DOI Artikel:
Biedrońska-Słota, Beata: Kobierce perskie tzw. polskie: Studium nad budową i znaczeniem ornamentu w sztuce islamu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20541#0111
Czenie symboliczne. S. K. Yetkin w artykule na
temat filozofii w sztuce tureckiej omawia zna-
czenia arabeski jako motywu dekoracyjnego o du-
żej ekspresji i symbolice. Forma ta bowiem nie
ma ani początku, ani końca; żadna więc kompo-
zycja plastyczna — pisze autorka — nie może być
bliższa muzułmańskiemu Bogu niż ten tak często
stosowany motyw 60.
W podobnym aspekcie filozoficzno-symbolicz-
nym rozważali omawiany motyw Rom; Landau, a
później Mahmoud Zarringhalam, autor rozprawy
doktorskiej przedstawionej w Królewskim Kole-
gium Sztuki w Londynie w r. 1979, napisanej pod
kierunkiem Critchlowa, na temat charakteru sztu-
ki islamu i jej związków z abstrakcją. Autor ten
uważa miano wicie, że arabeska jest wyłącznie
własnością sztuki islamu, a jako wywodząca się z
kręgu tej sztuki — winna nazywać się ismili.
Ismili dzieli Zarringhalam na: biomorfiezne, o
abstrakcyjnej formie, wywodzące Się z biologicz-
nego życia, tworzące formy symboliczne, zastępu-
jące postacie; winomorficzne, które wywodzą się
ze skrętów winorośli. Mają one wspólne cechy:
są wyłącznie dwuwymiarowe, niefiguratywne i
geometryczne 61. Powszechnie jednak nadal w li-
teraturze przedmiotu stosowana jest nazwa „ara-
beska” dla identyfikacji — jak pisze M. H. Be-
attie, wytrawna znawczyni sztuki kobierniczej —
rozdzielnych form liściastych, które często wy-
rastają z końców podobnych f orm 62. Problem spo-
ru o definicję i genezę arabeski omawia w sposób
wyczerpujący Oleg Grabar 63.
Drugim zasadniczym elementem stosowanym
w kompozycjach kobierców zwanych polskimi jest
palmeta. Forma ta —- jak zgodnie wynika z li-
teratury przedmiotu —• wywodzi się z liścia pal-
my 64. Już Riegl wyróżnił palmety wachlarzowe,
wieńcowe i kwiatowe 65, co w późniejszej litera-
turze przedmiotu bardzo rzadko wykorzystywa-
no 66. M. S. Dimand w swoim opracowaniu na
temat ornamentu w sztuce Wschodu także spo-
ro miejsca poświęcił omawianemu elementowi.
Według cytowanego autora palmety w swojej dłu-
giej historii wyobrażane były odmiennie w sztu-
ce Wschodu i Zachodu. Na Zachodzie przybiera-
ły formy organiczne, w sztuce Wschodu były
przestylizowywame i niejednokrotnie tworzyły nie-
24. Kobierzec ze zbiorów pałacu w Hardwick Hall
60 Yetkin, o.c., :s„ i9'2!l—92(2.
61 R. Landau, The Arabesąue, the Abstract Art
of Islam, San Francisco 1955; M. Zarringhalam,
„The Naturę of Islamie Airt and its Relatiiomship to Ab-
straction”, praca doktorska ukończona w Londynie w r.
1079, nie publikowana (Royal College of Art).
62 Beattie, Carpets of Central Persia, Sheffield
1976, s. 25—26.
63 O. Grabar, The Formation of Islamie Art, New
Ha cen 1973, s. 189—205.
64 Jacoby, o.c., s. 107; Beattie, Carpets..., s.
26.
65 A. Riegl, Altorientalische Teppiche, Leipzig 1891,
s. 60—73.
66 Podobne systemy oznaczeń stosowali R. N e u g e-
103
temat filozofii w sztuce tureckiej omawia zna-
czenia arabeski jako motywu dekoracyjnego o du-
żej ekspresji i symbolice. Forma ta bowiem nie
ma ani początku, ani końca; żadna więc kompo-
zycja plastyczna — pisze autorka — nie może być
bliższa muzułmańskiemu Bogu niż ten tak często
stosowany motyw 60.
W podobnym aspekcie filozoficzno-symbolicz-
nym rozważali omawiany motyw Rom; Landau, a
później Mahmoud Zarringhalam, autor rozprawy
doktorskiej przedstawionej w Królewskim Kole-
gium Sztuki w Londynie w r. 1979, napisanej pod
kierunkiem Critchlowa, na temat charakteru sztu-
ki islamu i jej związków z abstrakcją. Autor ten
uważa miano wicie, że arabeska jest wyłącznie
własnością sztuki islamu, a jako wywodząca się z
kręgu tej sztuki — winna nazywać się ismili.
Ismili dzieli Zarringhalam na: biomorfiezne, o
abstrakcyjnej formie, wywodzące Się z biologicz-
nego życia, tworzące formy symboliczne, zastępu-
jące postacie; winomorficzne, które wywodzą się
ze skrętów winorośli. Mają one wspólne cechy:
są wyłącznie dwuwymiarowe, niefiguratywne i
geometryczne 61. Powszechnie jednak nadal w li-
teraturze przedmiotu stosowana jest nazwa „ara-
beska” dla identyfikacji — jak pisze M. H. Be-
attie, wytrawna znawczyni sztuki kobierniczej —
rozdzielnych form liściastych, które często wy-
rastają z końców podobnych f orm 62. Problem spo-
ru o definicję i genezę arabeski omawia w sposób
wyczerpujący Oleg Grabar 63.
Drugim zasadniczym elementem stosowanym
w kompozycjach kobierców zwanych polskimi jest
palmeta. Forma ta —- jak zgodnie wynika z li-
teratury przedmiotu —• wywodzi się z liścia pal-
my 64. Już Riegl wyróżnił palmety wachlarzowe,
wieńcowe i kwiatowe 65, co w późniejszej litera-
turze przedmiotu bardzo rzadko wykorzystywa-
no 66. M. S. Dimand w swoim opracowaniu na
temat ornamentu w sztuce Wschodu także spo-
ro miejsca poświęcił omawianemu elementowi.
Według cytowanego autora palmety w swojej dłu-
giej historii wyobrażane były odmiennie w sztu-
ce Wschodu i Zachodu. Na Zachodzie przybiera-
ły formy organiczne, w sztuce Wschodu były
przestylizowywame i niejednokrotnie tworzyły nie-
24. Kobierzec ze zbiorów pałacu w Hardwick Hall
60 Yetkin, o.c., :s„ i9'2!l—92(2.
61 R. Landau, The Arabesąue, the Abstract Art
of Islam, San Francisco 1955; M. Zarringhalam,
„The Naturę of Islamie Airt and its Relatiiomship to Ab-
straction”, praca doktorska ukończona w Londynie w r.
1079, nie publikowana (Royal College of Art).
62 Beattie, Carpets of Central Persia, Sheffield
1976, s. 25—26.
63 O. Grabar, The Formation of Islamie Art, New
Ha cen 1973, s. 189—205.
64 Jacoby, o.c., s. 107; Beattie, Carpets..., s.
26.
65 A. Riegl, Altorientalische Teppiche, Leipzig 1891,
s. 60—73.
66 Podobne systemy oznaczeń stosowali R. N e u g e-
103