DOI Artikel:
Alberowa, Zofia: Symbolika dekoracji japońskich inrô w okresie Edo (na przykladzie zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20357#0180
łowy w. XVIII, przedstawia na cynobrowym tle
parę stylizowanych lwów, wykonanych w niskim
reliefie, prószonych złotą laką (ryc. 39 i 40)167.
Stoją one na skalnym występie: z jednej strony
puzderka, pod palmą — lwica z uniesionym ku
górze łbem i otwartym pyskiem, z drugiej — lew
obok krzewu kwitnącej piwonii. Oba zwierzęta
mają bujne, opadające w puklach grzywy, płomie-
niście rozwiane kity ogonów i przesadnie zaznaczone
muskuły. Centralna oś kompozycji znajduje się na
wąskim boku inrd, właściwie na prowadnicy sznura.
Obie strony puzderka dopełniają się wzajemnie,
tworząc jeden obraz. Rzadko spotykane matowe,
cynobrowe tło s kontrastowane z prószonym pyłem
szlachetnego metalu stwarza niezwykły barwny
akord czerwono-złoty, cieniowany delikatnie czer-
nią, przezierającą w miejscach celowo dokonanego
przetarcia wierzchniej warstwy laki.
Ikonograficzny wzór na pół fantastycznych
zwierząt zwanych karashishi, czyli chińskie lwy,
przyszedł do Japonii z Chin. Lew ten był początkowo
43. Ideogram ju i jego ornamentalnie stylizowana forma.
jednym z symboli buddyzmu. Spełniał ważką rolę
również i w ikonograficznym repertuarze mani-
cheizmu, który do Chin przyszedł w kilka wieków
później168. Jednakże niewielu Chińczyków miało
okazję ujrzeć prawdziwego lwa. Nieliczne okazy tych
zwierząt, przysyłane od I w. n. e. z Persji jako
królewskie daniny dla Syna Nieba, trzymane były
w cesarskich parkach i jedynie uprzywilejowani
167 Inro z laki shu-nuri, dekoracja takamakie i kirigane,
70 x 55x23 mm. Netsuke z drewna oklejonego płytkami
płaskorzeźbionego szylkretu na podkładzie złotej folii. Nr inw.
141 588. Z kolekcji Feliksa Jasieńskiego.
168 S. Cammann, The Lion and Grapę Patterns on Chinese
dworzanie mieli zaszczyt je oglądać. Tak więc wy-
obraźnia artystów stworzyła własny, odległy od
rzeczywistości obraz buddyjskiego lwa — potęż-
nego, ciemnoniebieskiego zwierzęcia o skręconej
w loki grzywie i fryzowanym ogonie. Lwy te wy-
stępowały zazwyczaj parami. W rzeźbie spełniały
funkcję strażników bram, stały przed tronem ce-
sarskim, strzegły wejścia do świątyń. Samica zwykle
bawiła się ze swym małym, samiec trzymał w łapach
kulę, która — jak wierzono — zawierała esencję
życia. W scenie wyobrażonej na omawianym inrd
zwierzęta nie reprezentują jednak strażników strze-
gących bogów czy możnych tego świata. Jest to
ilustracja chińskiej legendy o lwach, które strącają
swe nowo narodzone małe do przepaści, aby wy-
próbować jego siłę i odwagę. Gdy lwiątko wzywane
głosem matki zaczynało wdrapywać się do góry,
uznawano je za godne miana najdoskonalszego ze
zwierząt (ryc. 41). Symboliczna przenośnia jest
jasna — mimo iż strącony z urwiska lewek nie jest
na omawianym inrd widoczny, on właśnie odgrywa
tu główną rolę symbolu odwagi i wytrwałości
w zwalczaniu przeszkód, najbardziej pożądanych
cech w kształtowaniu charakteru samurajów.
Tę samą mniej więcej naukę moralną, w której
wysiłek uwieńczony zostaje nagrodą, przekazuje
dekoracja następnego inrd, sygnowanego przez
artystę Tokuyoshi169. Tematem tej dekoracji obej-
mującej całe puzderko wokoło są dwa karpie pod
wodospadem, który rwącą strugą spada między
dwiema skalnymi ścianami (ryc. 42). Jeden z karpi
usiłuje płynąć w górę wodospadu, drugi — na od-
wrocie inrd — wynurza się ze wzburzonych, sche-
matycznie potraktowanych fal, jak gdyby rezygnując
z pokonania przeszkody.
Cała dekoracja wykonana w złotym, silnie wy-
stępującym reliefie, na równie złotym, lśniącym tle,
inkrustowana ponadto kwadracikami złota sprawia
nieprzyjemne, chłodne wrażenie. Wydłużona forma
inrd z mocno wypukłym wierzchem i spodem, wspo-
mniane już rozrzutne użycie złota oraz skłonność
do naturalizmu widoczna w ukształtowaniu ryb
świadczą, iż inrd powstało około połowy w. XIX.
Bronze Mirrors (Artibus Asiae XVI, 1953, s. 284-
-291).
169 Inrd z laki kinfunji, dekoracja takamakie, hiramakie,
ibushi-gin, kirigane, 98x48x29 mm. Nr inw. 156 489. Z ko-
lekcji Leona Kostki.
172
parę stylizowanych lwów, wykonanych w niskim
reliefie, prószonych złotą laką (ryc. 39 i 40)167.
Stoją one na skalnym występie: z jednej strony
puzderka, pod palmą — lwica z uniesionym ku
górze łbem i otwartym pyskiem, z drugiej — lew
obok krzewu kwitnącej piwonii. Oba zwierzęta
mają bujne, opadające w puklach grzywy, płomie-
niście rozwiane kity ogonów i przesadnie zaznaczone
muskuły. Centralna oś kompozycji znajduje się na
wąskim boku inrd, właściwie na prowadnicy sznura.
Obie strony puzderka dopełniają się wzajemnie,
tworząc jeden obraz. Rzadko spotykane matowe,
cynobrowe tło s kontrastowane z prószonym pyłem
szlachetnego metalu stwarza niezwykły barwny
akord czerwono-złoty, cieniowany delikatnie czer-
nią, przezierającą w miejscach celowo dokonanego
przetarcia wierzchniej warstwy laki.
Ikonograficzny wzór na pół fantastycznych
zwierząt zwanych karashishi, czyli chińskie lwy,
przyszedł do Japonii z Chin. Lew ten był początkowo
43. Ideogram ju i jego ornamentalnie stylizowana forma.
jednym z symboli buddyzmu. Spełniał ważką rolę
również i w ikonograficznym repertuarze mani-
cheizmu, który do Chin przyszedł w kilka wieków
później168. Jednakże niewielu Chińczyków miało
okazję ujrzeć prawdziwego lwa. Nieliczne okazy tych
zwierząt, przysyłane od I w. n. e. z Persji jako
królewskie daniny dla Syna Nieba, trzymane były
w cesarskich parkach i jedynie uprzywilejowani
167 Inro z laki shu-nuri, dekoracja takamakie i kirigane,
70 x 55x23 mm. Netsuke z drewna oklejonego płytkami
płaskorzeźbionego szylkretu na podkładzie złotej folii. Nr inw.
141 588. Z kolekcji Feliksa Jasieńskiego.
168 S. Cammann, The Lion and Grapę Patterns on Chinese
dworzanie mieli zaszczyt je oglądać. Tak więc wy-
obraźnia artystów stworzyła własny, odległy od
rzeczywistości obraz buddyjskiego lwa — potęż-
nego, ciemnoniebieskiego zwierzęcia o skręconej
w loki grzywie i fryzowanym ogonie. Lwy te wy-
stępowały zazwyczaj parami. W rzeźbie spełniały
funkcję strażników bram, stały przed tronem ce-
sarskim, strzegły wejścia do świątyń. Samica zwykle
bawiła się ze swym małym, samiec trzymał w łapach
kulę, która — jak wierzono — zawierała esencję
życia. W scenie wyobrażonej na omawianym inrd
zwierzęta nie reprezentują jednak strażników strze-
gących bogów czy możnych tego świata. Jest to
ilustracja chińskiej legendy o lwach, które strącają
swe nowo narodzone małe do przepaści, aby wy-
próbować jego siłę i odwagę. Gdy lwiątko wzywane
głosem matki zaczynało wdrapywać się do góry,
uznawano je za godne miana najdoskonalszego ze
zwierząt (ryc. 41). Symboliczna przenośnia jest
jasna — mimo iż strącony z urwiska lewek nie jest
na omawianym inrd widoczny, on właśnie odgrywa
tu główną rolę symbolu odwagi i wytrwałości
w zwalczaniu przeszkód, najbardziej pożądanych
cech w kształtowaniu charakteru samurajów.
Tę samą mniej więcej naukę moralną, w której
wysiłek uwieńczony zostaje nagrodą, przekazuje
dekoracja następnego inrd, sygnowanego przez
artystę Tokuyoshi169. Tematem tej dekoracji obej-
mującej całe puzderko wokoło są dwa karpie pod
wodospadem, który rwącą strugą spada między
dwiema skalnymi ścianami (ryc. 42). Jeden z karpi
usiłuje płynąć w górę wodospadu, drugi — na od-
wrocie inrd — wynurza się ze wzburzonych, sche-
matycznie potraktowanych fal, jak gdyby rezygnując
z pokonania przeszkody.
Cała dekoracja wykonana w złotym, silnie wy-
stępującym reliefie, na równie złotym, lśniącym tle,
inkrustowana ponadto kwadracikami złota sprawia
nieprzyjemne, chłodne wrażenie. Wydłużona forma
inrd z mocno wypukłym wierzchem i spodem, wspo-
mniane już rozrzutne użycie złota oraz skłonność
do naturalizmu widoczna w ukształtowaniu ryb
świadczą, iż inrd powstało około połowy w. XIX.
Bronze Mirrors (Artibus Asiae XVI, 1953, s. 284-
-291).
169 Inrd z laki kinfunji, dekoracja takamakie, hiramakie,
ibushi-gin, kirigane, 98x48x29 mm. Nr inw. 156 489. Z ko-
lekcji Leona Kostki.
172