tatus, navigationcs fuas promoverunt. InFrcto Davids
autem aliquot gradibus Ciradnm ArcTuum kPolo ArtTtco
diftantem tranfgtefli funt, adco ut de Boreali Hemifphdrio
alicubi dccem tahtum gradus, alicubi paulo plurcs cogni-
tioncmhumanamfugiant, tcrrisautaquis nimio frigorc,
& nimia glaciei multitudinc obfeflis, &mortalibusadi-
tum negantibus. Memorabile vcrb cft, in cxtremitate
Norwegix, ubi Prohiontorium j[500?Dt-<cTasp fub fc-
ptuagcfimo primo Latitndinis gradu fitum, 18. tantum
vel i 9. gradibus a Polo diftat, homines feptuagenarios ,
& octogenariosinvcniri, quifolis pifcibus viventcs toto
vitx fpatio panem non comcdcrunt. In Hemifph&rio Au-
flrali, ubi extremus Amcricx apex ultra Fretum Magel-
lanicumfcextcndit, ufqucadfcxagefimum gradum Hol-
/</»„/navigationefuadclatifunt, cum Frctum La Meer,
etiam Nafib-iumappellatum , tranfierunr. ReliquaTer-
ra omnis Auftralem Polum ambiens, qux Magellanica, &c
Terra Auftralis Incognita vocari confucvit, hadtcnus co-
gnitioncm mortalem latct, nifi quod hinc indc Hollandi
aliquotlnfulas, & oras Occano contcrminasexploravc-
rint, & Hifpani nonnullas Regiones inveniffe dicantur.
ItaTerrx Ardticx vcrfus Polum Arfticum major , quam
Antardticx verfus Polum ^AntarcTtcum Pars inquifitione
humana fe in notitiam mortalium infinuavit, dum Euro-
p&i, Polo ArcTtco propiores, balxnarum pifcationc tam
procul vcrfus ^ArcTtcttm Polttm abdudti funt, & lucro folo
invitati vitam pcriculononfolum a ventis, S-tcmpefta-
tibus, fed ctiam ab afpcrrima glacie, inftar novaculx cun-
dtafecantc, imminenti cxpofucrunt. Sumamusigiturde
i^drclicis Terris 15. gradus , & de AntarCticis 40. gradus,
qui jundti dant ss.gradus, five 8 2 5.milliaria,&de3 6o.
Circuli Magnigradibus fubtracti rclinquunt 305. gradus
five 45 75- milliaria, qux in Circulo Magno Parallelorum
cognita funt.
2. Particularis Latitudo eft diftantia alicujus loci ab _/£-
qttatore, vel fecundum Mathematicos eft arcus, feu fegmen-
tum Meridiani Terreftris, intcrceptus intcr zAt.qtiatorem,
Sc Parallelum Circulum tranfeuntem per Zenith civitatis
oblatx: eftque vcl Borealis, vcl Atijlralis.
Borealis eft diftantia alicuj us loci, in Boreali Hemifphitrio
fiti, ab cAlquatore verfus Polum Mttndi Arclicum.
i^Auftralis eft diftantia alicujus loci, in Attflrali Hemi-
fphxrio fiti, ab Mquatorc verfus Polum Mtmdi Antarclicum.
; II. THEOREMATA DE LATITVDINE.
1. Tcrminm , d qtio numerarlir Loci' Latitudo eft
zAquator; Sttbjeclum in qno eft Meridiantts; Terminus ad
quem Locusdatus.
2. LocaTcrrxcAiqtiatorifubjedtaomni Latittidincs
carent, ficut StelU fub zAJqtiatere nullam Declinationem
habcnt. •
3. Terrx loca diredte Polis fuppofita 90.graduum La-
titttdinem obtinent.
4. Loca vertices vclineodcm Parallelo,vc\ in TEqua-
libus Parallclishabcntia, eandem etiam Latitudinempofli-
dent.
5. Cum locorum Terra Latitndinibm Stellarttm De-
clinationes conveniunt; unde fequitur , Stellas, qux ali-
cujus loci Latitudini xqualem Declinationem habent, effe
Verticales, & 24. horarum fpatio femel per Zenith tran-
firc.
6. _.„//V»„tflociquantita'te, & partium numero Elc-
vationi Poli femper eft af qualis.
7. Latitttdo locorum ab i_Artificibtu per inftrumenta
obfervatur, Sc in TabtiLts rcdigitur, qux TabttU Latitudi-
nttm nuncupantur. Talcs funt,quas corrcxere-yr/w Brahe
in Progymnaf.DavidOriganm part. 1. Ephemerid. pag. 3 6.
chriltianus Severinm Longomontanm Aflronom. Dan. Theo-
ric. lib. 1. cap. 3 ■ pag. 60. & qux intcr cxtcras Tabttlas ha-
dtenus conftrudtas maxime cxccllunt.
8. Duobuslocis fola Latitudine differentibus, fi de
majori minorcm Latittidinem abftulcris , corum intcr fc
diftanti.im, five utriufquc Latitudinis differcntiam habe-
bis.'
9- I.oca Longitndinem divcrfam obtinentia fub cadcm
Latitttdine pofita cffe poffunt. Sicin Typo Cofmographico
noftro duxcivitatcss./^.habentdivcrfam Longttitdinem,
prior nimirum \ longitiidinem m, z, & poftcrior//». lon-
gitttdinem , rn, pp. & tamen utraque cft fub eodcm Paral-
lclo, m ,oo,g. ita viciilim locadiverfx/„///„„/'«„- polliint
candem Longitudinem pofliderc, utindidlo Typo Urbes^
III. Ratio
Exploramii
Latitudincs
A S P H £ R A R U M.
& a habent divcrfam Latitndinem , illa fcilicet Latit.f, z,
& hxc Latit.f, _. & tamcn utraque eft fub eodem Mcri-
diano d, f, e, & habet eandem longitudincm m, z,, vel
h, a,, vcl in Aqttatorc b, f.
1 o. Arcus Meridiani intcrccdcns intcr duos Parallelos
duomm LocommzAiqtiittori non fuppofitorum Latittt-
dinumDifferentia nomimtuz. Talis eft arcus S^, a,, intcr
urbcs z, \,&c a, & arcus V, xx vel uu, p inter civitates V
& f, quiarcus funt differentU Laiitttdinttm.
III. RATIO EXPLORANDI LATJTVDI-
NES.
Ratio menftrandilocorum Latttttdines cft multiplcx.
1. VcxGlobum Terreftrem, in quo prxcipui Paralleli »•
confignati funt.
2. Per chartam Geographicam Vniverfalem. 2.
3. VcxTypos Geographicosparticttlares. 3-
4. In Ccelo pcr Stellam aliquam Fixam^Polo ita vici- 4.
nam, ut in data Rcgionc nunquam occidat.
5. ~E\Meridiana Solis altitudine, qux obfervaturRa- *■
dio, Quadrantc, flmilibufque inftrumentis.
6. Gognita Longitttdine Sz Latitndine cujufvis loci, 6-
fitusejufdcm in GloboTerrestripci:Circulos Longititdinum,
& Latititdintim invenitur, eidemqueinfcribitur.
7. Cognita unius Loci Longittidine &z Latitudine, re- 7-
liquorum omnium, in cadem Provincia fitorum Longitu-
dines &zLatitttdincs indagari poffunt.
Locorum Latitttdines cxplorandx Ptolcmao \yy.hifj.a,ia
7uv oix.Yjttav, & Poli exaltationes fivc elcvationes, eidem i£dp-
jxa.7a partium numcro, & quantitatc fempcr convcniunr,
ut in prxccdcntcTheorernate/cxtoindicavimus. Differunr
tamen fitu & ratione numcrandi. Nam Polielevatio cftar- PoliElcva
cus Meridiani ab Hori^onte ad Tolum, a Plano Horizontis '!"•
elcvatum in fiiblimc:Latitudo loci cft arcus Meridtaniejuf- Latitudo.
dcm , JEqtiinocTiali&z PunftoVerticali'mtci)c(kus. Puncltim
Verticalear^aovx!f-.opvtyv nominatur, it) 0 ix.d$i>t; tuv dJn
lys Ms (2iQ>rt9Tb>v riis xapvpij; vmeKttTai. Modi Elevationem M°dlE,c"
_ ».. n- 1-. r- 7. 5 vationcm
Polt mveltigandi iunt varn. Poiiinvc-
1. Obfewatio Altitudinisaut _o/«ipfius, aut Ste/Le in fligandi.
mcridic pcr J^ttadrantem aut AstrcUbium. '■
2. Obfervatio Altitudinis imx & fummx, five fuprc-
mx in Circumpolari StclU.
3. i^AltitudoSolismcridia.na.cumDecIinationc-'. *•
4. -_.«/„adhunc fcopumpeculiariterfactx, ScTa- *■
buU Latitudinum appcllatx.
5. Globm Terrefhis, StCMappa Vniverfales acVartictt- s-
lares, qux non minus_7. vationem Poli, quam Latitttdinem
monftrant.
6. Temporcnodturno, hyemisprxfertimccelofcrc- 6-
niffimo, Filum vcl Ftmicitlm inter bina fukra pcrpendicu-
laritcr fufpenfus, & adilliusperpendiculum Stella Verti-
cem loci tranfiens defignata, cuj us Declinatio Poli Elevatio-
nem quxfitam oftendit. Idcm ad murum vcl fulcrum ad
amuilim eredtum inveniri poteft.
Diftantia Locorum feclindnm Laiitttdinem etiam fe in- Diflantiss
quirendam offert- Efl: autcm intcrcapedo feu intcrval- Locorul"
1 . , r ■ ■ j j 1 mvenicndi
lum mtcr loca, leu civitates duasdatas, certograduum modiis.
aur milliarium numcro, de quo inquiritur, quoquo mo-
do differcntcs. Eam inquirendi modus cft vcl Vul^aris &
communis, vel Scientificm, &c Artificioftts.
Vtilgaris ejr commnnit rnodtts fit
1. Per Globttm Geographicum, feu Terrcftrcm
2. PctGhadrantcm Altittidinis.
3. Typorttm Geographicorum Vniverfalium bencficio.
4. Typorum Geographicorum Particularitim admini-
culo.
Scicntificus, fivc Artificiofus modusfit
1. Per Longitiidinem &C Latitudinem datorum locorum
cognitam, cx quibus distantia locorum, five intervallum
itincrarium, utpote cumdiftantiailla idem , cognofci po-
tcft. Difcrcpant autem Loca inter fe vcifola Longttudtne,
\c\fola Latitttdine, vel Longitudinc, Sz Latitudinejimul
Longitndine foU intcr ie dilcrepanria eundcm Paratle-
lum.&c divcrfos Meridianos Verticales habent minorcquc
Longitudine a majorc dempta , diftanttam Longitndinis in-
tcr utrumque Locum cxhibcnt.
Latittidine fola intcr £e differentia fitum fuum habent
fub codcm OMeridiano, & diverlis Paraltctis, minorequc
Latitudine a majorc ablata diftantiam Latitttdinis inter
utrumque offcrunt.
Lonqitndinc &Latitttdineftwrildisjim&a diverfis Meri-
dianisfSc diverfis ParallelisLub)iciuntui;,x dt/ferentias fuas
fequcn-
Vulgaris 8c
conuuunis
Scicntih-
cus.