DOI Artikel:
Krasny, Piotr: "Operae terrestris congregationis in Apostolorum aetate formatae et totius Ecclesiae communes propiae": Rozważania Rudolfa Hospiniana o roli dzieł sztuki w życiu reformowanego Kościoła
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20623#0107
Folia Historiae Artium
Seria Nowa, t. 12: 2009
PL ISSN 0071-6723
Piotr Krasny
„OpERAE TERRE.STRIS CONGREGATIONIS IN ApOSTOLORUM
AETATE FORMATAE ET TOTIUS ECCLESIAE COMMUNES PROPRIAE”.
Rozważania Rudolfa Hospiniana o roli dzieł sztuki
W ŻYCIU REFORMOWANEGO KOŚCIOŁA
W wielu pracach, poświęconych stosunkowi
protestantów do sztuki sakralnej, pojawia się stwier-
dzenie, iż wypowiedzi na ten temat były formu-
łowane niemal wyłącznie na marginesie rozważań
teologicznych związanych z innymi kwestiami.
Owe wypowiedzi skupiały się przede wszystkim na
krytyce i negacji „przesądów” katolickich, toteż nie
sposób na ich postawie nakreślić kompleksowy obraz
pozytywnej ewangelickiej „doktryny artystycznej”1.
Sądzę jednak, że taka wizja jest zbyt pesymistyczna i
wynika w sporej części z tego, że uwadze olbrzymiej
większości badaczy umknęła monumentalna księga
kalwińskiego teologa Rudolfa Hospiniana (ii. 1),
wydana w Zurychu w roku 1587 pod tytułem De
temp lis, hoc est, de origine, progressu, usu et abusu templo-
rum et rerum adtemplapertinentium (il. 2)2, znakomicie
charakteryzującym bogactwo zawartych w niej roz-
ważań z pogranicza teologii, historii Kościoła i teorii
sztuki sakralnej. Pracę tę wydobył z zapomnienia
Carlo Marcora3, a do literatury historyczno-arty-
stycznej wprowadzili ją Gustuf Humberg i Richard
Schofield, dziwiąc się niepomiernie, że nie była ona
wcześniej uwzględniana w rozważaniach o szesnasto-
wiecznej dyspucie na temat miejsca sztuki w życiu
1 Zob. zwłaszcza: S. Michalski, 'Protestanci a sztuka. Spór
o obrazy w Europie nowożytnej, Warszawa 1989, passim.
2 Pracując nad tym artykułem korzystałem z trzeciego wy-
dania tej księgi: R. Hospinian, De templis, hoc est de origine,
progressu, usu et abusu templorum et rerum ad templa pertinentium,
Genevae 1672.
3 C. Marcora, Controversia del Bellarmino eon Rudolf
Hospinianus [w:] Roberto Bellarmino arcivescovo di Capua, teologo e
pastore della Riforma Cattolica. Atti del Convegno Internazionale di
Studi, Capua 1990, t. I, s. 235-244.
Theoloctus E.T HliSToRI CtLSTl<?tCJUNtlS
cXctf tu? A°. iS- 4 A DemufcttS A°. i £ *
HoSPINIANU.5 era.il fatiś 'est: non kospesin orkę:
Scnpiu.rcc pvomix.s, cconduU c.{ jfisioricc .
ChK ,/P iRj / .
Con- '^Mryer jtc\\ fi* i & •
1. Portret Rudolfa Hospiniana, miedzioryt Konstantina Meyera
z r. 1662, wg rysunku Christopha Maurzera z r. 1611
(wg Huldricus, Hospinianus redivivus...\
fot. Biblioteka Jagiellońska)
101
Seria Nowa, t. 12: 2009
PL ISSN 0071-6723
Piotr Krasny
„OpERAE TERRE.STRIS CONGREGATIONIS IN ApOSTOLORUM
AETATE FORMATAE ET TOTIUS ECCLESIAE COMMUNES PROPRIAE”.
Rozważania Rudolfa Hospiniana o roli dzieł sztuki
W ŻYCIU REFORMOWANEGO KOŚCIOŁA
W wielu pracach, poświęconych stosunkowi
protestantów do sztuki sakralnej, pojawia się stwier-
dzenie, iż wypowiedzi na ten temat były formu-
łowane niemal wyłącznie na marginesie rozważań
teologicznych związanych z innymi kwestiami.
Owe wypowiedzi skupiały się przede wszystkim na
krytyce i negacji „przesądów” katolickich, toteż nie
sposób na ich postawie nakreślić kompleksowy obraz
pozytywnej ewangelickiej „doktryny artystycznej”1.
Sądzę jednak, że taka wizja jest zbyt pesymistyczna i
wynika w sporej części z tego, że uwadze olbrzymiej
większości badaczy umknęła monumentalna księga
kalwińskiego teologa Rudolfa Hospiniana (ii. 1),
wydana w Zurychu w roku 1587 pod tytułem De
temp lis, hoc est, de origine, progressu, usu et abusu templo-
rum et rerum adtemplapertinentium (il. 2)2, znakomicie
charakteryzującym bogactwo zawartych w niej roz-
ważań z pogranicza teologii, historii Kościoła i teorii
sztuki sakralnej. Pracę tę wydobył z zapomnienia
Carlo Marcora3, a do literatury historyczno-arty-
stycznej wprowadzili ją Gustuf Humberg i Richard
Schofield, dziwiąc się niepomiernie, że nie była ona
wcześniej uwzględniana w rozważaniach o szesnasto-
wiecznej dyspucie na temat miejsca sztuki w życiu
1 Zob. zwłaszcza: S. Michalski, 'Protestanci a sztuka. Spór
o obrazy w Europie nowożytnej, Warszawa 1989, passim.
2 Pracując nad tym artykułem korzystałem z trzeciego wy-
dania tej księgi: R. Hospinian, De templis, hoc est de origine,
progressu, usu et abusu templorum et rerum ad templa pertinentium,
Genevae 1672.
3 C. Marcora, Controversia del Bellarmino eon Rudolf
Hospinianus [w:] Roberto Bellarmino arcivescovo di Capua, teologo e
pastore della Riforma Cattolica. Atti del Convegno Internazionale di
Studi, Capua 1990, t. I, s. 235-244.
Theoloctus E.T HliSToRI CtLSTl<?tCJUNtlS
cXctf tu? A°. iS- 4 A DemufcttS A°. i £ *
HoSPINIANU.5 era.il fatiś 'est: non kospesin orkę:
Scnpiu.rcc pvomix.s, cconduU c.{ jfisioricc .
ChK ,/P iRj / .
Con- '^Mryer jtc\\ fi* i & •
1. Portret Rudolfa Hospiniana, miedzioryt Konstantina Meyera
z r. 1662, wg rysunku Christopha Maurzera z r. 1611
(wg Huldricus, Hospinianus redivivus...\
fot. Biblioteka Jagiellońska)
101