DOI article:
Miziołek, Jerzy: Przedstawienia procesji w sztuce wczesnochrześcijańskiej
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20539#0032
21. Ofiara Terencjusza, rysunek malowidła ściennego w świątyni
Bela w Dura Europos (wg Breastoda)
dujące się obok prezbiterium starotestamenjtowe
sceny składania ofiar i przekazywania praw Moj-
żeszowi 118.
W literaturze przedmiotu często powraca kwe-
stia, w jakiej części świątyni rozgrywa się przed-
stawiona w mozaikach akcja. Fontanna i drzwi w
.scenie z Teodorą zdają się wskazywać, że ce-
sarzowa rzeczywiście, jak już wspomnieliśmy,
przemierza nairteks, zaś jednolicie złote tło w
wyobrażeniu z Justynianem i Maksymianem po-
zwala przypuszczać, że znajdują się oni wewnątrz
świątyni119. Pewne obiekcje wobec takiej inter-
pretacji budzić może fakt, że głowę cesarza, znaj-
dującego się w sz,yk>u procesji, zdobi nadal dia-
dem, który winien był zdjąć zaraz po wejściu do
narteksu120. Pamiętać jednak należy, iż chodzi
tutaj o przedstawienie reprezentacyjne, w któ-
rym przecież nie sposób sobie wyobrazić cesarza
bez najważniejszej oznaki władzyl21. Niektórzy
spośród badaczy piszących o S. Vitale rozważali,
czy procesje z udziałem cesarskiej pary znajdują
118 Von Simson, o.c, s. 31 n.; Deichmann,
Kommentar 2, s. 150, 160, 182; Nordstrom, o.c,
s. 102 i n.; F. G e r k e, Nuovi aspetti sull'ordinamento
compositivo dei mosaici del presbiterio di San Vitale di
Ravenna. Corsi di cultura, suWarte ravennate e bizan-
tina, 11, 1960, s. 85 i n.
119 Zob. uwagi na ten temat Nordstrom a, o.c,
s. 101; Mathews, o.c, s. 147 — por. także Grabar,
L'empereur..., s. 106 i n.; G. Rodenwaldt, Bemer-
kungen zu den Kaisermosaiken in San Vitale (Jahrbuch
des deutschen archaologischen Instituts, 50/60, 1949, s. 99
i n.); C. B e r t e 11 i, Giustiniano [w:] Enciclopedia deli'
arte antica classica e orientale, III, Roma IW, s. 931 n.
O konsze, na której tle ukazano Teodorą, pisze Deich-
mann, Kommentar 2, s. 181.
się w czasie pochodu, czy też stoją122. Zagadnie-
nie to wiąże się z problemem frontalizmu, któ-
rym nie będziemy się tutaj szerzej zajmować 123.
Powiemy tylko, że frointalizm, będący jedną z, cech
sztuki późnoaintycznej, pojawił się już w pier-
wszych wiekach Cesarstwa i od epoki Sewerów
stanowił jeden z nurtów sztuki imperialnej, a
zatriumfował w w. VI. Dla nasizych rozważań
najważniejsze jest to, że bezruch objawiający się
przez takie ujęcie jest pozorny — był to bowiem
niezbędny środek formalny towarzyszący ujęciom
osoby cesarza — i że procesja w S. Vitale, spra-
wiająca wrażenie stojącej, jest przedstawiona w
ruchu m.
Większość z omówionych tutaj przedstawień
to (na qgół prawdziwe dzieła sztuki, jednakże dla
badacza ikonografii ważne są także wyobrażenia,
które dziełami sztuki sensu stricto trudno byłoby
nazwać. Takie właśnie wyobrażenie przyjdzie te-
raz omówić.
Bagawat w egipskiej oazie El-Kharga naawa-
120 Nordstrom, o.c, s. 99; Mathews, o.c, s. 147.
121 Mathews, o.c, s. 147.
122 Por. m. in. Nordstrom, o.c, s. 102; Beck-
wdth, Early Christian..., s. 1116.
123 Na temat frontalizmu zob. M. I. Rostovtzeff,
Dura and the Problem of Parthian Art (Yale Classical
Studies, V, 1935, s. 155—304); G. Rodenwaldt, The
Transition to Late Classical Art [w:] Cambridge An-
cient History, XII, 1939, s. 344—370; E. H. Swift,
Roman Sources oj Christian Art, New York 1951, s.
153—194; E. Will, Le relief cultuel greco-romain, Pa-
ris 1955, s. 219—225; L. Buddę, Die Entstehung des
Antiken Representationsbildes, Berlin 1957; P. E. Arias,
Frontalita [w:] Enciciopedia deWarte antica classica e
orientale, III, Roma 1960, s. 742—749; K. W e s s e 1, Fron-
26
Bela w Dura Europos (wg Breastoda)
dujące się obok prezbiterium starotestamenjtowe
sceny składania ofiar i przekazywania praw Moj-
żeszowi 118.
W literaturze przedmiotu często powraca kwe-
stia, w jakiej części świątyni rozgrywa się przed-
stawiona w mozaikach akcja. Fontanna i drzwi w
.scenie z Teodorą zdają się wskazywać, że ce-
sarzowa rzeczywiście, jak już wspomnieliśmy,
przemierza nairteks, zaś jednolicie złote tło w
wyobrażeniu z Justynianem i Maksymianem po-
zwala przypuszczać, że znajdują się oni wewnątrz
świątyni119. Pewne obiekcje wobec takiej inter-
pretacji budzić może fakt, że głowę cesarza, znaj-
dującego się w sz,yk>u procesji, zdobi nadal dia-
dem, który winien był zdjąć zaraz po wejściu do
narteksu120. Pamiętać jednak należy, iż chodzi
tutaj o przedstawienie reprezentacyjne, w któ-
rym przecież nie sposób sobie wyobrazić cesarza
bez najważniejszej oznaki władzyl21. Niektórzy
spośród badaczy piszących o S. Vitale rozważali,
czy procesje z udziałem cesarskiej pary znajdują
118 Von Simson, o.c, s. 31 n.; Deichmann,
Kommentar 2, s. 150, 160, 182; Nordstrom, o.c,
s. 102 i n.; F. G e r k e, Nuovi aspetti sull'ordinamento
compositivo dei mosaici del presbiterio di San Vitale di
Ravenna. Corsi di cultura, suWarte ravennate e bizan-
tina, 11, 1960, s. 85 i n.
119 Zob. uwagi na ten temat Nordstrom a, o.c,
s. 101; Mathews, o.c, s. 147 — por. także Grabar,
L'empereur..., s. 106 i n.; G. Rodenwaldt, Bemer-
kungen zu den Kaisermosaiken in San Vitale (Jahrbuch
des deutschen archaologischen Instituts, 50/60, 1949, s. 99
i n.); C. B e r t e 11 i, Giustiniano [w:] Enciclopedia deli'
arte antica classica e orientale, III, Roma IW, s. 931 n.
O konsze, na której tle ukazano Teodorą, pisze Deich-
mann, Kommentar 2, s. 181.
się w czasie pochodu, czy też stoją122. Zagadnie-
nie to wiąże się z problemem frontalizmu, któ-
rym nie będziemy się tutaj szerzej zajmować 123.
Powiemy tylko, że frointalizm, będący jedną z, cech
sztuki późnoaintycznej, pojawił się już w pier-
wszych wiekach Cesarstwa i od epoki Sewerów
stanowił jeden z nurtów sztuki imperialnej, a
zatriumfował w w. VI. Dla nasizych rozważań
najważniejsze jest to, że bezruch objawiający się
przez takie ujęcie jest pozorny — był to bowiem
niezbędny środek formalny towarzyszący ujęciom
osoby cesarza — i że procesja w S. Vitale, spra-
wiająca wrażenie stojącej, jest przedstawiona w
ruchu m.
Większość z omówionych tutaj przedstawień
to (na qgół prawdziwe dzieła sztuki, jednakże dla
badacza ikonografii ważne są także wyobrażenia,
które dziełami sztuki sensu stricto trudno byłoby
nazwać. Takie właśnie wyobrażenie przyjdzie te-
raz omówić.
Bagawat w egipskiej oazie El-Kharga naawa-
120 Nordstrom, o.c, s. 99; Mathews, o.c, s. 147.
121 Mathews, o.c, s. 147.
122 Por. m. in. Nordstrom, o.c, s. 102; Beck-
wdth, Early Christian..., s. 1116.
123 Na temat frontalizmu zob. M. I. Rostovtzeff,
Dura and the Problem of Parthian Art (Yale Classical
Studies, V, 1935, s. 155—304); G. Rodenwaldt, The
Transition to Late Classical Art [w:] Cambridge An-
cient History, XII, 1939, s. 344—370; E. H. Swift,
Roman Sources oj Christian Art, New York 1951, s.
153—194; E. Will, Le relief cultuel greco-romain, Pa-
ris 1955, s. 219—225; L. Buddę, Die Entstehung des
Antiken Representationsbildes, Berlin 1957; P. E. Arias,
Frontalita [w:] Enciciopedia deWarte antica classica e
orientale, III, Roma 1960, s. 742—749; K. W e s s e 1, Fron-
26