DOI Artikel:
Alberowa, Zofia: Symbolika dekoracji japońskich inrô w okresie Edo (na przykladzie zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20357#0176
i skrótowość form przy równoczesnym bezbłędnym,
prawie muzycznym rytmie linii i płaszczyzn świadczą
0 dużym malarskim wyczuciu dekoratora. Być może,
iż motyw został przejęty z nie znanego nam malo-
widła artystów Kanó, tym bardziej iż czapla i trzciny
należały do klasycznego repertuaru tej szkoły.
Jakie treści ideowe. wyrażali artyści Dalekiego
Wschodu za pośrednictwem tego rzadkiego i pięk-
nego ptaka ? „Shira-sagiK — biała czapla — uważana
była, podobnie jak lotos, za buddyjski symbol
czystości. Lotos, którego płatki pozostają niepoka-
lane, mimo iż wyrasta z brudnej wody, i czapla,
zachowująca biel swego upierzenia, chociaż brodzi
po trzęsawiskach, były symbolem wyznawcy Buddy,
który w bagnie świata winien zachować czystość
1 prostotę duszy156. Czapla występowała również
jako laicki symbol czystości, oznaczając uczciwość
i nieprzekupność. S. Cammann wspomina o symbo-
lice tego motywu na guzach przeznaczonych na
podarunki dla urzędników w Chinach157.
Trzecie z kolei puzderko na lekarstwa zwraca
przede wszystkim uwagę rzadko stosowaną techniką
dekoracji158. Tło jego — szarawobiałe, pokryte
siatką drobnych, czarnych spękań przypominają-
cych krakelurę porcelany — ułożone zostało z frag-
mentów skorupek jaja pociągniętych przezroczystą
laką i wypolerowanych do połysku szkliwa (ryc. 36).
Na tle tej swoistego rodzaju mozaiki wyraziście
odcina się relief dekoracji wykonanej z laki prószo-
nej złotej, czerwonej, brązowej i czarnej, wzboga-
conej inkrustowanymi pasemkami złota, okruchami
perłowca i ołowiem. Kogut o nastroszonym kołnierzu
i ogonie, którego pióra obejmują jak wspaniały
wachlarz wierzch inró, podskakuje z rozcapierzo-
nymi szponami atakując skradające się doń zwierzę
o giętkim, podobnym do łasicy korpusie. Jedynie
głowa zwierzęcia widoczna jest u dołu inró, tułów
jego i długi ogon przewija się na drugą stronę puz-
derka, układając się ukośnie, po linii przekątnej.
Kompozycja typu kontynuacyjnego rozciąga się więc
158 Cammann, Substance and Symbol..., s. 110.
157 Tamże.
158 Inro z laki keiran-nuri, dekoracja hiramakie, kirigane,
aogai, inkrustacja ołowiem i zlotem, 74 X 70 X 24 mm. Ojime
z awenturynu. Pod spodem sygnatura złotą laką na złotym
tle, prawie niewidoczna: wykonał Tósai [?]. Nr inw. 156 490.
Z kolekcji Leona Kostki.
36. Inro z kogutem i tanuki, 2. połowa w. XIX (fot. Muzeum
Narodowe w Krakowie).
jakby w trzech kierunkach, łącząc w jeden obraz
obie strony puzderka i jego wierzch. Scenka ta,
ujęta realistycznie, w stylu typowym dla drugiej
połowy w. XIX, posiada dość jednoznaczną wymowę
symboliczną, jakkolwiek wśród znanych mi puzde-
rek na lekarstwa stanowi jedyny przykład takiego
zdobnictwa. Skradające się zwierzę o krótkich
łapach, pyszczku łasicy i puszystym, inkrustowanym
gęsto pasemkami złota futrze — to tanuki, wystę-
pujący często w legendzie i w sztukach plastycz-
nych, popularny zwłaszcza w okresie Edo159. Wiele
opowieści osnutych jest wokół obdarzonego tajemną
mocą tanuki, który — jak wierzono — przybierał
często postać ludzką lub zamieniał się w przed-
159 Tanuki- jenot (łac. Nyctereutes procyonides) — zwierzę
żyjące na obszarach Dalekiego Wschodu od wschodniej Sy-
berii, Korei, Japonii aż po północne Chiny. Podobny nieco
do lisa, lecz mniejszy. W literaturze zachodniej często określany
mylnie jako borsuk lub szop. Liczne humorystyczne scenki,
w których występuje tanuki spotyka się w drzeworytach i we
wzornikach dla rzemiosła artystycznego z 1. połowy w. XIX.
168
prawie muzycznym rytmie linii i płaszczyzn świadczą
0 dużym malarskim wyczuciu dekoratora. Być może,
iż motyw został przejęty z nie znanego nam malo-
widła artystów Kanó, tym bardziej iż czapla i trzciny
należały do klasycznego repertuaru tej szkoły.
Jakie treści ideowe. wyrażali artyści Dalekiego
Wschodu za pośrednictwem tego rzadkiego i pięk-
nego ptaka ? „Shira-sagiK — biała czapla — uważana
była, podobnie jak lotos, za buddyjski symbol
czystości. Lotos, którego płatki pozostają niepoka-
lane, mimo iż wyrasta z brudnej wody, i czapla,
zachowująca biel swego upierzenia, chociaż brodzi
po trzęsawiskach, były symbolem wyznawcy Buddy,
który w bagnie świata winien zachować czystość
1 prostotę duszy156. Czapla występowała również
jako laicki symbol czystości, oznaczając uczciwość
i nieprzekupność. S. Cammann wspomina o symbo-
lice tego motywu na guzach przeznaczonych na
podarunki dla urzędników w Chinach157.
Trzecie z kolei puzderko na lekarstwa zwraca
przede wszystkim uwagę rzadko stosowaną techniką
dekoracji158. Tło jego — szarawobiałe, pokryte
siatką drobnych, czarnych spękań przypominają-
cych krakelurę porcelany — ułożone zostało z frag-
mentów skorupek jaja pociągniętych przezroczystą
laką i wypolerowanych do połysku szkliwa (ryc. 36).
Na tle tej swoistego rodzaju mozaiki wyraziście
odcina się relief dekoracji wykonanej z laki prószo-
nej złotej, czerwonej, brązowej i czarnej, wzboga-
conej inkrustowanymi pasemkami złota, okruchami
perłowca i ołowiem. Kogut o nastroszonym kołnierzu
i ogonie, którego pióra obejmują jak wspaniały
wachlarz wierzch inró, podskakuje z rozcapierzo-
nymi szponami atakując skradające się doń zwierzę
o giętkim, podobnym do łasicy korpusie. Jedynie
głowa zwierzęcia widoczna jest u dołu inró, tułów
jego i długi ogon przewija się na drugą stronę puz-
derka, układając się ukośnie, po linii przekątnej.
Kompozycja typu kontynuacyjnego rozciąga się więc
158 Cammann, Substance and Symbol..., s. 110.
157 Tamże.
158 Inro z laki keiran-nuri, dekoracja hiramakie, kirigane,
aogai, inkrustacja ołowiem i zlotem, 74 X 70 X 24 mm. Ojime
z awenturynu. Pod spodem sygnatura złotą laką na złotym
tle, prawie niewidoczna: wykonał Tósai [?]. Nr inw. 156 490.
Z kolekcji Leona Kostki.
36. Inro z kogutem i tanuki, 2. połowa w. XIX (fot. Muzeum
Narodowe w Krakowie).
jakby w trzech kierunkach, łącząc w jeden obraz
obie strony puzderka i jego wierzch. Scenka ta,
ujęta realistycznie, w stylu typowym dla drugiej
połowy w. XIX, posiada dość jednoznaczną wymowę
symboliczną, jakkolwiek wśród znanych mi puzde-
rek na lekarstwa stanowi jedyny przykład takiego
zdobnictwa. Skradające się zwierzę o krótkich
łapach, pyszczku łasicy i puszystym, inkrustowanym
gęsto pasemkami złota futrze — to tanuki, wystę-
pujący często w legendzie i w sztukach plastycz-
nych, popularny zwłaszcza w okresie Edo159. Wiele
opowieści osnutych jest wokół obdarzonego tajemną
mocą tanuki, który — jak wierzono — przybierał
często postać ludzką lub zamieniał się w przed-
159 Tanuki- jenot (łac. Nyctereutes procyonides) — zwierzę
żyjące na obszarach Dalekiego Wschodu od wschodniej Sy-
berii, Korei, Japonii aż po północne Chiny. Podobny nieco
do lisa, lecz mniejszy. W literaturze zachodniej często określany
mylnie jako borsuk lub szop. Liczne humorystyczne scenki,
w których występuje tanuki spotyka się w drzeworytach i we
wzornikach dla rzemiosła artystycznego z 1. połowy w. XIX.
168