DOI article:
Dreścik, Jan: Kwiatki Świętey Pustynie B. Salomei Panny, na Skale S. Maryey: Treści ideowe barokowej pustelni Bł. Salomei w Grodzisku koło Skały
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20541#0046
4. Grodzisko, pustelnia Bł. Salomei, ,,Tęcza Chrystusa
Ubiczowanego” (fort. P. Pencakowski)
Grodziska pustelnia była już niejednokrotnie
przedmiotem opracowań. Dawniejsza literatura o
charakterze starożytniczo-krajoznawczym — choć
nie brak i tam trafnych spostrzeżeń — pomijała
w zasadzie treści zaszyfrowane zarówno w posz-
czególnych elementach, jak i w całości założenia,
ograniczając się jedynie do cytowania stosownych
fragmentów z Kwiatków... i1. Stosunkowo nieda-
wno, z punktu widzenia nowoczesnej historii sztu-
ki, opracował monograficznie architekturę i rzeź-
bę Grodziska Jan Przała. Rezultaty jego badań
znane są jedynie ze streszczenia, a choć wnioski
11 Najważniejsze z nich to: A. Syski, Pustelnia
Św. Salomei, [b.m. (i ir.] (przed 1907); J. Wiśniewski,
Miasto Skala i Grodzisko w Olkuskiem, Maniówka 1935.
Pełny zestaw podaje Hol cer owa, o.c., s. XI—XIII.
12 J. Przała, Architektura i rzeźba Grodziska koło
Skały (Biuletyn HS, XXI, 1959), s. 123-AL24; tegoż,
Nieznana rzeźba warsztatu Berrecciego (Studia do Dzie-
jów Wawelu, III, 1968), s. 455 — tu mowa o rzeźbie uży-
tej wtórnie w Grodzisku jako posąg Henryka Brodatego,
tam zawarte są całkowicie słuszne, nie wyczer-
pują jednak zagadnienia. Autor ten zwrócił uwa-
gę, iż poziom artystyczny pustelni „nie dorasta”
do zawartych w niej treści. Omawiając te ostat-
nie Przała wskazał na pomnikowy — w stosunku
do błogosławionej i jej rodziny — charakter zało-
żenia, podkreślony przez zgodny z historią miej-
sca dobór posągów ustawionych na murze cmen-
tarnym, towarzyszących kolumnie błogosławionej
Salomei.
Spośród pozostałych członów zespołu (jeśli
chodzi o treści) Przała zajął się bliżej jedynie
słoniem dźwigającym obelisk, będącym kopią zna-
nego rzymskiego pomnika autorstwa Berniniego
(ryc. 7). Słusznie dostrzegł w tym zwierzęciu sym-
bol Religii, Czystości i Umiarkowania, w obeli-
sku zaś symbol Chwały. Właściwie odczytał też
solarne treści obelisku. Cały zaś monument —
w nawiązaniu do widniejącej na nim inskrypcji
(Cant. 3, 6) i wieńczącej go pierwotnie figury
Wniebowziętej -— zinterpretował jako pomnik
Wniebowziętej Marii, co wydaje się całkowicie za-
sadne, skoro znajdował się na Skale św. Marii 11 12.
Całościowego, acz z konieczności skrótowego
i nie pozbawionego pewnych nieścisłości, omówie-
nia grodziskiego założenia dokonał ostatnio Adam
Miłobędzki. Słusznie wskazał na kolumnę bł. Sa-
lomei i obelisk na słoniu jako na przestrzenne i
treściowe centra kompozycji, na kościół zaś jako
na dominantę całości, najbogatszą w składniki ar-
tystycznego i treściowego programu; nie podjął
jednak bliższej charakterystyki tych ostatnich13.
Na emblematyczny charakter elementów pustelni
zwróciła uwagę Anna Kozak przy okazji omawia-
nia związków literacko-obrazowych Kwiecia Ży-
wota... Niepodobna jednak pogodzić się z jej dia-
gnozą, iż poprzez zastosowanie „hermetycznej,
stworzonej na własny użytek symboliki” ks. Pis-
korski ograniczył możliwość interpretacji progra-
mu grodziskiego założenia do wyjaśnienia —- w
oparciu o Kwiatki... —■ wzajemnej zależności jego
elementów 14 *.
Dosyć bałamutne informacje, obok lapidarnej
charakterystyki artystycznych wartości architek-
tonicznego zespołu, zawiera fragment poświęcony
a pierwotnie przedstawiającej króla Dawida na zewnątrz
k a plic y Z ygmuinitio wslkie j.
13 A. Miłobędzki, Architektura polska XVII wie-
ku (Dzieje Sztuki Polskiej, IV, oz. 1, Warszawa 1980), s.
416—419. „Cela kiedyś Błogosławiomey” została tu myl-
nie określona jako „erem św. Marii Magdaleny”.
14 A. Kozak, Z wiązki literacko-obrazowe w utwo-
rze S. Piskorskiego „Flores Vitae B. Salomeae” {w:] Słowo
i Obraz. Materiały Sympozjum Komitetu Nauk o Sztu-
40
Ubiczowanego” (fort. P. Pencakowski)
Grodziska pustelnia była już niejednokrotnie
przedmiotem opracowań. Dawniejsza literatura o
charakterze starożytniczo-krajoznawczym — choć
nie brak i tam trafnych spostrzeżeń — pomijała
w zasadzie treści zaszyfrowane zarówno w posz-
czególnych elementach, jak i w całości założenia,
ograniczając się jedynie do cytowania stosownych
fragmentów z Kwiatków... i1. Stosunkowo nieda-
wno, z punktu widzenia nowoczesnej historii sztu-
ki, opracował monograficznie architekturę i rzeź-
bę Grodziska Jan Przała. Rezultaty jego badań
znane są jedynie ze streszczenia, a choć wnioski
11 Najważniejsze z nich to: A. Syski, Pustelnia
Św. Salomei, [b.m. (i ir.] (przed 1907); J. Wiśniewski,
Miasto Skala i Grodzisko w Olkuskiem, Maniówka 1935.
Pełny zestaw podaje Hol cer owa, o.c., s. XI—XIII.
12 J. Przała, Architektura i rzeźba Grodziska koło
Skały (Biuletyn HS, XXI, 1959), s. 123-AL24; tegoż,
Nieznana rzeźba warsztatu Berrecciego (Studia do Dzie-
jów Wawelu, III, 1968), s. 455 — tu mowa o rzeźbie uży-
tej wtórnie w Grodzisku jako posąg Henryka Brodatego,
tam zawarte są całkowicie słuszne, nie wyczer-
pują jednak zagadnienia. Autor ten zwrócił uwa-
gę, iż poziom artystyczny pustelni „nie dorasta”
do zawartych w niej treści. Omawiając te ostat-
nie Przała wskazał na pomnikowy — w stosunku
do błogosławionej i jej rodziny — charakter zało-
żenia, podkreślony przez zgodny z historią miej-
sca dobór posągów ustawionych na murze cmen-
tarnym, towarzyszących kolumnie błogosławionej
Salomei.
Spośród pozostałych członów zespołu (jeśli
chodzi o treści) Przała zajął się bliżej jedynie
słoniem dźwigającym obelisk, będącym kopią zna-
nego rzymskiego pomnika autorstwa Berniniego
(ryc. 7). Słusznie dostrzegł w tym zwierzęciu sym-
bol Religii, Czystości i Umiarkowania, w obeli-
sku zaś symbol Chwały. Właściwie odczytał też
solarne treści obelisku. Cały zaś monument —
w nawiązaniu do widniejącej na nim inskrypcji
(Cant. 3, 6) i wieńczącej go pierwotnie figury
Wniebowziętej -— zinterpretował jako pomnik
Wniebowziętej Marii, co wydaje się całkowicie za-
sadne, skoro znajdował się na Skale św. Marii 11 12.
Całościowego, acz z konieczności skrótowego
i nie pozbawionego pewnych nieścisłości, omówie-
nia grodziskiego założenia dokonał ostatnio Adam
Miłobędzki. Słusznie wskazał na kolumnę bł. Sa-
lomei i obelisk na słoniu jako na przestrzenne i
treściowe centra kompozycji, na kościół zaś jako
na dominantę całości, najbogatszą w składniki ar-
tystycznego i treściowego programu; nie podjął
jednak bliższej charakterystyki tych ostatnich13.
Na emblematyczny charakter elementów pustelni
zwróciła uwagę Anna Kozak przy okazji omawia-
nia związków literacko-obrazowych Kwiecia Ży-
wota... Niepodobna jednak pogodzić się z jej dia-
gnozą, iż poprzez zastosowanie „hermetycznej,
stworzonej na własny użytek symboliki” ks. Pis-
korski ograniczył możliwość interpretacji progra-
mu grodziskiego założenia do wyjaśnienia —- w
oparciu o Kwiatki... —■ wzajemnej zależności jego
elementów 14 *.
Dosyć bałamutne informacje, obok lapidarnej
charakterystyki artystycznych wartości architek-
tonicznego zespołu, zawiera fragment poświęcony
a pierwotnie przedstawiającej króla Dawida na zewnątrz
k a plic y Z ygmuinitio wslkie j.
13 A. Miłobędzki, Architektura polska XVII wie-
ku (Dzieje Sztuki Polskiej, IV, oz. 1, Warszawa 1980), s.
416—419. „Cela kiedyś Błogosławiomey” została tu myl-
nie określona jako „erem św. Marii Magdaleny”.
14 A. Kozak, Z wiązki literacko-obrazowe w utwo-
rze S. Piskorskiego „Flores Vitae B. Salomeae” {w:] Słowo
i Obraz. Materiały Sympozjum Komitetu Nauk o Sztu-
40