DOI article:
Szlezynger, Piotr Stanisław: Brama zamku Lubomirskich w Nowym Wiśniczu
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20544#0107
8. Nowy Wiśnicz, zamek Lubomirskich. Fasada bramy, stan z r. 1979 (fot. J. Kułakowski)
cami ciążącymi nad „wątłymi” nadprożami otwo-
rów wyrażającymi „efekt cierpienia formy”.
Porządek portali i schemat łuku triumfalnego wska-
zuje na modyfikowane reminiscencje serliariskie
(ryc. 11). Natomiast całość kompozycji cechuje po-
łączenie profilowań i innych form właściwych po-
rządkowi toskańskiemu z wyolbrzymioną, traktowa-
ną po rzeźbiarsku, dekoracją o przewadze motywów
ślimacznic. Bliskie typologicznie formy i podziały
fasady widoczne są w bramie Pila w fortyfikacjach
miejskich Genui z końca XVI w. (ryc. 12) oraz
trzech bramach Palmanovy (po 1593 r.), projektu
Buonaiuto Loriniego. Wskazywać to może na od-
działywanie północnych Włoch na architekturę Wiś-
nicza, na co zwrócił uwagę Miłobędzki18. Podobne
podziały i monstrualne klińce projektował Giulio
Romano w fasadzie i portalach Palazzo de Te19.
18 Durch ganz Italien..., I, Zurich 1900, s. 135; Miłobę-
dzki, Architektura polska..., I. c.
19 M. Ta fur i, Giulio Romano ais Architekt (1524—1546)
[w:] Fiirstenhófe der Renaissance. Giulio Romano und die klassi-
sche Tradition [katalog wystawy w Kunsthistorisches Museum],
red. M. Ha ja i in., Wien 1989, s. 210 — 219.
Podobieństwa są też uchwytne w portalu willi na
Kwirynale z roku 1561, zamieszczonym w Regola
delli cinąue ordini d’architettura Vignoli (ryc. 13)
i w bramach Michele Sanmicheliego w obrębie
fortyfikacji Werony20. Brama w Wiśniczu jest jed-
nak bardziej dynamicznie uformowana, rozbudowa-
na przestrzennie w samoistną niemal budowlę,
w czym widać w pełni indywidualne podejście
architekta. Równolegle wypracowane realizacje
w krajach habsburskich (np. brama w Bubencu dziś
Praga, o dekoracji bezpośrednio nawiązującej do
wzoru Serlia) z racji przeciętnego poziomu artys-
tycznego nie mogły inspirować wiśnickiej bramy21.
Jednokondygnacyjna brama wiśnicka wystarczała do
sprawnej komunikacji przez wał, podobnie jak w in-
nych zamkach i większych miastach. W bramach
dwukondygnacyjnych umieszczano nad przelotem
20 G. Barozzi da Vignola, Regola delli cinąue ordini
d’architettura, Arnhem 1602, plan 44 na tabl. LXII.
21 Por. [recenzja] P. Krasny, P. Szlezynger, „Fundacje
architektoniczne Stanisłazua Lubomirskiego, wojewody i starosty
generalnego krakowskiego” (Kwartalnik Architektury i Urbanis-
tyki, 40, 1995), s. 254 — 256. Wskazane tamże przykłady są
103
cami ciążącymi nad „wątłymi” nadprożami otwo-
rów wyrażającymi „efekt cierpienia formy”.
Porządek portali i schemat łuku triumfalnego wska-
zuje na modyfikowane reminiscencje serliariskie
(ryc. 11). Natomiast całość kompozycji cechuje po-
łączenie profilowań i innych form właściwych po-
rządkowi toskańskiemu z wyolbrzymioną, traktowa-
ną po rzeźbiarsku, dekoracją o przewadze motywów
ślimacznic. Bliskie typologicznie formy i podziały
fasady widoczne są w bramie Pila w fortyfikacjach
miejskich Genui z końca XVI w. (ryc. 12) oraz
trzech bramach Palmanovy (po 1593 r.), projektu
Buonaiuto Loriniego. Wskazywać to może na od-
działywanie północnych Włoch na architekturę Wiś-
nicza, na co zwrócił uwagę Miłobędzki18. Podobne
podziały i monstrualne klińce projektował Giulio
Romano w fasadzie i portalach Palazzo de Te19.
18 Durch ganz Italien..., I, Zurich 1900, s. 135; Miłobę-
dzki, Architektura polska..., I. c.
19 M. Ta fur i, Giulio Romano ais Architekt (1524—1546)
[w:] Fiirstenhófe der Renaissance. Giulio Romano und die klassi-
sche Tradition [katalog wystawy w Kunsthistorisches Museum],
red. M. Ha ja i in., Wien 1989, s. 210 — 219.
Podobieństwa są też uchwytne w portalu willi na
Kwirynale z roku 1561, zamieszczonym w Regola
delli cinąue ordini d’architettura Vignoli (ryc. 13)
i w bramach Michele Sanmicheliego w obrębie
fortyfikacji Werony20. Brama w Wiśniczu jest jed-
nak bardziej dynamicznie uformowana, rozbudowa-
na przestrzennie w samoistną niemal budowlę,
w czym widać w pełni indywidualne podejście
architekta. Równolegle wypracowane realizacje
w krajach habsburskich (np. brama w Bubencu dziś
Praga, o dekoracji bezpośrednio nawiązującej do
wzoru Serlia) z racji przeciętnego poziomu artys-
tycznego nie mogły inspirować wiśnickiej bramy21.
Jednokondygnacyjna brama wiśnicka wystarczała do
sprawnej komunikacji przez wał, podobnie jak w in-
nych zamkach i większych miastach. W bramach
dwukondygnacyjnych umieszczano nad przelotem
20 G. Barozzi da Vignola, Regola delli cinąue ordini
d’architettura, Arnhem 1602, plan 44 na tabl. LXII.
21 Por. [recenzja] P. Krasny, P. Szlezynger, „Fundacje
architektoniczne Stanisłazua Lubomirskiego, wojewody i starosty
generalnego krakowskiego” (Kwartalnik Architektury i Urbanis-
tyki, 40, 1995), s. 254 — 256. Wskazane tamże przykłady są
103