DOI Artikel:
Malik-Gumińska, Bronisława: Kodeks emmeramski: Zagadnienia czasu powstania, ikonografii i treści miniatur
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20354#0045
krainą i jej funkcjami pozwalają na szukanie wyjaśnie-
nia dla kompozycyjnego rozbicia jednego ciągu
treściowego w malarstwie monumentalnym.
W malarstwie ściennym nie zawsze donatorów
przedstawiano w najbliższym sąsiedztwie Pantokra-
tora. Osieczkowska analizując kompozycje wiążące
się z ideą orędownictwa wymienia mozaiki, które
niegdyś znajdowały się w nawie kościoła Św. De-
metriusza w Salonikach, (początek w. VII)138.
Donatora i jego rodzinę prowadzili przed Dziewicę
archaniołowie Michał i Gabriel, cna zaś orędując
za nimi wyciągała ręce ku Chrystusowi wyobrażo-
nemu w apsydzie. Donatorów z Kodeksu emmerem-
skiego : cesarza Henryka IV, króla Henryka V i króla
Konrada polecają Chrystusowi w majestacie (ryc. 6)
najważniejsi orędownicy i święci z litanii ze św.
Emmeramem na czele. Do modlitwy za władców
dołączają się nieżyjący już świątobliwi opaci z em-
meramskiego klasztoru. Przedstawianie szeregów
osobistości połączonych następstwem panowania
było zwyczajem starym. Wizerunki papieży za-
chowały się w rawenneńskim kościele SanfApollinare
in Ciasse, w San Paolo fuori le mura w Rzymie,
istniały w kościele San Gennaro w Neapolu. Z tery- iWB^^ai"^^^
torium Niemiec znane są przedstawienia biskupów
W AugsburgU (1070-1071) i W Salzburgu na dworze 24- Miniatura dedykacyjna, Komentarze Grzegorza Wiel-
biskupim (prawdopodobnie z w. XI)139. Szeregi kieg0 do EzeMel\f°!-1 J-> Mtochen, Bayerische Staatsbiblio-
, T . . *\ . . , / , & thek, Clm 9511 (wg Próchno),
portretów mezyjących juz poprzedników spopulary-
zowały się w w. XIII, niemniej ze stulecia XII
a nawet XI pochodzą obrazy biskupów i opatów
w miejscowościach bawarskich, takich jak Michel- w r. 1071, na pięciu stronicach (od fol. 16 v. do fol.
bauern, Eichstatt, Augsburg140. Stary zwyczaj a także 18 v.), w dwu poziomych strefach ustawiono na każdej
przedstawienia tego typu przypuszczalnie były ze stron po dwie trój osobowe grupy świętych lokal-
znane twórcy programu ikonograficznego i kompo- nych (od św. Willibalda począwszy) i biskupów
zycyjnego Kodeksu emmeramskiego. Szeregi opatów Eichstatt panujących od r. 745. Galerię tę zamyka
z pag. 4, biskupów i lokalnych świętych ratyzboń- biskup Gundekar (1057-1075). W obu kodeksach
skich na dalszych miniaturach Kodeksu, poprze- grupy świętych, biskupów — a w emmeramskim
dzone identycznie zestawionymi grupami świętych dodatkowo opatów — wpisane zostały w ramy dzie-
na pag. 2 i 3, posiadają bardzo bliską analogię łące pola dwóch stref, jednej nad drugą. W Ewange-
w przedstawieniach szeregów świętych i biskupów Harzu emmeramskim przybrały one architektoniczną
w tzw. Gundekarianum pochodzącym z bawarskiego postać arkad, w Gundekarianum są bardziej zróżnico-
Eichstatt (ryc. 23)141. W tej pontyfikalnej księdze wane. Obok półkolistych i trójkątnych arkad wy-
wykonanej, na polecenie biskupa Gundekara II stępują kolumnady, nad którymi biegnie listwa z za-
i3s Filipowicz-Osieczkowska, La Mosaiąue de la
Porte Royale..., s. 47. — N. P. Kondakov, Ikonografia
Bogomatieri, I, St Petersburg 1914, s. 354, 359-360.
139 J. von Schlosser, Beitrdge zur Kunstgeschichte aus
den Stiftąuellen der friihen Mittelalters (Sitzungsberichte der
Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften der Philozophisch-
-Hist. Classe, Bd CXXIII, Wien 1891, s. 120-128).
110 Swarzenski, Salzburger Malerei..., s. 23-25.
141Bange, o.c, s. 97-98, tabl. 34-35, nr 93, tabl. 36,
nr 95, 96, tabl. 37, nr 97, 98.
37
nia dla kompozycyjnego rozbicia jednego ciągu
treściowego w malarstwie monumentalnym.
W malarstwie ściennym nie zawsze donatorów
przedstawiano w najbliższym sąsiedztwie Pantokra-
tora. Osieczkowska analizując kompozycje wiążące
się z ideą orędownictwa wymienia mozaiki, które
niegdyś znajdowały się w nawie kościoła Św. De-
metriusza w Salonikach, (początek w. VII)138.
Donatora i jego rodzinę prowadzili przed Dziewicę
archaniołowie Michał i Gabriel, cna zaś orędując
za nimi wyciągała ręce ku Chrystusowi wyobrażo-
nemu w apsydzie. Donatorów z Kodeksu emmerem-
skiego : cesarza Henryka IV, króla Henryka V i króla
Konrada polecają Chrystusowi w majestacie (ryc. 6)
najważniejsi orędownicy i święci z litanii ze św.
Emmeramem na czele. Do modlitwy za władców
dołączają się nieżyjący już świątobliwi opaci z em-
meramskiego klasztoru. Przedstawianie szeregów
osobistości połączonych następstwem panowania
było zwyczajem starym. Wizerunki papieży za-
chowały się w rawenneńskim kościele SanfApollinare
in Ciasse, w San Paolo fuori le mura w Rzymie,
istniały w kościele San Gennaro w Neapolu. Z tery- iWB^^ai"^^^
torium Niemiec znane są przedstawienia biskupów
W AugsburgU (1070-1071) i W Salzburgu na dworze 24- Miniatura dedykacyjna, Komentarze Grzegorza Wiel-
biskupim (prawdopodobnie z w. XI)139. Szeregi kieg0 do EzeMel\f°!-1 J-> Mtochen, Bayerische Staatsbiblio-
, T . . *\ . . , / , & thek, Clm 9511 (wg Próchno),
portretów mezyjących juz poprzedników spopulary-
zowały się w w. XIII, niemniej ze stulecia XII
a nawet XI pochodzą obrazy biskupów i opatów
w miejscowościach bawarskich, takich jak Michel- w r. 1071, na pięciu stronicach (od fol. 16 v. do fol.
bauern, Eichstatt, Augsburg140. Stary zwyczaj a także 18 v.), w dwu poziomych strefach ustawiono na każdej
przedstawienia tego typu przypuszczalnie były ze stron po dwie trój osobowe grupy świętych lokal-
znane twórcy programu ikonograficznego i kompo- nych (od św. Willibalda począwszy) i biskupów
zycyjnego Kodeksu emmeramskiego. Szeregi opatów Eichstatt panujących od r. 745. Galerię tę zamyka
z pag. 4, biskupów i lokalnych świętych ratyzboń- biskup Gundekar (1057-1075). W obu kodeksach
skich na dalszych miniaturach Kodeksu, poprze- grupy świętych, biskupów — a w emmeramskim
dzone identycznie zestawionymi grupami świętych dodatkowo opatów — wpisane zostały w ramy dzie-
na pag. 2 i 3, posiadają bardzo bliską analogię łące pola dwóch stref, jednej nad drugą. W Ewange-
w przedstawieniach szeregów świętych i biskupów Harzu emmeramskim przybrały one architektoniczną
w tzw. Gundekarianum pochodzącym z bawarskiego postać arkad, w Gundekarianum są bardziej zróżnico-
Eichstatt (ryc. 23)141. W tej pontyfikalnej księdze wane. Obok półkolistych i trójkątnych arkad wy-
wykonanej, na polecenie biskupa Gundekara II stępują kolumnady, nad którymi biegnie listwa z za-
i3s Filipowicz-Osieczkowska, La Mosaiąue de la
Porte Royale..., s. 47. — N. P. Kondakov, Ikonografia
Bogomatieri, I, St Petersburg 1914, s. 354, 359-360.
139 J. von Schlosser, Beitrdge zur Kunstgeschichte aus
den Stiftąuellen der friihen Mittelalters (Sitzungsberichte der
Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften der Philozophisch-
-Hist. Classe, Bd CXXIII, Wien 1891, s. 120-128).
110 Swarzenski, Salzburger Malerei..., s. 23-25.
141Bange, o.c, s. 97-98, tabl. 34-35, nr 93, tabl. 36,
nr 95, 96, tabl. 37, nr 97, 98.
37