DOI Artikel:
Staēs, Balerios N.: Pyxis ex Eretreias
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14643#0078
131
πυξις εξ ερετριας
132
τουλάχιστον γνωστή είς ημάς άλλη παράστασις,
είτε έπί αγγείου είτε έπί ανάγλυφου τίνος άπεικο-
νίζουσα τήν έν τω έρετρικώ τούτω άγγείω είκο-
νιζομένην. Δια τον λόγον δέ τούτον κυρίως έθεω-
ρήσαμεν άξίαν τοΟ κόπου τήν οημοσίευσιν της εικό-
νος ταύτης, της οποίας άλλως ή τεχνοτροπία ού-
δέν παρουσιάζει τό έςαιρετικόν. Αί γραφαί του αγ-
γείου, μηδέ της κυρίας εικόνος εξαιρουμένης, είνε
χειρωνακτικούς είργασμέναι, προδίδουσαι ούχί έπι-
μέλειαν περί τήν έκτέλεσιν ουδέ φροντίδα πολλή ν
περί τήν άκρίβειαν των λεπτομερειών. Τουναντίον
δέ ή σύνθεση της κυρίας εικόνος είνε σχετικώς
καλή, παρέχουσα άφορμήν εις τήν εΐκασίαν ότι ό
αγγειογράφος τοΟ ημετέρου σκεύους αντέγραφε
ίσως πρότυπον καλοΟ τεχνίτου. Ίδια το σύμπλεγμα
των τριών θεαινών μετά του φοίνικος, το αποτε-
λούν το κύριον σημεϊον ούτως ειπείν της όλης ει-
κόνος, ε?νε, παρ1 όλας τάς τεχνικάς αύτοϋ' ατέ-
λειας, λίαν παραστατικόν νοεί δέ τις ευχερώς,
άμα τή όψει αύτοΟ, τήν ΐοέαν της παραστάσεως.
Δια τοΟτο και ή ερμηνεία της εικόνος έν τω συνόλω
αυτής δεν παρέχει ούδεμίαν δυσχέρειαν. Πρόκει-
ται προφανώς περί του μύθου της λοχείας της Λη-
τοΟς έν Δήλω, περί της οποίας, ώς γνωστόν, δια-
λαμβάνει κυρίως ό Όμ. ύμνος εις Απόλλωνα Δή-
λιον (στιχ. 90 και έξ. ) και άλλαι πηγαί μεταγενε-
στέρων ποιητών και μυΟογράΐων διαπραγματευ-
θέντων τον μυθον ΰπο διαφόρους παραλλαγάς' διότι
καί ό Καλλίμαχος αυτός μεταξύ τών τελευταίων
τούτων, είς τον περισωθέντα υμνον αύτοΟ εις Δή-
λον, δεν παρακολουθεί πιστώς τάν Όμηρικόν
ΰμνον, αλλά τροποποιεί αύτον σύμφωνα προς τάς
έπικρατούσας κατά τους χρόνους αύτοΟ ιδέας περί
τοΟ μύθου.
Δεν θά παρακολουθήσωμεν ένταυθα τήν έξέλι-
ξιν του μύθου, ού'τε τάς διαφόρους αύτοΟ παραλ-
λαγάς, άλλά θά περιορισθώμεν είς τον Όμηρικόν
ΰμνον, όστις ύπήρξεν, ίσως, ή άπωτέρω πηγή της
έμπνεύσεως του ζωγράφου της εικόνος ημών. Κα τα
τον Όμηρικόν λοιπόν υμνον τούτον, ή Λητώ, αφού
περιεπλανήθη είς διαφόρους χώρας καί νήσους ζη-
μης σαρκοφάγου τεμάχιον Πρβ. Ο. Κο1)61'1, ϋίβ αηΐ. 8&ΐΊνθίΥβ1., Τ.
iii Π. vii άρβ. 33. Ή Οπό 0ι·3βνβη (Μοη. ΡίοΙ Τομ. 6 σ. 157
καί έξ. Πιν. 15| δημοσιευθείσα όστείνη πυξίς καί άλλα, ή ουδόλως
είκονίζουσι τήν Λητώ (Πρβλ. Μβι'Χ , ΑΙΙΗ. ΜίΗΐΐ. 1885 σ. 187) ή
είκονίζουσι ολως διάφορον του μύθου περίοδον.
τουσα μάτην άσυλον διά τήν λοχείαν της, έφθασε
τέλος είς τήν νησον 'Ρήνειαν, εξ ής απέστειλε μή-
νυμα παρακλητικόν είς Δηλον, ζητοΟσα έκεϊ άσυ-
λον. Παρεχωρήθη οέ τοΟτο μετά τήν ύπόσχεσιν
της ΛητοΟς ότι μετά τήν γέννησιν του μέλλοντος
θεοϋ' 1 (του Απόλλωνος) θά ίδρυθή ναός καί «,αν-
τ'εϊον έν Δήλω. Εννέα ημέρας καί έννέα' νύκτας
διήρκεσαν αί ώδϊνες του τοκετοΟ. "Απασαι αί θεαί,
έξαιρέσει τήςΉρας,παρίσταντο βοηθητικαί, «Διώνη
τέ 'Ρείη τε Ίχναίη τε θέμις καί άγάστονος Άα-
φιτρίτη, άλλαι τε άθάνατοι, νόσφιν λευκωλένου
Ηρης». Άλλ' ή πασών είς τήν περίστασιν χρη-
σιμωτέρα, ή Είλείθυια, παρέμενεν έν Όλύμπω,
αγνοούσα τά διατρέχοντα, άπερ άπέκρυπτεν αυτή
ή άντίζηλος θεά, ή "Ηρα. Αί έν Δήλω όμως παρα-
μένουσαι θεαί απέστειλαν τήν "Ιριδα είς Όλυα-
πον, παρά τή Είλειθυία, ύποσχόμεναι αύτη δώρον
πολύτιμον («μέγαν όρμον χρύσεον . . . έννεάπη-
χυν») έάν κατήρχετο. Τούτου έπιτευχθέντος ή
Αητώ έ'τεκε παραχρήμα, συγ/.αθημένη είς τά γό-
νατα έπί του λειμώνος 2 καί κρατούσα διά της χει-
ρός τόν Φοίνικα3. Τήν σκηνήν τήν προ του τοκε-
τοΟ, τήν όδυνηράν περίοδον τών ώδίνων άπεικονί-
ζει ή Έρετρική αύτη πυξίς, αποδίδουσα αν ουχί
πιστώς έν ταΐς λεπτομερείαις, σαφώς ούχ ήττον £ν
τω συνόλω τήν περιγραφήν τοΟ "Ομηρικού ύμνου,
τήν άναφερομένην είς τόν τοκετόν της Λητούς" διότι
έκτος της λεπτομέρειας καθ' ήν ή Αητώ δεν κά-
θηται έπί «μαιωτικου» ή λοχείου δίφρου, ώς έν τή
ημετέρα είκόνι, άλλ' έπί του μαλακοΟ λειμώνος
έρειδομένη έπί τών γονάτων4, κατά τά άλλα ή εί-
κών του αγγείου ημών είνε σύμφωνος προς τήν
περιγραφήν του Όμ. ύμνου.
Ούτω δέ βλέπομεν έν τή είκόνι τήν Λητώ λυσί-
κομον 0 καί περιαλγή καθημενην έπί τοΟ δίφρου καί
1 Διότι ώς γνωστόν έν τφ Όμ. ΰ'μνω μόνον περ\ της γεννήσεως
του θεου τούτου πρόκειται ουχί και περί τή^ Άρτε'ριδος.
2 Πρβ. Όμ. "Υμν. στίχ. 115 καί εξ. οάμφί δέ φοινίκι βάλε πή-
χεα, γοϋνα δ' 'έρεισε λειμώνι μαλακω».
3 Πρβ. καί Θεογν. 5.929. Κάλλια, είς Δήλ. 209. Παρ'άλλοι;
αναφέρεται 'Ελαία αντί Φοίνικος. Αϊλ. Π. Ί. 5.4. Ύγ. Μυθ. 140.
Παρ' Ευριπίδη ποϋ μεν φέρεται δάφνη : 'Εκατ. 458 ποϋ δέ Φοί-
νιξ. Ίων. 919 καί που 'Ελαία. Ίφ. έν Ταυρ. 1102.
1 Ώς πρός τήν παρ' άρχαίοις συνήθειαν ταύτην Πρβ. \νβ!θ!ίβΐ":
ΚΙ. δοΙιίΐ'Γ. iii. σ. 187 καί Μ&ΓΧ ένθ. άν. σ. 187 καί έξ. 8ίβ1)θ1υ,
ΟβδοΙι. (1. Οβ1)αι·Ιδ1ιϋΙΓβ ι. σ. 30.
8 Πρβ. καί τό έκ Μυκόνου άγαλμα Μοηυηΐ. ένθ. άν. καί Μεγχ.
ένθ. άν.
πυξις εξ ερετριας
132
τουλάχιστον γνωστή είς ημάς άλλη παράστασις,
είτε έπί αγγείου είτε έπί ανάγλυφου τίνος άπεικο-
νίζουσα τήν έν τω έρετρικώ τούτω άγγείω είκο-
νιζομένην. Δια τον λόγον δέ τούτον κυρίως έθεω-
ρήσαμεν άξίαν τοΟ κόπου τήν οημοσίευσιν της εικό-
νος ταύτης, της οποίας άλλως ή τεχνοτροπία ού-
δέν παρουσιάζει τό έςαιρετικόν. Αί γραφαί του αγ-
γείου, μηδέ της κυρίας εικόνος εξαιρουμένης, είνε
χειρωνακτικούς είργασμέναι, προδίδουσαι ούχί έπι-
μέλειαν περί τήν έκτέλεσιν ουδέ φροντίδα πολλή ν
περί τήν άκρίβειαν των λεπτομερειών. Τουναντίον
δέ ή σύνθεση της κυρίας εικόνος είνε σχετικώς
καλή, παρέχουσα άφορμήν εις τήν εΐκασίαν ότι ό
αγγειογράφος τοΟ ημετέρου σκεύους αντέγραφε
ίσως πρότυπον καλοΟ τεχνίτου. Ίδια το σύμπλεγμα
των τριών θεαινών μετά του φοίνικος, το αποτε-
λούν το κύριον σημεϊον ούτως ειπείν της όλης ει-
κόνος, ε?νε, παρ1 όλας τάς τεχνικάς αύτοϋ' ατέ-
λειας, λίαν παραστατικόν νοεί δέ τις ευχερώς,
άμα τή όψει αύτοΟ, τήν ΐοέαν της παραστάσεως.
Δια τοΟτο και ή ερμηνεία της εικόνος έν τω συνόλω
αυτής δεν παρέχει ούδεμίαν δυσχέρειαν. Πρόκει-
ται προφανώς περί του μύθου της λοχείας της Λη-
τοΟς έν Δήλω, περί της οποίας, ώς γνωστόν, δια-
λαμβάνει κυρίως ό Όμ. ύμνος εις Απόλλωνα Δή-
λιον (στιχ. 90 και έξ. ) και άλλαι πηγαί μεταγενε-
στέρων ποιητών και μυΟογράΐων διαπραγματευ-
θέντων τον μυθον ΰπο διαφόρους παραλλαγάς' διότι
καί ό Καλλίμαχος αυτός μεταξύ τών τελευταίων
τούτων, είς τον περισωθέντα υμνον αύτοΟ εις Δή-
λον, δεν παρακολουθεί πιστώς τάν Όμηρικόν
ΰμνον, αλλά τροποποιεί αύτον σύμφωνα προς τάς
έπικρατούσας κατά τους χρόνους αύτοΟ ιδέας περί
τοΟ μύθου.
Δεν θά παρακολουθήσωμεν ένταυθα τήν έξέλι-
ξιν του μύθου, ού'τε τάς διαφόρους αύτοΟ παραλ-
λαγάς, άλλά θά περιορισθώμεν είς τον Όμηρικόν
ΰμνον, όστις ύπήρξεν, ίσως, ή άπωτέρω πηγή της
έμπνεύσεως του ζωγράφου της εικόνος ημών. Κα τα
τον Όμηρικόν λοιπόν υμνον τούτον, ή Λητώ, αφού
περιεπλανήθη είς διαφόρους χώρας καί νήσους ζη-
μης σαρκοφάγου τεμάχιον Πρβ. Ο. Κο1)61'1, ϋίβ αηΐ. 8&ΐΊνθίΥβ1., Τ.
iii Π. vii άρβ. 33. Ή Οπό 0ι·3βνβη (Μοη. ΡίοΙ Τομ. 6 σ. 157
καί έξ. Πιν. 15| δημοσιευθείσα όστείνη πυξίς καί άλλα, ή ουδόλως
είκονίζουσι τήν Λητώ (Πρβλ. Μβι'Χ , ΑΙΙΗ. ΜίΗΐΐ. 1885 σ. 187) ή
είκονίζουσι ολως διάφορον του μύθου περίοδον.
τουσα μάτην άσυλον διά τήν λοχείαν της, έφθασε
τέλος είς τήν νησον 'Ρήνειαν, εξ ής απέστειλε μή-
νυμα παρακλητικόν είς Δηλον, ζητοΟσα έκεϊ άσυ-
λον. Παρεχωρήθη οέ τοΟτο μετά τήν ύπόσχεσιν
της ΛητοΟς ότι μετά τήν γέννησιν του μέλλοντος
θεοϋ' 1 (του Απόλλωνος) θά ίδρυθή ναός καί «,αν-
τ'εϊον έν Δήλω. Εννέα ημέρας καί έννέα' νύκτας
διήρκεσαν αί ώδϊνες του τοκετοΟ. "Απασαι αί θεαί,
έξαιρέσει τήςΉρας,παρίσταντο βοηθητικαί, «Διώνη
τέ 'Ρείη τε Ίχναίη τε θέμις καί άγάστονος Άα-
φιτρίτη, άλλαι τε άθάνατοι, νόσφιν λευκωλένου
Ηρης». Άλλ' ή πασών είς τήν περίστασιν χρη-
σιμωτέρα, ή Είλείθυια, παρέμενεν έν Όλύμπω,
αγνοούσα τά διατρέχοντα, άπερ άπέκρυπτεν αυτή
ή άντίζηλος θεά, ή "Ηρα. Αί έν Δήλω όμως παρα-
μένουσαι θεαί απέστειλαν τήν "Ιριδα είς Όλυα-
πον, παρά τή Είλειθυία, ύποσχόμεναι αύτη δώρον
πολύτιμον («μέγαν όρμον χρύσεον . . . έννεάπη-
χυν») έάν κατήρχετο. Τούτου έπιτευχθέντος ή
Αητώ έ'τεκε παραχρήμα, συγ/.αθημένη είς τά γό-
νατα έπί του λειμώνος 2 καί κρατούσα διά της χει-
ρός τόν Φοίνικα3. Τήν σκηνήν τήν προ του τοκε-
τοΟ, τήν όδυνηράν περίοδον τών ώδίνων άπεικονί-
ζει ή Έρετρική αύτη πυξίς, αποδίδουσα αν ουχί
πιστώς έν ταΐς λεπτομερείαις, σαφώς ούχ ήττον £ν
τω συνόλω τήν περιγραφήν τοΟ "Ομηρικού ύμνου,
τήν άναφερομένην είς τόν τοκετόν της Λητούς" διότι
έκτος της λεπτομέρειας καθ' ήν ή Αητώ δεν κά-
θηται έπί «μαιωτικου» ή λοχείου δίφρου, ώς έν τή
ημετέρα είκόνι, άλλ' έπί του μαλακοΟ λειμώνος
έρειδομένη έπί τών γονάτων4, κατά τά άλλα ή εί-
κών του αγγείου ημών είνε σύμφωνος προς τήν
περιγραφήν του Όμ. ύμνου.
Ούτω δέ βλέπομεν έν τή είκόνι τήν Λητώ λυσί-
κομον 0 καί περιαλγή καθημενην έπί τοΟ δίφρου καί
1 Διότι ώς γνωστόν έν τφ Όμ. ΰ'μνω μόνον περ\ της γεννήσεως
του θεου τούτου πρόκειται ουχί και περί τή^ Άρτε'ριδος.
2 Πρβ. Όμ. "Υμν. στίχ. 115 καί εξ. οάμφί δέ φοινίκι βάλε πή-
χεα, γοϋνα δ' 'έρεισε λειμώνι μαλακω».
3 Πρβ. καί Θεογν. 5.929. Κάλλια, είς Δήλ. 209. Παρ'άλλοι;
αναφέρεται 'Ελαία αντί Φοίνικος. Αϊλ. Π. Ί. 5.4. Ύγ. Μυθ. 140.
Παρ' Ευριπίδη ποϋ μεν φέρεται δάφνη : 'Εκατ. 458 ποϋ δέ Φοί-
νιξ. Ίων. 919 καί που 'Ελαία. Ίφ. έν Ταυρ. 1102.
1 Ώς πρός τήν παρ' άρχαίοις συνήθειαν ταύτην Πρβ. \νβ!θ!ίβΐ":
ΚΙ. δοΙιίΐ'Γ. iii. σ. 187 καί Μ&ΓΧ ένθ. άν. σ. 187 καί έξ. 8ίβ1)θ1υ,
ΟβδοΙι. (1. Οβ1)αι·Ιδ1ιϋΙΓβ ι. σ. 30.
8 Πρβ. καί τό έκ Μυκόνου άγαλμα Μοηυηΐ. ένθ. άν. καί Μεγχ.
ένθ. άν.