DOI article:
Miziołek, Jerzy: Przedstawienia procesji w sztuce wczesnochrześcijańskiej
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20539#0027
14. Adventus Wespazjana, rysunkowa rekonstrukcja Magiego reliefu spod Cancellerii, Musei Vaticani (wg Bril-
lianta)
ra 100 — że płytka z Trewiru przedstawia trans-
lację szczątków czterdziestu męczenników w r.
552 do kościoła Św. Ireny w Konstantynopolu.
Na poparcie swej teoria badacze ci cytują wzmian-
kę jednego z historyków, według której szczątki
czterdziestu męczenników przewozili w skrzynce
trzymanej na kolanach dwaj patriarchowie jadą-
cy na cesarskim wozie. Za powstaniem zabytku
w w. VII opowiadają się m. in. Delbriick101,
Stern 102, a ostatnio Spain 103. W przeciwieństwie
do większości badaczy, wiążących translację z
Konstantynopolem, Spain umiejscawia ją w Je-
rozolimie. Miała się odbyć na Golgocie w r. 630,
a jej celem byłoby przewiezienie odebranych Per-
som relikwii Krzyża Św.
Autorami najciekawszej z ostatnio postawio-
nych hipotez są wymienieni już Holum i Vikan,
którzy w oparciu o źródła pisane i analizę zabyt-
ku doszli do wniosku, iż procesja ta odbyła się
w r. 421 i dotyczyła relikwii św. Stefana, któ-
re — niejako w podzięce za hojne fundacje ów-
czesnego cesarza Teodozjusza II i jego świętobli-
wej siostry Pulcherii (m. in. słynny crux gem-
mita na Golgocie) — zostały ofiarowane Kon-
stantynopolowi przez patriarchę Jerozolimy. To
znana z pobożności Bulcheria stałaby zatem przed
bazyliką z krzyżem w ręku, będącym aluzją do
krzyża na Golgocie, cesarzem zaś prowadzącym
pochód byłby Teodozjusz II1M. Choć przytoczo-
na tu hipoteza jest niezwykle sugestywna, to jed-
nak styl dzieła zdaje się być bliższy panującemu
w sztuce w. VI niż pierwszej ćwierci wieku V.
Wydaje się, że powiązanie omawianego za-
bytku z Konstantynopolem jest słuszne. Miasto,
zbudowane na imiejscu niewielkiego Bizantion i
zaplanowane jako Nowy Rzym, nie posiadało ty-'
lu świętych relikwii co Stary Rzym i inne wiel-
kie metropolie Imperium. Z tego powodu od cza-
sów Konstantyna ciągle sprowadzano tutaj z ró-
żnych terenów Cesarstwa relikwie, traktowane
jak najdroższy skarb. O wielu takich uroczysto-
ściach mówią źródła pisane, na co wskazywaliś-
my już wcześniej. Jedna spośród tych licznych
procesji mogła zostać (upamiętniona na trewir-
skiej płytce, choć wciąż brakuje dostatecznych
dowodów na to, by związać ją bez wątpliwości z
którąś znaną nam z opisów procesją-translaeją.
O tym, że odbyła się w Konstantynopolu, zdaje
100 A. G r a b a r, Martyrium: Recherches sur le cul-
te des reliąues et l'art chretien antiąue, 2, Paris 1946,
s. 354. Grabair wyraża opinię, że chodzi tu o translację,
która odbyła isiię w r. 544. Zoto. też O. M. Dalton,
Bvzantine Art and Archeology, Oxford 1911, s. 212;
V. H. E 1 b e r n, Das erste Jahrtausend, Dusseldorf 1962,
nr 113.
101 R. Delbriick, Die Consulardiptychen und ver-
wandte Denkmdler, Berlin-Leipzig 1929, nr 67 do tekstu
na s. 261 n. — por. też Nussbaum, o.c, szp. 1035;
W. Lowrie, The Art in Early Church, New York
1947, s. 188.
102 H. Stern, Sztuka bizantyńska, Warszawa 1975,
s. 64 (przeł. T. Mroczko).
103 S. Spain, The Translation oj Relics Ivory. Trier
(Dumbarton Oaks Papers, 31, 1978, s. 279 i n.) — por.
A. F r o 1 o w, La Vraie Croix et les expeditions d'Hera-
clius en Perse (Revue des Etudes Byzantines, 11, 1953,
s. 88 i n.).
104 Z podobną hipotezą wystąpił już w w. XIX G. B.
Rossi — zob. Strzygowski, o.c, s. 86.
21
lianta)
ra 100 — że płytka z Trewiru przedstawia trans-
lację szczątków czterdziestu męczenników w r.
552 do kościoła Św. Ireny w Konstantynopolu.
Na poparcie swej teoria badacze ci cytują wzmian-
kę jednego z historyków, według której szczątki
czterdziestu męczenników przewozili w skrzynce
trzymanej na kolanach dwaj patriarchowie jadą-
cy na cesarskim wozie. Za powstaniem zabytku
w w. VII opowiadają się m. in. Delbriick101,
Stern 102, a ostatnio Spain 103. W przeciwieństwie
do większości badaczy, wiążących translację z
Konstantynopolem, Spain umiejscawia ją w Je-
rozolimie. Miała się odbyć na Golgocie w r. 630,
a jej celem byłoby przewiezienie odebranych Per-
som relikwii Krzyża Św.
Autorami najciekawszej z ostatnio postawio-
nych hipotez są wymienieni już Holum i Vikan,
którzy w oparciu o źródła pisane i analizę zabyt-
ku doszli do wniosku, iż procesja ta odbyła się
w r. 421 i dotyczyła relikwii św. Stefana, któ-
re — niejako w podzięce za hojne fundacje ów-
czesnego cesarza Teodozjusza II i jego świętobli-
wej siostry Pulcherii (m. in. słynny crux gem-
mita na Golgocie) — zostały ofiarowane Kon-
stantynopolowi przez patriarchę Jerozolimy. To
znana z pobożności Bulcheria stałaby zatem przed
bazyliką z krzyżem w ręku, będącym aluzją do
krzyża na Golgocie, cesarzem zaś prowadzącym
pochód byłby Teodozjusz II1M. Choć przytoczo-
na tu hipoteza jest niezwykle sugestywna, to jed-
nak styl dzieła zdaje się być bliższy panującemu
w sztuce w. VI niż pierwszej ćwierci wieku V.
Wydaje się, że powiązanie omawianego za-
bytku z Konstantynopolem jest słuszne. Miasto,
zbudowane na imiejscu niewielkiego Bizantion i
zaplanowane jako Nowy Rzym, nie posiadało ty-'
lu świętych relikwii co Stary Rzym i inne wiel-
kie metropolie Imperium. Z tego powodu od cza-
sów Konstantyna ciągle sprowadzano tutaj z ró-
żnych terenów Cesarstwa relikwie, traktowane
jak najdroższy skarb. O wielu takich uroczysto-
ściach mówią źródła pisane, na co wskazywaliś-
my już wcześniej. Jedna spośród tych licznych
procesji mogła zostać (upamiętniona na trewir-
skiej płytce, choć wciąż brakuje dostatecznych
dowodów na to, by związać ją bez wątpliwości z
którąś znaną nam z opisów procesją-translaeją.
O tym, że odbyła się w Konstantynopolu, zdaje
100 A. G r a b a r, Martyrium: Recherches sur le cul-
te des reliąues et l'art chretien antiąue, 2, Paris 1946,
s. 354. Grabair wyraża opinię, że chodzi tu o translację,
która odbyła isiię w r. 544. Zoto. też O. M. Dalton,
Bvzantine Art and Archeology, Oxford 1911, s. 212;
V. H. E 1 b e r n, Das erste Jahrtausend, Dusseldorf 1962,
nr 113.
101 R. Delbriick, Die Consulardiptychen und ver-
wandte Denkmdler, Berlin-Leipzig 1929, nr 67 do tekstu
na s. 261 n. — por. też Nussbaum, o.c, szp. 1035;
W. Lowrie, The Art in Early Church, New York
1947, s. 188.
102 H. Stern, Sztuka bizantyńska, Warszawa 1975,
s. 64 (przeł. T. Mroczko).
103 S. Spain, The Translation oj Relics Ivory. Trier
(Dumbarton Oaks Papers, 31, 1978, s. 279 i n.) — por.
A. F r o 1 o w, La Vraie Croix et les expeditions d'Hera-
clius en Perse (Revue des Etudes Byzantines, 11, 1953,
s. 88 i n.).
104 Z podobną hipotezą wystąpił już w w. XIX G. B.
Rossi — zob. Strzygowski, o.c, s. 86.
21