Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (N.S. 5/6.2001)

Pa. X ucda curm V n am i tat e tandem alęił
Dckp/aaelo, materahna Op v uentiae,
Aurjga(AMOR, Co nc o rdia, vrtLiTAS,eqffl

Comitcsjtmm I vsT-rrr a tribuens ciiiiibct,
EtVKiUTAS Scgmua Djlicentia;
Et omniiun artium parens IN D vstiua

11. Cornelis Cort według Maartena van Heemskercka, Triumf Pokoju, 1564, miedzioryt z serii Circulus uicissitudnis rerum humanarum.

Biblioteka Naukowa PAU i PAN w Krakowie

gliów w kościele S. Giacomo Maggiore w Bolonii107. Na
grzbiecie drugiego zwierzęcia w miedziorycie zasiada
personifikacja Czasu w kanonicznej postaci uskrzydlo-
nego starca z kosą. Nastąpiła zatem tutaj kontamitacja
dwóch triumfów z ikonograficznego prototypu - trium-
fów Śmierci i Czasu, sil posiadających ten sam atrybut
i współdziałających w niszczeniu ziemskich spraw czło-
wieka. Cala zresztą seria Wierixa, poprzez sekwencję
pór dnia i pór roku sprzężonych z okresami życia ludz-
kiego, wyraża ideę znikomości i przemijania, w której
los ludzki poddany jest rytmowi mechanizmów porząd-
ku kosmicznego. Taka interpretacja włoskiego pierwo-
wzoru potwierdza swoiście wanitatywne tendencje,
właściwe sztuce Niderlandów późnego wieku XVI. Ak-
cent wyraźnie petriarkiański stanowi zamykająca orszak
postać Sławy, która, być może pod wpływem grafiki
Pencza, dosiada kuli. Ostatnia rycina cyklu, wyobrażają-
Q Sąd Ostateczny, nawiązuje w niektórych swoich
szczegółach do północnej odmiany Triumfu Wieczności
w miedziorytach Pencza i Philipsa Galie.

Elementy ikonografii cyklu petrarkiańskiego weszły
do repertuaru ulubionych obrazów niderlandzkich ry-
cin o tematyce wanitatywnej. Można tutaj przypomnieć
wzmiankowany już Triumf Śmierci Martena van Cleve
z r. 1568 (ryc. 10)108. Ten oparty na tradycji przedstawie-
niowej poematu miedzioryt pomyślany został jako pen-
dant i zarazem pointa bliźniaczego Triumfu Życia, two-
rząc wraz z nim typową, dydaktyczno-moralizatorską
wizję idei marności, wizję o treści prostszej i uboższej
niż przesłanie prototypu.

Wpływ ikonografii Triumfów na grafikę niderlandz-
ką wieku XVI nie ograniczył się do ilustracji poematu,
ani też do formalno-ideowych przekształceń pojedyn-
czych alegorii petrarkiańskich. Wzorzec przedstawie-
niowy tego tematu przyczynił się bowiem do powstania
i rozpowszechnienia częstych w rycinach szkół pół-
nocnych tego czasu serii alegorycznych triumfów,
w których różnego rodzaju personifikacje, najczęściej
o charakterze etycznym lub kosmograficznym, jadą na
wozach zaprzężonych w symboliczne zwierzęta. Po raz

We francuskich i flamandzkich tapiseriach w. XVI, wśród nich w tka- 107 Zob. przyp. 38.

ninach z Hampton Court Pałace (Wayraent, o. c., ił. 22) oraz Victo- 10fl Zob. przyp. 95.

ha and Albert Museum (Carnice 11 i, o. c., il. 11; Scheicher, o. c.,
ił 34).

109