DOI article:
Dreścik, Jan: Kwiatki Świętey Pustynie B. Salomei Panny, na Skale S. Maryey: Treści ideowe barokowej pustelni Bł. Salomei w Grodzisku koło Skały
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20541#0083
Grodzisku przedstawionych wyżej wątków tema-
tycznych i takiego właśnie ich ukształtowania.
Oczywista jest tu gloryfikacja bł. Salomei. Wszak
to dla jej upamiętnienia i rozkrzewienia jej kul-
tu powstało całe założenie. Główną rolę w ufor-
mowaniu tego wątku odegrała, rzecz jasna, ha-
giografia, czyniąca z błogosławionej od początku
przykład ascetki, niewątpliwie w oparciu o wzo-
ry, jakimi byli święci Franciszek i Klara212. W
życiorysie św. Franciszka, obfitującym zresztą w
samotne medytacje, znaczącą rolę odegrała też i
jaskinia w pobliżu Asyżu, w której znalazł on
swój „skarb” — królestwo niebieskie — a także,
ukrywając się przed prześladowcami, przeobraził
się w niezłomnego rycerza Chrystusowego213.
Ukształtowany przez ks. Piskorskiego obraz
bł. Salomei-pustelnicy ma także i inne, pośred-
nie i ogólniejsze determinanty. W wyniku potry-
denckiej reformy wzrosło w Kościele zaintereso-
wanie własną przeszłością, w tym także życiem
pustelniczym, a pustelnik stał się znów typem
„heroicznego wyznawcy” Chrystusowego 2l4. Jed-
nym z wyrazów tego zainteresowania na gruncie
polskim było przetłumaczenie właśnie przez ks.
Piskorskiego i wydanie obszernego dzieła: Ży-
woty oyców a bo dziele y duchowne powieści star-
ców, zakonników, pustelników wschodnich przez
S. Hieronima y inszych pisane... (1688). W „re-
iestrze kaznodzieyskim na święta pańskie”, do-
łączonym do tej księgi, a mającym służyć jako
zbiór exemplorum, znajdujemy istny „paragon”
Salomei z wczesnochrześcijańskimi pustelnikami
i pustelnicami: „Eucharistus z małżonką nad
dwóch pustelników większy po wszytek czas w
panieństwie żyie •—- tak Salomea z Kolomanem”;
„Eufrasia w obrazie ucałowanym Chrystusowi się
oddaie. W siedmi lat zakonne odzienie bierze —
Salomea we trzech lat ślub czystości czyni”; „Du-
sza Onufrego z śpiewaniem anielskim do nieba
wzięta. Tak y B. Salomei z śpiewaniem aniel-
skim roszczka Aarona obficie zakwitła” 215. Nic
więc dziwnego, iż w Kwieciu Żywota... (Kwiat
XIV) czytamy o założeniu klasztoru w Grodzisku:
„Skałą Thebaidy Świętą onę Pustynią nazwał-
byś; na którey od niebeśpieczeństw ubeśpieczona,
mała. cun<gpreni.mt,kxu$ hoc citm occupawP te
Wcertbus Pietas nutriet ipia luis.
nuru\be*) SO>a?n (wIpr^nVuvf iyij
'• mer -ratpr.((pruyr mj bipc.{
Lęrs que bat u des flis dune roule tempe (te, i
veu< Cftenber rrpos, pirns icv ta retraite .■
43. Apertio lateris (wg Davld, Paradisus...)
(fot. J. Drceśeik)
samemu służyć Bogu, z córkami gorącey umiło-
wała”. Tę tradycję Skały św. Marii podtrzymy-
wał w w. XVII pustelnik Aleksander Soboniow-
ski, zmarły tamże w r. 1674 216.
Sięgnięcie w przeszłość, do czasów pierwszych
ojców Kościoła, i wprowadzenie jej do ikonogra-
fii było jedną z cech religijnej sztuki potryden-
ckiej 217. Ks. Piskorski musiał się z tymi tenden-
cjami zapoznać w czasie swego pobytu w Rzymie
w roku 1671. Dorobienie dopiero co beatyfikowa-
nej Salomei tak szacownych duchowych antena-
tów wypływało zapewne z chęci umieszczenia jej
jak gdyby w głównym nurcie dziejów Kościoła,
212 Por. B. K tir bis, Asceza chrześcijańska i jej in-
terpretacje hagiograficzne. Polski model ascezy francisz-
kańskiej w XIII i XIV wieku [w:] Zakony franciszkań-
skie w Polsce. Red. J. Kłoczowski, I, [Lublin 1983], s.
174.
213 T o masz z C elano, Życiorys I św. Franciszka,
rnzdz. III, 6 [w:] Wczesne źródła..., is. 28. Epizod z jaski-
nią przytaczają i inne życiorysy, także Skarga o.c.,
Su 319.
214 L. vom Wilckens u. I. Wirth, Einsiedler [w:]
Reallexikon zur deutschen Kunstgeschichte, IV, szp. 1020.
W r. 1676 Klemens X zatwierdził zgromadzenie pustel-
nic klarysek w Tarfa w Górach Babińskich. Por. Ency-
klopedia Kościelna Nowodworskiego, XXII, Warszawa
1898, ,s. 483.
215 P i s k o r s k i, Żywoty oyców...
216 Kwiatek XVIII — Pamiątka Pustelnika Alexan-
dra.
217 Małe, o.c., roizdz. Kart et le protestantisme.
77
tycznych i takiego właśnie ich ukształtowania.
Oczywista jest tu gloryfikacja bł. Salomei. Wszak
to dla jej upamiętnienia i rozkrzewienia jej kul-
tu powstało całe założenie. Główną rolę w ufor-
mowaniu tego wątku odegrała, rzecz jasna, ha-
giografia, czyniąca z błogosławionej od początku
przykład ascetki, niewątpliwie w oparciu o wzo-
ry, jakimi byli święci Franciszek i Klara212. W
życiorysie św. Franciszka, obfitującym zresztą w
samotne medytacje, znaczącą rolę odegrała też i
jaskinia w pobliżu Asyżu, w której znalazł on
swój „skarb” — królestwo niebieskie — a także,
ukrywając się przed prześladowcami, przeobraził
się w niezłomnego rycerza Chrystusowego213.
Ukształtowany przez ks. Piskorskiego obraz
bł. Salomei-pustelnicy ma także i inne, pośred-
nie i ogólniejsze determinanty. W wyniku potry-
denckiej reformy wzrosło w Kościele zaintereso-
wanie własną przeszłością, w tym także życiem
pustelniczym, a pustelnik stał się znów typem
„heroicznego wyznawcy” Chrystusowego 2l4. Jed-
nym z wyrazów tego zainteresowania na gruncie
polskim było przetłumaczenie właśnie przez ks.
Piskorskiego i wydanie obszernego dzieła: Ży-
woty oyców a bo dziele y duchowne powieści star-
ców, zakonników, pustelników wschodnich przez
S. Hieronima y inszych pisane... (1688). W „re-
iestrze kaznodzieyskim na święta pańskie”, do-
łączonym do tej księgi, a mającym służyć jako
zbiór exemplorum, znajdujemy istny „paragon”
Salomei z wczesnochrześcijańskimi pustelnikami
i pustelnicami: „Eucharistus z małżonką nad
dwóch pustelników większy po wszytek czas w
panieństwie żyie •—- tak Salomea z Kolomanem”;
„Eufrasia w obrazie ucałowanym Chrystusowi się
oddaie. W siedmi lat zakonne odzienie bierze —
Salomea we trzech lat ślub czystości czyni”; „Du-
sza Onufrego z śpiewaniem anielskim do nieba
wzięta. Tak y B. Salomei z śpiewaniem aniel-
skim roszczka Aarona obficie zakwitła” 215. Nic
więc dziwnego, iż w Kwieciu Żywota... (Kwiat
XIV) czytamy o założeniu klasztoru w Grodzisku:
„Skałą Thebaidy Świętą onę Pustynią nazwał-
byś; na którey od niebeśpieczeństw ubeśpieczona,
mała. cun<gpreni.mt,kxu$ hoc citm occupawP te
Wcertbus Pietas nutriet ipia luis.
nuru\be*) SO>a?n (wIpr^nVuvf iyij
'• mer -ratpr.((pruyr mj bipc.{
Lęrs que bat u des flis dune roule tempe (te, i
veu< Cftenber rrpos, pirns icv ta retraite .■
43. Apertio lateris (wg Davld, Paradisus...)
(fot. J. Drceśeik)
samemu służyć Bogu, z córkami gorącey umiło-
wała”. Tę tradycję Skały św. Marii podtrzymy-
wał w w. XVII pustelnik Aleksander Soboniow-
ski, zmarły tamże w r. 1674 216.
Sięgnięcie w przeszłość, do czasów pierwszych
ojców Kościoła, i wprowadzenie jej do ikonogra-
fii było jedną z cech religijnej sztuki potryden-
ckiej 217. Ks. Piskorski musiał się z tymi tenden-
cjami zapoznać w czasie swego pobytu w Rzymie
w roku 1671. Dorobienie dopiero co beatyfikowa-
nej Salomei tak szacownych duchowych antena-
tów wypływało zapewne z chęci umieszczenia jej
jak gdyby w głównym nurcie dziejów Kościoła,
212 Por. B. K tir bis, Asceza chrześcijańska i jej in-
terpretacje hagiograficzne. Polski model ascezy francisz-
kańskiej w XIII i XIV wieku [w:] Zakony franciszkań-
skie w Polsce. Red. J. Kłoczowski, I, [Lublin 1983], s.
174.
213 T o masz z C elano, Życiorys I św. Franciszka,
rnzdz. III, 6 [w:] Wczesne źródła..., is. 28. Epizod z jaski-
nią przytaczają i inne życiorysy, także Skarga o.c.,
Su 319.
214 L. vom Wilckens u. I. Wirth, Einsiedler [w:]
Reallexikon zur deutschen Kunstgeschichte, IV, szp. 1020.
W r. 1676 Klemens X zatwierdził zgromadzenie pustel-
nic klarysek w Tarfa w Górach Babińskich. Por. Ency-
klopedia Kościelna Nowodworskiego, XXII, Warszawa
1898, ,s. 483.
215 P i s k o r s k i, Żywoty oyców...
216 Kwiatek XVIII — Pamiątka Pustelnika Alexan-
dra.
217 Małe, o.c., roizdz. Kart et le protestantisme.
77