DOI Artikel:
Aleksandrowycz, Wołodymyr S.: Nowe materiały do biografii i twórczości Jerzego Szymonowicza starszego oraz Jerzego Eleutera Szymonowicz-Siemiginowski
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20612#0125
wskimi zapiskami metrykalnymi. 1 IX 1684 zga-
dza się być, jako najbliższy przyjaciel, pełnomo-
cnikiem Maryny Laszkowskiej, wdowy po lwow-
skim artyście Pawle LaszkowskimM, w procesie
sądowym z powodu długu zabezpieczonego na mły-
nie w Mościskach 65. Ostatni dokument sporządzo-
ny za życia Szymonowicza starszego nosi datę
22 I 1689, kiedy to wraz z żoną sprzedaje ogród
we Lwowie tamtejszemu stolarzowi Iwanowi
Samborskiemu 60.
Wszystkie przytoczone dane o jaworowskim
okresie życia Szymonowicza odnoszą się do ofi-
cjalnej strony jego biografii. Nie udało się na-
trafić na jakiekolwiek wiadomości o jego ówcze-
snej twórczości. Do powyższych stwierdzeń moż-
na jeszcze dodać świadectwo prezentujące arty-
stę w nieco nieoczekiwanym, a jednocześnie in-
teresującym świetle. Mowa tu o epizodzie zna-
nym pod nazwą wesela jaworowskiego 07. Związa-
ne jest ono z pierwszym przyjazdem króla do
Jaworowa, po zwycięstwie pod Wiedniem, i odby-
ło się w czasie uczty urządzonej 7 V 1684 w
obecności nie tylko króla, ale i wielu posłów za-
granicznych. „Pod sam wieczór przyszła groma-
da z Podzamcza z chlebem i weselem. Wójt jawo-
rowski miał przemowę do króla i ofiarował mu
od swej gromady pług, bronę i sześć siwych wo-
łów, które z całym przyborem stały na dziedziń-
cu, i zakończył: »Ażeście się miłościwy Panie po-
no potracili na wojnie, otóż bez urazy Waszej
daje tu Wam przeze mnie gromada statek kmie-
cy na zapomogę, bo za statkiem idzie i dosta-
tek*" °8. Królewska para z podziękowaniem przy-
jęła podarunki, a w rozpoczętych tańcach w pier-
wszej parze szła królowa z wójtem, w drugiej
król z gospodynią wesela. Wójtem jaworowskim,
jak nam teraz wiadomo, był w tym czasie Jerzy
Szymonowicz starszy. Przytoczona relacja jest
jedynym znanym dziś świadectwem przedstawia-
jącym artystę bezpośrednio, w życiowej sytuacji.
Może omo służyć jako jeszcze jedno potwierdzenie
szczególnej pozycji artysty przy dworze królew-
skim w Jaworowie i jego ścisłych związków z Ja-
nem III Sobieskim.
Dokumentalne wzmianki o Szymonowiezu star-
szym z ostatnich lat jego życia nazywają go nie
tylko Jerzym-Georgijem, ale i Grigorijem69. Tak
zapisano jego imię w trzech metrykalnych za-
piskach z roku 1686 70 oraz przy ostatnim jego
wystąpieniu w roli ojca chrzestnego, 11 XI
1688 71. Artysta nazwany został też Grigorijem
w synodyku cerkwi jaworowskiej, gdzie zapisa-
no: „Roditelej i sorodnikov, Slęchetnogo Pana Gri-
goria Simonovića, Vojta javorovskago i żeny ego
Theodosii, i s[i]na ich', Georgia"72. W winie-
cie do wypominków umieszczono św. Grzego-
rza Dekapolitesa (ryc. 2). To nieoczekiwane no-
we imię artysty jest jeszcze jedną nierozwiązaną
zagadką jego biografii. Jak wynika z poprzed-
nio cytowanych dokumentów, jest on nazywany
Grigorijem od roku 1686, do tego też czasu na-
leży odnieść zapis w synodyku. Wyliczenie imion
przodków Szymonowiczów w wypominkach koń-
czy się na Fomie. Dalej, innym charakterem pi-
sma, wpisani są Grigorij i Feodosija, przy których
dodano na marginesie obszerną uwagę: „Pre-
stavi[iv]śichsę svetlię Nedele roku 1690: Mi[esę]ca:
Aprilfja]: 15: Vojf javorov[skij]: togo ż' Mi|esę]ca
i sama p,[ani] vujtova"73. Zapis ten podaje do-
kładną datę śmierci Jerzego Szymonowicza star-
szego: Wielkanoc, 15 IV 1690 74. Pochowano go
niewątpliwie na cmentarzu cerkwi Św. Jerzego.
Na początku naszego wieku na miejscu dawnej
cerkwi jaworowskiej zbudowano nową, murowa-
ną, pozostawiając tylko starą dzwonnicę75. Grób
artysty nie zachował się.
64 Paweł Laszkowski (Leszkowski) — lwowski ma-
larz drugiej połowy wieku XVII. Najstarsza pewna
wzmianka o nim pochodzi z roku 1663 (Akta radzieckie
lwowskie, AL, zespół 52, dział 2, t. 556, s. 106-107).
Zmarł pomiędzy 21 IV 1677 (ApxuB..., X, cz. I, KweB
1904, s. 343-345) i 1 IX 1684 flzob. przyp. 65).
65 Akta radzieckie, wójtowskie..., AL, zespół 35, dział
I, t. 5, k. 192 v.
66 Akta radzieckie lwowskie, AL, zespół 52, dział 2,
t. 559, s. 234-235.
67 E. W e b e r s f e 1 d, Jaworów. Monografia histo-
ryczna, etnograficzna i statystyczna, Lwów 1909, s. 34.
08 Słownik geograficzny Królestwa Polskiego [...], III,
Warszawa 1882, s. 522.
69 Grzegorzem nazwał malarza także Barącz, ale, jak
już wiemy, była to pomyłka (zob. przyp. 54).
70 Muzeum Narodowe we Lwowie, rkps 1556, k. 43,
45, 48.
71 Ibid., k. 50.
72 Muzeum Narodowe we Lwowie, rkps 1104, k. 23-
-23 v.
73 Ibid., k. 23 v.
74 Ustalenie dokładnej daty śmierci Jerzego Szymo-
nowicza starszego pozwala przyjąć, że przytoczony przez
Gębarowicza {Młodość i pierwsze prace..., s. 396) doku-
ment z roku 1690 mógłby odnosić się do artysty. Pew-
ności jednak nie mamy, tym bardziej, że w tym samym
czasie mieszkał we Lwowie łucznik o tym samym na-
zwisku (Acta Castr. Leopol., AL, zespół 9, dział I, t.
267, s. 341, wpis z r. 1701).
75 Według miejscowej tradycji dawna cerkiew, sprze-
dana do jednej z podjaworowskich wsi, została spalona
przez piorun.
121
dza się być, jako najbliższy przyjaciel, pełnomo-
cnikiem Maryny Laszkowskiej, wdowy po lwow-
skim artyście Pawle LaszkowskimM, w procesie
sądowym z powodu długu zabezpieczonego na mły-
nie w Mościskach 65. Ostatni dokument sporządzo-
ny za życia Szymonowicza starszego nosi datę
22 I 1689, kiedy to wraz z żoną sprzedaje ogród
we Lwowie tamtejszemu stolarzowi Iwanowi
Samborskiemu 60.
Wszystkie przytoczone dane o jaworowskim
okresie życia Szymonowicza odnoszą się do ofi-
cjalnej strony jego biografii. Nie udało się na-
trafić na jakiekolwiek wiadomości o jego ówcze-
snej twórczości. Do powyższych stwierdzeń moż-
na jeszcze dodać świadectwo prezentujące arty-
stę w nieco nieoczekiwanym, a jednocześnie in-
teresującym świetle. Mowa tu o epizodzie zna-
nym pod nazwą wesela jaworowskiego 07. Związa-
ne jest ono z pierwszym przyjazdem króla do
Jaworowa, po zwycięstwie pod Wiedniem, i odby-
ło się w czasie uczty urządzonej 7 V 1684 w
obecności nie tylko króla, ale i wielu posłów za-
granicznych. „Pod sam wieczór przyszła groma-
da z Podzamcza z chlebem i weselem. Wójt jawo-
rowski miał przemowę do króla i ofiarował mu
od swej gromady pług, bronę i sześć siwych wo-
łów, które z całym przyborem stały na dziedziń-
cu, i zakończył: »Ażeście się miłościwy Panie po-
no potracili na wojnie, otóż bez urazy Waszej
daje tu Wam przeze mnie gromada statek kmie-
cy na zapomogę, bo za statkiem idzie i dosta-
tek*" °8. Królewska para z podziękowaniem przy-
jęła podarunki, a w rozpoczętych tańcach w pier-
wszej parze szła królowa z wójtem, w drugiej
król z gospodynią wesela. Wójtem jaworowskim,
jak nam teraz wiadomo, był w tym czasie Jerzy
Szymonowicz starszy. Przytoczona relacja jest
jedynym znanym dziś świadectwem przedstawia-
jącym artystę bezpośrednio, w życiowej sytuacji.
Może omo służyć jako jeszcze jedno potwierdzenie
szczególnej pozycji artysty przy dworze królew-
skim w Jaworowie i jego ścisłych związków z Ja-
nem III Sobieskim.
Dokumentalne wzmianki o Szymonowiezu star-
szym z ostatnich lat jego życia nazywają go nie
tylko Jerzym-Georgijem, ale i Grigorijem69. Tak
zapisano jego imię w trzech metrykalnych za-
piskach z roku 1686 70 oraz przy ostatnim jego
wystąpieniu w roli ojca chrzestnego, 11 XI
1688 71. Artysta nazwany został też Grigorijem
w synodyku cerkwi jaworowskiej, gdzie zapisa-
no: „Roditelej i sorodnikov, Slęchetnogo Pana Gri-
goria Simonovića, Vojta javorovskago i żeny ego
Theodosii, i s[i]na ich', Georgia"72. W winie-
cie do wypominków umieszczono św. Grzego-
rza Dekapolitesa (ryc. 2). To nieoczekiwane no-
we imię artysty jest jeszcze jedną nierozwiązaną
zagadką jego biografii. Jak wynika z poprzed-
nio cytowanych dokumentów, jest on nazywany
Grigorijem od roku 1686, do tego też czasu na-
leży odnieść zapis w synodyku. Wyliczenie imion
przodków Szymonowiczów w wypominkach koń-
czy się na Fomie. Dalej, innym charakterem pi-
sma, wpisani są Grigorij i Feodosija, przy których
dodano na marginesie obszerną uwagę: „Pre-
stavi[iv]śichsę svetlię Nedele roku 1690: Mi[esę]ca:
Aprilfja]: 15: Vojf javorov[skij]: togo ż' Mi|esę]ca
i sama p,[ani] vujtova"73. Zapis ten podaje do-
kładną datę śmierci Jerzego Szymonowicza star-
szego: Wielkanoc, 15 IV 1690 74. Pochowano go
niewątpliwie na cmentarzu cerkwi Św. Jerzego.
Na początku naszego wieku na miejscu dawnej
cerkwi jaworowskiej zbudowano nową, murowa-
ną, pozostawiając tylko starą dzwonnicę75. Grób
artysty nie zachował się.
64 Paweł Laszkowski (Leszkowski) — lwowski ma-
larz drugiej połowy wieku XVII. Najstarsza pewna
wzmianka o nim pochodzi z roku 1663 (Akta radzieckie
lwowskie, AL, zespół 52, dział 2, t. 556, s. 106-107).
Zmarł pomiędzy 21 IV 1677 (ApxuB..., X, cz. I, KweB
1904, s. 343-345) i 1 IX 1684 flzob. przyp. 65).
65 Akta radzieckie, wójtowskie..., AL, zespół 35, dział
I, t. 5, k. 192 v.
66 Akta radzieckie lwowskie, AL, zespół 52, dział 2,
t. 559, s. 234-235.
67 E. W e b e r s f e 1 d, Jaworów. Monografia histo-
ryczna, etnograficzna i statystyczna, Lwów 1909, s. 34.
08 Słownik geograficzny Królestwa Polskiego [...], III,
Warszawa 1882, s. 522.
69 Grzegorzem nazwał malarza także Barącz, ale, jak
już wiemy, była to pomyłka (zob. przyp. 54).
70 Muzeum Narodowe we Lwowie, rkps 1556, k. 43,
45, 48.
71 Ibid., k. 50.
72 Muzeum Narodowe we Lwowie, rkps 1104, k. 23-
-23 v.
73 Ibid., k. 23 v.
74 Ustalenie dokładnej daty śmierci Jerzego Szymo-
nowicza starszego pozwala przyjąć, że przytoczony przez
Gębarowicza {Młodość i pierwsze prace..., s. 396) doku-
ment z roku 1690 mógłby odnosić się do artysty. Pew-
ności jednak nie mamy, tym bardziej, że w tym samym
czasie mieszkał we Lwowie łucznik o tym samym na-
zwisku (Acta Castr. Leopol., AL, zespół 9, dział I, t.
267, s. 341, wpis z r. 1701).
75 Według miejscowej tradycji dawna cerkiew, sprze-
dana do jednej z podjaworowskich wsi, została spalona
przez piorun.
121