DOI Artikel:
Walczak, Marek: Przyczynek do badań nad wieżą ratuszową w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20623#0028
1. Makieta krakowskiego ratusza w fazie gotyckiej, wg stanu
z 1. ćw. XVI w. (opr. W Komorowski, reał. Studio Projektowe
Modele Architektoniczne Gottwald). Muzeum Historyczne
w Krakowie (wg Kraków europejskie miasto...)
8 M. Zlat, Ratusz — zamek mieszczan: symbolika typu archi-
tektonicznego i jego form {w:} Ratusz w miastach północnej Europy.
Materiały z sesji „Ratusz w miastach Nadbałtyckich”, Gdańsk
1997, s. 9—36; Czerner, op.cit., s. 60.
9 A. Esse nwein, Die mittelalterłichen Kunstdenkmale der
Stadt Krakau, Niirnberg 1866, s. 143.
10 J. Muczkowski, Dawny krakowski ratusz, Rocznik
Krakowski, 8: 1906, s. 13.
11 A. Misiąg-Bocheńska, Ze studiów nad gotycką rzeźbą
architektoniczną iv Polsce, Biuletyn Historii Sztuki i Kultury, 3:
1935, z. 3, s. 202, 209.
cone hurdycje, które dobitnie podkreślały ambicje
samorządów miejskich8.
Krakowska wieża budziła zainteresowanie
badaczy od w. XIX, co poświadcza wielokrotnie
cytowany i reprodukowany rysunek rekonstrukcyj-
ny, zamieszczony w książce Augusta Essenweina.
Prekursor badań nad sztuką średniowiecznego
Krakowa sądził, że cały budynek ratusza pochodził
z w. XV, a jego najwcześniejszy element stanowiła
wieża9. Pierwsza monografia budowli wyszła spod
pióra Józefa Muczkowskiego w r. 1906. Autor ten,
analizując dekorację rzeźbiarską i architektoniczną
wieży, zestawił ją z wystrojami katedry i prezbiterium
kościoła Mariackiego w Krakowie, datując wszyst-
kie na ten sam czas („ta sama ręka, która kuła w
kamieniu ornament dębowy w oknach katedry, była
zatrudnioną w ratuszu”)10. Anna Misiąg-Bocheńska
poddała analizie jej rzeźbę architektoniczną, datując
na czas między powstaniem dekoracji w korpusie
katedry (przed 1364) a odkuciem młodszego portalu
zachodniego w kościele Dominikanów (ok. 1395)11.
Andrzej Wyrobisz sądził, że „wieżę ratuszową można
by datować również na wiek XV, przynajmniej na
pierwszą jego połowę”, jednak nie uzasadnił tego
przypuszczenia12. W r. 1965 podczas konserwacji,
przeprowadzonej pod kierunkiem Wiktora Zina i
Władysława Borusiewicza z udziałem Władysława
Grabskiego, „w trakcie rozbiórki podmurowań sali
parteru odsłonięto we wschodniej arkadzie zestaw
znaków kamieniarskich oraz datę 1444”. Ta ostatnia,
według odkrywców dotyczy zapewne „wykończenia
XV-wiecznej fazy budowli”13. Znalezisko to wyko-
rzystali Tadeusz Dobrowolski i Jerzy Gadomski,
którzy starali się uzasadnić późne datowanie wieży,
podkreślając jej związki z grupą późnogotyckich
budowli kamiennych na terenie Krakowa. Ga-
domski uznał dekorację ratusza za jeden z późnych
przykładów oddziaływania tradycji parlerowskich
na Małopolskę14. Według Pawła Pencakowskiego
wieża jest budowlą, w której: „przed połową XV
wieku wykorzystano po raz ostatni na wielką skalę
dekorację, której geneza wywodzi się z katedry św.
12 A. Wyrobisz, Budownictwo murowane w Małopolsce w
XIV i XV wieku, Wrocław—Warszawa—Kraków 1963 (Studia
i Materiały z Historii Kultury Materialnej, t. XVII, red. A.
Gieysztor), s. 62.
13 W. Zin, Kronika prac i problemów konserwatorskich Krako-
wa za rok 1963, Rocznik Krakowski, 38: 1966, s. 123, fig. 1.
14 J. Gadomski, Rzeźba architektoniczna w Małopolsce
1250—1400 (maszynopis rozprawy doktorskiej napisanej pod
kierunkiem prof. dra Lecha Kalinowskiego w UJ r. 1969), s.
138.
22
z 1. ćw. XVI w. (opr. W Komorowski, reał. Studio Projektowe
Modele Architektoniczne Gottwald). Muzeum Historyczne
w Krakowie (wg Kraków europejskie miasto...)
8 M. Zlat, Ratusz — zamek mieszczan: symbolika typu archi-
tektonicznego i jego form {w:} Ratusz w miastach północnej Europy.
Materiały z sesji „Ratusz w miastach Nadbałtyckich”, Gdańsk
1997, s. 9—36; Czerner, op.cit., s. 60.
9 A. Esse nwein, Die mittelalterłichen Kunstdenkmale der
Stadt Krakau, Niirnberg 1866, s. 143.
10 J. Muczkowski, Dawny krakowski ratusz, Rocznik
Krakowski, 8: 1906, s. 13.
11 A. Misiąg-Bocheńska, Ze studiów nad gotycką rzeźbą
architektoniczną iv Polsce, Biuletyn Historii Sztuki i Kultury, 3:
1935, z. 3, s. 202, 209.
cone hurdycje, które dobitnie podkreślały ambicje
samorządów miejskich8.
Krakowska wieża budziła zainteresowanie
badaczy od w. XIX, co poświadcza wielokrotnie
cytowany i reprodukowany rysunek rekonstrukcyj-
ny, zamieszczony w książce Augusta Essenweina.
Prekursor badań nad sztuką średniowiecznego
Krakowa sądził, że cały budynek ratusza pochodził
z w. XV, a jego najwcześniejszy element stanowiła
wieża9. Pierwsza monografia budowli wyszła spod
pióra Józefa Muczkowskiego w r. 1906. Autor ten,
analizując dekorację rzeźbiarską i architektoniczną
wieży, zestawił ją z wystrojami katedry i prezbiterium
kościoła Mariackiego w Krakowie, datując wszyst-
kie na ten sam czas („ta sama ręka, która kuła w
kamieniu ornament dębowy w oknach katedry, była
zatrudnioną w ratuszu”)10. Anna Misiąg-Bocheńska
poddała analizie jej rzeźbę architektoniczną, datując
na czas między powstaniem dekoracji w korpusie
katedry (przed 1364) a odkuciem młodszego portalu
zachodniego w kościele Dominikanów (ok. 1395)11.
Andrzej Wyrobisz sądził, że „wieżę ratuszową można
by datować również na wiek XV, przynajmniej na
pierwszą jego połowę”, jednak nie uzasadnił tego
przypuszczenia12. W r. 1965 podczas konserwacji,
przeprowadzonej pod kierunkiem Wiktora Zina i
Władysława Borusiewicza z udziałem Władysława
Grabskiego, „w trakcie rozbiórki podmurowań sali
parteru odsłonięto we wschodniej arkadzie zestaw
znaków kamieniarskich oraz datę 1444”. Ta ostatnia,
według odkrywców dotyczy zapewne „wykończenia
XV-wiecznej fazy budowli”13. Znalezisko to wyko-
rzystali Tadeusz Dobrowolski i Jerzy Gadomski,
którzy starali się uzasadnić późne datowanie wieży,
podkreślając jej związki z grupą późnogotyckich
budowli kamiennych na terenie Krakowa. Ga-
domski uznał dekorację ratusza za jeden z późnych
przykładów oddziaływania tradycji parlerowskich
na Małopolskę14. Według Pawła Pencakowskiego
wieża jest budowlą, w której: „przed połową XV
wieku wykorzystano po raz ostatni na wielką skalę
dekorację, której geneza wywodzi się z katedry św.
12 A. Wyrobisz, Budownictwo murowane w Małopolsce w
XIV i XV wieku, Wrocław—Warszawa—Kraków 1963 (Studia
i Materiały z Historii Kultury Materialnej, t. XVII, red. A.
Gieysztor), s. 62.
13 W. Zin, Kronika prac i problemów konserwatorskich Krako-
wa za rok 1963, Rocznik Krakowski, 38: 1966, s. 123, fig. 1.
14 J. Gadomski, Rzeźba architektoniczna w Małopolsce
1250—1400 (maszynopis rozprawy doktorskiej napisanej pod
kierunkiem prof. dra Lecha Kalinowskiego w UJ r. 1969), s.
138.
22