DOI Artikel:
Dreścik, Jan: Kwiatki Świętey Pustynie B. Salomei Panny, na Skale S. Maryey: Treści ideowe barokowej pustelni Bł. Salomei w Grodzisku koło Skały
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20541#0055
17. Sublimita della Gloria (wg Ripy) (fot. J. Dor a czek)
pitel kolumny bł. Salomei, jak i kapitele ołtarza
głównego i ołtarza Św. Krzyża (ryc. 15) w koście-
le mają charakter kompozytowy. Kapitele pila-
strów centralnej świątyńki, tworzącej retabulum
drugiego ołtarza bocznego z posągiem bł. Salo-
mei (ryc. 16), są natomiast czysto korynckie, jak
gdyby nawiązujące do stwierdzenia w emblema-
tycznym kompendium Filipa Picinellego Mundus
symbolicus...: „Inter quinque columnarum genere
excellit corinthia, eaque ob docentem gracilita-
tem virgini ab architectis comparatur” 41. Icono-
logia Ripy pod hasłem Sublimita della Gloria
przedstawia postać z wieńcem laurowym w pra-
wej, a włócznią w lewej ręce, stojącą na wyso-
kiej kolumnie, pokrytej na wzór kolumn Trajana
i Marka Aureliusza spiralnym reliefem (ryc. 17)42.
W w. XVII stawiano wszakże kolumny przede
wszystkim Chrystusowi i Marii, rzadziej świętym.
Do najbardziej znanych kolumn z figurą Madon-
ny należy pomnik wzniesiony w Rzymie w r. 1614
41 F. Pi cine lii, Mundus symbolicus in emblema-
tum universitate formatus, explicatus, et tam sacris ąuam
profanis eruditionibus ac sententiis illustratus, submi-
nistrans oratoribus, praedicatoribus, academicis, poetis
etc. innumera conceptum argumenta, Golomiae 1681, lib.
XVI, catp. V, nr 158. Tłum. łac. A. Eratiha. Oryginał w
języku włotsfailm pt. Mondo symbolico ukazał isiię po raz
pierwsizy w Mediolanie w 1:653. Źródłem przekonania o
„dziewiczym charakterze” kolumny korynckiej jest W i-
t r u w i u s z, l.c.
42 C. Ripa, Iconologia, Siena 11013, cz. II, s. 263.
43 Karpowicz, Sekretne treści..., s. 17.
44 Ibid., s. 18. Reakcją na tę tak kontrowersyjną glo-
ryfikację monarchy było, jak się zdaje, wzniesienie w
przed bazyliką Santa Maria Maggiore; mediolań-
ska zaś kolumna św. Heleny pochodzi z lat
16 1 4—16 1 6 41 42 43. Nie sposób też pominąć unikalnej
w skali europejskiej kolumny Zygmunta III Wa-
zy, wzniesionej władcy określonemu w inskrypcji
na cokole mianem „beatus” 44. We wspomnianym
już kompendium Mundus symbolicus... znajdzie-
my także kilka emblematów, w których „obrazie”
figuruje kolumna, symbolizując między innymi
animam justam (z lemmą ,,Rectus sub pondere”),
imperteritum („Pondere firmatur”), sapientem
(„Mole sua stat”)45. Wszystkie te cnoty były ró-
wnież przymiotami Salomei, której tytuł błogo-
sławionej przyznany został autorytetem Kościo-
ła. Kolumna, na której stał posąg błogosławionej,
symbolizuje więc jej cnoty. Przypomina też jako
znak hierogamii o zaślubinach Salomei-oblubie-
nicy Chrystusa od najmłodszych lat46. Salomea
stała się oblubienicą Chrystusa, tak jak jest nią
Kościół, który może być uosobiony przez Marię.
(1(8. „A Deo” (wg Saavedra Faxardo)
(fot. J. Dreśeik)
r. 1643, przy warszawskim kościele Św. Anny, kapliczki
na kolumnie dedykowanej Chrystusowi i Madonnie. Por.
J. A. Chrościeki, Sztuka i polityka. Funkcje propa-
gandowe sztuki w epoce Wazów 1587—1668, Warszawa
19813, s. 54.
45 P ic i ne 1 li, o.c., lib. XVI, cap. V, rur 40, 45, 47.
46 Kwiat III ■—■ Ślub Panieństwa w trzecim Roku:
,.We trzech leciech Panienka, prawdziwie ukochała wiel-
ce Baranka pasącego się między liUami[...] Oblubieńco-
wi Panien Panieństwo' swoje Poświęciła”. Por. O. G i 1-
1 e n, Brautigam und Braut [w:] Lexikon der christli-
chen Ikonographie, I—VIII, Rom-Freiburg-Basel-Wien
1908—>1976, I, szp. 318—826.
4 — Folia Historiae Artium, t. XXIII
49
pitel kolumny bł. Salomei, jak i kapitele ołtarza
głównego i ołtarza Św. Krzyża (ryc. 15) w koście-
le mają charakter kompozytowy. Kapitele pila-
strów centralnej świątyńki, tworzącej retabulum
drugiego ołtarza bocznego z posągiem bł. Salo-
mei (ryc. 16), są natomiast czysto korynckie, jak
gdyby nawiązujące do stwierdzenia w emblema-
tycznym kompendium Filipa Picinellego Mundus
symbolicus...: „Inter quinque columnarum genere
excellit corinthia, eaque ob docentem gracilita-
tem virgini ab architectis comparatur” 41. Icono-
logia Ripy pod hasłem Sublimita della Gloria
przedstawia postać z wieńcem laurowym w pra-
wej, a włócznią w lewej ręce, stojącą na wyso-
kiej kolumnie, pokrytej na wzór kolumn Trajana
i Marka Aureliusza spiralnym reliefem (ryc. 17)42.
W w. XVII stawiano wszakże kolumny przede
wszystkim Chrystusowi i Marii, rzadziej świętym.
Do najbardziej znanych kolumn z figurą Madon-
ny należy pomnik wzniesiony w Rzymie w r. 1614
41 F. Pi cine lii, Mundus symbolicus in emblema-
tum universitate formatus, explicatus, et tam sacris ąuam
profanis eruditionibus ac sententiis illustratus, submi-
nistrans oratoribus, praedicatoribus, academicis, poetis
etc. innumera conceptum argumenta, Golomiae 1681, lib.
XVI, catp. V, nr 158. Tłum. łac. A. Eratiha. Oryginał w
języku włotsfailm pt. Mondo symbolico ukazał isiię po raz
pierwsizy w Mediolanie w 1:653. Źródłem przekonania o
„dziewiczym charakterze” kolumny korynckiej jest W i-
t r u w i u s z, l.c.
42 C. Ripa, Iconologia, Siena 11013, cz. II, s. 263.
43 Karpowicz, Sekretne treści..., s. 17.
44 Ibid., s. 18. Reakcją na tę tak kontrowersyjną glo-
ryfikację monarchy było, jak się zdaje, wzniesienie w
przed bazyliką Santa Maria Maggiore; mediolań-
ska zaś kolumna św. Heleny pochodzi z lat
16 1 4—16 1 6 41 42 43. Nie sposób też pominąć unikalnej
w skali europejskiej kolumny Zygmunta III Wa-
zy, wzniesionej władcy określonemu w inskrypcji
na cokole mianem „beatus” 44. We wspomnianym
już kompendium Mundus symbolicus... znajdzie-
my także kilka emblematów, w których „obrazie”
figuruje kolumna, symbolizując między innymi
animam justam (z lemmą ,,Rectus sub pondere”),
imperteritum („Pondere firmatur”), sapientem
(„Mole sua stat”)45. Wszystkie te cnoty były ró-
wnież przymiotami Salomei, której tytuł błogo-
sławionej przyznany został autorytetem Kościo-
ła. Kolumna, na której stał posąg błogosławionej,
symbolizuje więc jej cnoty. Przypomina też jako
znak hierogamii o zaślubinach Salomei-oblubie-
nicy Chrystusa od najmłodszych lat46. Salomea
stała się oblubienicą Chrystusa, tak jak jest nią
Kościół, który może być uosobiony przez Marię.
(1(8. „A Deo” (wg Saavedra Faxardo)
(fot. J. Dreśeik)
r. 1643, przy warszawskim kościele Św. Anny, kapliczki
na kolumnie dedykowanej Chrystusowi i Madonnie. Por.
J. A. Chrościeki, Sztuka i polityka. Funkcje propa-
gandowe sztuki w epoce Wazów 1587—1668, Warszawa
19813, s. 54.
45 P ic i ne 1 li, o.c., lib. XVI, cap. V, rur 40, 45, 47.
46 Kwiat III ■—■ Ślub Panieństwa w trzecim Roku:
,.We trzech leciech Panienka, prawdziwie ukochała wiel-
ce Baranka pasącego się między liUami[...] Oblubieńco-
wi Panien Panieństwo' swoje Poświęciła”. Por. O. G i 1-
1 e n, Brautigam und Braut [w:] Lexikon der christli-
chen Ikonographie, I—VIII, Rom-Freiburg-Basel-Wien
1908—>1976, I, szp. 318—826.
4 — Folia Historiae Artium, t. XXIII
49