DOI article:
Staēs, Balerios N.: Athēna ex Epidaurou
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14599#0102
183
αθηνα εξ επιδαυρογ
184
Τον τύπον λοιπόν τοΟ αγάλματος ημών δέον ν'
άναζητήσωμεν εις εργα προγενεστέρων χρόνων,
γνωστά ήμΐν εί'τε έκ γραπτής παραδόσεως είτε έξ
άλλων άπομιμήσεων διασωθεισών τύχον έδώή,έκεϊ
εν τοις περισυλλεγεΐσιν άρχαίοις μνημείοις. Άλλα
πρώτον εΤνε ζήτημα εάν ό τύπος ούτος της Αθή-
νας ημών είνε αυτοτελής" εάν δηλ. το άγαλμα ού-
τως έ'χον ήδύνατο νά άνήκη εις διαγεγραμμένον καί
δι' έπισήμου τεχνίτου καθιερωμένον, ούτως ειπείν,
τύπον της θεοΰ, ή ελήφθη έκ συμπλέγματος τίνος
μυθολογικήν τινα σκηνήν παριστώντος. Είνε ζή-
τημα δήλα δή, ίνα εϊ'πωμεν άπλούστερον, εάν τό
ούτω παρά τή Αθήνα φυόμενον δένδρον έλαίας
δύναται νά ΰποληφθή ώς άπλοΰν σύμβολον (αΐίπ-
Βαΐ) της θεας, ώς λ. χ. ό όφις, ή αίγίς, το γοργό-
νειον, ή έάν πάντως τοΟτο άπεικονίσθη ό'πως ύπο-
μιμνήσκη μυθολογικήν τινα σκηνήν. Έάν τό πρώ-
τον, ή προέλευσις του τύπου του αγάλματος είνε
ήμΐν άγνωστος, έάν τό δεύτερον όμως, γνωστόν έρ-
γον ανακαλείται εις την μνήμην και άκοντος τίνος.
ονοΰμεν δε ότι πάντως ή δευτέρα περίπτωσις α-
ληθεύει, διότι αληθώς παράδοξον θά ήτο νά άγνοώ-
μεν παντάπασιν εκ τε της παραδόσεως και των
μνημείων1 τοιούτον της Άθηνας τύπον, έάν ύπήρ-
γιν. θεωρουμένου δε ώς πιθανού ότι ό τύπος της
ημετέρας Άθηνας είλημμένος είνε ούχι εξ αύτοτε-
λοΰς τίνος άγάλματος της Αθήνας (μή σχετιζο-
μένου δηλ. άμέσως προς μυθολογικήν τινα σκη-
νήν) άλλ' έκ παραστάσεως τίνος μυθολογικής,καθ1
ήν ή παρά τη θεα είκονιζομένη έλαία δεν πρέπει
νά θεωρηθή ώς άπλοΰν σύμβολον, άλλ' ώς υπό-
μνημα, ούτως ειπείν, της παριστανομένης μυθολο-
γικής σκηνής, θεωρουμένου, λέγομεν, τούτου ώς
του μάλλον πιθανού ή άνεύρεσις τοΟ έργου, έξ ού
ό τύπος τοΰ άγάλματος ημών έλήφθη, δεν εινε δύ-
σκολος. Ώς καντι γνωστόν εν τω ουτικω οιετωματι
τοΟ Παρθενώνος εΐκονίζετο ή της Άθηνας προς τον
Ποσειδώνα έ'ρις περι κατοχής ή ονομασίας τής χώ-
ρας. Τήν νίκην τής Άθηνας έξελαι/.ευσεν ό Φει-
δίας διά τοΟ συμπλέγματος αύτοΰ έν τώ δυτικώ
άετώματι τοΰ Παρθενώνος, έν ω πάντως παρά τή
Άθηνα εΐκονίζετο δένδρον έλαίας (πρβλ. Ονβιώβοΐί
Ρΐ&δΐίΐί I σελ, 295). Έ αν τον τύπον έκεΐνον τής τοΰ
άετώματος Άθηνας πιστώς άπέδωκεν έν τω έξ Επι-
δαύρου άγάλματι ό ήκιστα δεξιάς γλύπτης εινεδύσ-
κολον νά είπωμεν,διότι κυρίως άγνοοΰμεν έν ταΐς λε-
πτομερείαις τήν παράστασιν έκείνην, ήτις, ούτε διά
τών ισχνών σχεδίων του Οαιτβν, ούτε διά τοΟ 6πό
του δίβρηαηί (ένθ. άνωτ.) δημοσιευθέντος αγγείου
ούτε άλλως πως, φρονοΰμεν, έντελώς έξηκριβώΟη.
Πιθανόν όμως έκ τούτων είνε ότι ό ποιητής τής έξ
Επιδαύρου Άθηνας, είτε έκ δευτέρου έργου, είτε
και έκ τοΰ* πρωτοτύπου τήν ϊοέαν λαβών, προσεπά-
θησεν όντως τήν έν τω άετώματι Άθηναν τοΰ Φει-
δίου ν' άναπαραστήση έν τω εύτελεϊ έ'ργω αύτοΰ.
Έάν και πόσον έπέτυχεν, δεν δυνάμεθα άκριβώς νά
εϊ'πωμεν. "Οπωςδήποτε όμως ή ήρεμος αύτη στάσις
τοΰ άγάλματος ημών δεν θά ήτο ή τής Άθηνας τοΟ
Φειδιακοΰ συμπλέγματος" ούδέ πιστή εϊνε ή άπο-
μίμησις ώς προς τήν θέσιν τής έλαίας, ήτις πάν-
τως έν τώ άετώματι θά είχε περιφανή τοιαύτην.
Έν τέλει μνημονεύσωμεν χάριν άκριβείας και
ετέρου έργου μνημονευομένου υπό τοΰ Παυσανίου
(I, 24, 3) κατά τήν περιγραφήν τής Ακροπόλεως
και ούτινος ό ΚοΒβιΊ; άναγνωρίζει δύο άπομιμήσεις
έν άναγλύφοις (έκ Σμύρνης και Ρώμης) δημοσιευ-
θεΐσι παρ' αύτοΰ έν τώ 71" τόμω τών Μίΐΐΐιβϋαη^βη
(Πιν. 1. 2). Και έν τοις άναγλύφοις τούτοις ή Ά-
θηνα παρίσταται συν τή έλαια, έχούση όμως και
έν τώ συμπλέγματι έκείνω άλλην ή τήν άπλώς
συμβολικήν σημασίαν. Άλλά τό έξ Επιδαύρου ά-
γαλμα ημών ούδεμίαν έχει, φρονοΰμεν, προς τό
σύμπλεγμα έκεϊνο σχέσιν. Έάν όπως δήποτε εχη
τοΰτο συγγένειάν τινα προς άλλο έργον, όπως ήμεϊς
δοξάζομεν, μόνον προς τό έν τώ άετώματι τοΰ Παρ-
θενώνος σύμπλεγμα δύναται νά σχετισθή.
Β. Σταης
Ψρ
1 Α'- σχετικαί έν νομίσμασι και άλλοι; μνημείοις άπαντώσαι παρα- επιμελώς περισυλλεγεΐσαι, ουδέν μαρτυροϋσι. "Αποδίδονται δέ, ώς γνω-
στάσει; της Άθηνας αί υπό τοΰ 8ΐβρ1ιαηί έν ΟοπίρΙ. Β,βγκΙ. 1872 στον, εις τά έν 'Ακροπο'λει συμπλέγματα.
αθηνα εξ επιδαυρογ
184
Τον τύπον λοιπόν τοΟ αγάλματος ημών δέον ν'
άναζητήσωμεν εις εργα προγενεστέρων χρόνων,
γνωστά ήμΐν εί'τε έκ γραπτής παραδόσεως είτε έξ
άλλων άπομιμήσεων διασωθεισών τύχον έδώή,έκεϊ
εν τοις περισυλλεγεΐσιν άρχαίοις μνημείοις. Άλλα
πρώτον εΤνε ζήτημα εάν ό τύπος ούτος της Αθή-
νας ημών είνε αυτοτελής" εάν δηλ. το άγαλμα ού-
τως έ'χον ήδύνατο νά άνήκη εις διαγεγραμμένον καί
δι' έπισήμου τεχνίτου καθιερωμένον, ούτως ειπείν,
τύπον της θεοΰ, ή ελήφθη έκ συμπλέγματος τίνος
μυθολογικήν τινα σκηνήν παριστώντος. Είνε ζή-
τημα δήλα δή, ίνα εϊ'πωμεν άπλούστερον, εάν τό
ούτω παρά τή Αθήνα φυόμενον δένδρον έλαίας
δύναται νά ΰποληφθή ώς άπλοΰν σύμβολον (αΐίπ-
Βαΐ) της θεας, ώς λ. χ. ό όφις, ή αίγίς, το γοργό-
νειον, ή έάν πάντως τοΟτο άπεικονίσθη ό'πως ύπο-
μιμνήσκη μυθολογικήν τινα σκηνήν. Έάν τό πρώ-
τον, ή προέλευσις του τύπου του αγάλματος είνε
ήμΐν άγνωστος, έάν τό δεύτερον όμως, γνωστόν έρ-
γον ανακαλείται εις την μνήμην και άκοντος τίνος.
ονοΰμεν δε ότι πάντως ή δευτέρα περίπτωσις α-
ληθεύει, διότι αληθώς παράδοξον θά ήτο νά άγνοώ-
μεν παντάπασιν εκ τε της παραδόσεως και των
μνημείων1 τοιούτον της Άθηνας τύπον, έάν ύπήρ-
γιν. θεωρουμένου δε ώς πιθανού ότι ό τύπος της
ημετέρας Άθηνας είλημμένος είνε ούχι εξ αύτοτε-
λοΰς τίνος άγάλματος της Αθήνας (μή σχετιζο-
μένου δηλ. άμέσως προς μυθολογικήν τινα σκη-
νήν) άλλ' έκ παραστάσεως τίνος μυθολογικής,καθ1
ήν ή παρά τη θεα είκονιζομένη έλαία δεν πρέπει
νά θεωρηθή ώς άπλοΰν σύμβολον, άλλ' ώς υπό-
μνημα, ούτως ειπείν, της παριστανομένης μυθολο-
γικής σκηνής, θεωρουμένου, λέγομεν, τούτου ώς
του μάλλον πιθανού ή άνεύρεσις τοΟ έργου, έξ ού
ό τύπος τοΰ άγάλματος ημών έλήφθη, δεν εινε δύ-
σκολος. Ώς καντι γνωστόν εν τω ουτικω οιετωματι
τοΟ Παρθενώνος εΐκονίζετο ή της Άθηνας προς τον
Ποσειδώνα έ'ρις περι κατοχής ή ονομασίας τής χώ-
ρας. Τήν νίκην τής Άθηνας έξελαι/.ευσεν ό Φει-
δίας διά τοΟ συμπλέγματος αύτοΰ έν τώ δυτικώ
άετώματι τοΰ Παρθενώνος, έν ω πάντως παρά τή
Άθηνα εΐκονίζετο δένδρον έλαίας (πρβλ. Ονβιώβοΐί
Ρΐ&δΐίΐί I σελ, 295). Έ αν τον τύπον έκεΐνον τής τοΰ
άετώματος Άθηνας πιστώς άπέδωκεν έν τω έξ Επι-
δαύρου άγάλματι ό ήκιστα δεξιάς γλύπτης εινεδύσ-
κολον νά είπωμεν,διότι κυρίως άγνοοΰμεν έν ταΐς λε-
πτομερείαις τήν παράστασιν έκείνην, ήτις, ούτε διά
τών ισχνών σχεδίων του Οαιτβν, ούτε διά τοΟ 6πό
του δίβρηαηί (ένθ. άνωτ.) δημοσιευθέντος αγγείου
ούτε άλλως πως, φρονοΰμεν, έντελώς έξηκριβώΟη.
Πιθανόν όμως έκ τούτων είνε ότι ό ποιητής τής έξ
Επιδαύρου Άθηνας, είτε έκ δευτέρου έργου, είτε
και έκ τοΰ* πρωτοτύπου τήν ϊοέαν λαβών, προσεπά-
θησεν όντως τήν έν τω άετώματι Άθηναν τοΰ Φει-
δίου ν' άναπαραστήση έν τω εύτελεϊ έ'ργω αύτοΰ.
Έάν και πόσον έπέτυχεν, δεν δυνάμεθα άκριβώς νά
εϊ'πωμεν. "Οπωςδήποτε όμως ή ήρεμος αύτη στάσις
τοΰ άγάλματος ημών δεν θά ήτο ή τής Άθηνας τοΟ
Φειδιακοΰ συμπλέγματος" ούδέ πιστή εϊνε ή άπο-
μίμησις ώς προς τήν θέσιν τής έλαίας, ήτις πάν-
τως έν τώ άετώματι θά είχε περιφανή τοιαύτην.
Έν τέλει μνημονεύσωμεν χάριν άκριβείας και
ετέρου έργου μνημονευομένου υπό τοΰ Παυσανίου
(I, 24, 3) κατά τήν περιγραφήν τής Ακροπόλεως
και ούτινος ό ΚοΒβιΊ; άναγνωρίζει δύο άπομιμήσεις
έν άναγλύφοις (έκ Σμύρνης και Ρώμης) δημοσιευ-
θεΐσι παρ' αύτοΰ έν τώ 71" τόμω τών Μίΐΐΐιβϋαη^βη
(Πιν. 1. 2). Και έν τοις άναγλύφοις τούτοις ή Ά-
θηνα παρίσταται συν τή έλαια, έχούση όμως και
έν τώ συμπλέγματι έκείνω άλλην ή τήν άπλώς
συμβολικήν σημασίαν. Άλλά τό έξ Επιδαύρου ά-
γαλμα ημών ούδεμίαν έχει, φρονοΰμεν, προς τό
σύμπλεγμα έκεϊνο σχέσιν. Έάν όπως δήποτε εχη
τοΰτο συγγένειάν τινα προς άλλο έργον, όπως ήμεϊς
δοξάζομεν, μόνον προς τό έν τώ άετώματι τοΰ Παρ-
θενώνος σύμπλεγμα δύναται νά σχετισθή.
Β. Σταης
Ψρ
1 Α'- σχετικαί έν νομίσμασι και άλλοι; μνημείοις άπαντώσαι παρα- επιμελώς περισυλλεγεΐσαι, ουδέν μαρτυροϋσι. "Αποδίδονται δέ, ώς γνω-
στάσει; της Άθηνας αί υπό τοΰ 8ΐβρ1ιαηί έν ΟοπίρΙ. Β,βγκΙ. 1872 στον, εις τά έν 'Ακροπο'λει συμπλέγματα.