DOI Artikel:
Żmudziński, Jerzy: O potrzebie badań nad twórczością Tomasza Dolabelli: ze studiów nad obrazami w kościele Mariackim i kościele Kamedułów na Bielenach w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20623#0129
Folia Historiae Artium
Seria Nowa, t. 12: 2009
PL ISSN 0071-6723
Jerzy Żmudziński
O POTRZEBIE BADAŃ NAD TWÓRCZOŚCIĄ TOMASZA DOLABELLI.
Ze studiów nad obrazami w kościele Mariackim
i kościele Kamedułów na Bielanach w Krakowie
W chwili obecnej badania nad twórczością To-
masza Dolabelli znajdują się w pewnym zastoju
i trudno w ogóle mówić o tym, że istnieje jakiś nurt
czy kierunek w tym zakresie. Autorzy tych opra-
cowań, które jedynie wzmiankują dzieła Dolabelli,
z reguły nie podejmują prób szerszej interpretacji
jego dokonań. W nowszych publikacjach przeważają
albo mało odpowiedzialne i z reguły nie podbudo-
wane analizą wzmianki o pojedynczych dziełach
wiązanych z weneckim artystą lub jego warsztatem1,
albo ogólne omówienia typu encyklopedycznego,
zamieszczane — jakby z obowiązku — w coraz częściej
pojawiających się opracowaniach całokształtu dzie-
1 Por. przykładowo: K. S. Moisan, Matka Boska Różań-
cowa [w:] Maryja Orędowniczka wiernych. Ikonografia nowożytnej
sztuki kościelnej w Polsce, red. J. S. Pasierb, Nowy Testament, t.
2, Warszawa 1987, s. 91, ił. 126—127; E. Madejski, Kościół
parafialny św. Wojciecha w Książu Wielkim, Książ Wielki 1999,
s. 25, il. 25—26 na s. 24; B. Kwiatkowska-Kopka, Ludź-
mierz — Szczyrzyc [w:] Monasticon Cisterciense Poloniae, t. 2: Ka-
talog męskich klasztorów cysterskich na ziemiach polskich i dawnej
Rzeczypospolitej, red. A. M. Wyrwa, J. Strzelczyk, K. Kaczma-
rek, Poznań 1999, s. 227, il. 152; Skarby muzeów Małopolski,
koncepcja albumu J. Sepioł, red. Ł. Sęk, Kraków 2004, il. 16
na s. 28. Wszystkie przywołane tu obrazy, wiązane z warszta-
tem Dolabelli lub z jego kręgiem, mają z całą pewnością tylko
jedną wspólną cechę: nie wyszły spod ręki jednego artysty ani
z jednego warsztatu.
2 Por. przykładowo: K. Lewicka, B. Osińska, Poczet
artystów polskich i w Polsce działających, Warszawa 1996, s.
77—84; A. Lewicka-Morawska, M. Machowski, M. A.
Ru d z k a, Słownik malarzy polskich. Od średniowiecza do moderni-
zmu, t. 1, Warszawa 1998, s. 43; S. Krzysztofowicz-Ko-
zakowska, F. Stolot, Historia malarstwa polskiego, Kraków
2000, s. 61—67; Encyklopedia sztuki polskiej Kraków 2001, s.
119; B. Kokoska, Malarstwo polskie, Kraków 2001, s. 12.
Wyżej cytowane omówienia reprezentują w większości dobry
jów sztuki w Polsce lub historii malarstwa w naszym
kraju2. Zjawisko to jest tym bardziej niefortunne,
gdyż w polskiej historii sztuki była dobrze ugrun-
towana tradycja badań nad twórczością Dolabelli
i jej recepcją, sięgająca połowy XIX wieku3. Tylko
niewielu malarzy nowożytnych czynnych w Polsce
zyskało już w tak wczesnym okresie obszerne opra-
cowania dotyczące okoliczności życia i twórczości,
oparte o dość liczne wzmianki archiwalne, jak to się
przytrafiło — za sprawą Ambrożego Grabowskiego4
i Edwarda Rastawieckiego3 — właśnie Dolabelli.
Zyskał też wenecki malarz dość wcześnie, bo już
w roku 1914, stosunkowo obszerną, liczącą około
poziom merytoryczny, jednak ich charakterystyczną cechą
wspólną jest odwoływanie się niemal wyłącznie do starszych
badań nad Dolabellą, głównie do literatury opublikowanej
przed latami osiemdziesiątymi XX wieku.
3 Pełne zestawienie literatury dotyczącej Dolabelli, opub-
likowanej do czasów II wojny światowej, zawiera: Polska bi-
bliografia sztuki 1801—1944, t. 1: Malarstwo polskie, cz. 1:
Prace ogólne. Historia. Malarze A—K, opr. J. Wiercińska i M.
Liczbińska, Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk 1975,
s, 172-173, zob. też s. 3—8, 28-39. Nowszą literaturę (do
początków lat siedemdziesiątych XX wieku) uwzględnia bio-
gram: W Tomkiewicz, Dolabella [...} Tomaso {w:} Słownik
artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze. Rzeźbia-
rze. Graficy, t. 2: D—G, Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk
1975, s. 76-77 (zob. też Uzupełnienia i sprostoiuania do tomu II
Słownika..., b.m. i d., w formie osobnej broszury, s. 4). Brak
jest kompletnego zestawienia opracowań publikowanych od
połowy lat pięćdziesiątych XX wieku.
4 Ambroży Grabowski publikował wzmianki o Dolabelli,
jego życiu i dziełach w wielu swoich starożytniczych opraco-
waniach, najwcześniej w pracy: A. Grabowski, Historyczny
opis miasta Krakowa i jego okolic, Kraków 1822, s. 118—119;
następne publikacje Grabowskiego wzmiankujące prace Dola-
belli uwzględnia Tomkiewicz, op.cit., s. 76.
123
Seria Nowa, t. 12: 2009
PL ISSN 0071-6723
Jerzy Żmudziński
O POTRZEBIE BADAŃ NAD TWÓRCZOŚCIĄ TOMASZA DOLABELLI.
Ze studiów nad obrazami w kościele Mariackim
i kościele Kamedułów na Bielanach w Krakowie
W chwili obecnej badania nad twórczością To-
masza Dolabelli znajdują się w pewnym zastoju
i trudno w ogóle mówić o tym, że istnieje jakiś nurt
czy kierunek w tym zakresie. Autorzy tych opra-
cowań, które jedynie wzmiankują dzieła Dolabelli,
z reguły nie podejmują prób szerszej interpretacji
jego dokonań. W nowszych publikacjach przeważają
albo mało odpowiedzialne i z reguły nie podbudo-
wane analizą wzmianki o pojedynczych dziełach
wiązanych z weneckim artystą lub jego warsztatem1,
albo ogólne omówienia typu encyklopedycznego,
zamieszczane — jakby z obowiązku — w coraz częściej
pojawiających się opracowaniach całokształtu dzie-
1 Por. przykładowo: K. S. Moisan, Matka Boska Różań-
cowa [w:] Maryja Orędowniczka wiernych. Ikonografia nowożytnej
sztuki kościelnej w Polsce, red. J. S. Pasierb, Nowy Testament, t.
2, Warszawa 1987, s. 91, ił. 126—127; E. Madejski, Kościół
parafialny św. Wojciecha w Książu Wielkim, Książ Wielki 1999,
s. 25, il. 25—26 na s. 24; B. Kwiatkowska-Kopka, Ludź-
mierz — Szczyrzyc [w:] Monasticon Cisterciense Poloniae, t. 2: Ka-
talog męskich klasztorów cysterskich na ziemiach polskich i dawnej
Rzeczypospolitej, red. A. M. Wyrwa, J. Strzelczyk, K. Kaczma-
rek, Poznań 1999, s. 227, il. 152; Skarby muzeów Małopolski,
koncepcja albumu J. Sepioł, red. Ł. Sęk, Kraków 2004, il. 16
na s. 28. Wszystkie przywołane tu obrazy, wiązane z warszta-
tem Dolabelli lub z jego kręgiem, mają z całą pewnością tylko
jedną wspólną cechę: nie wyszły spod ręki jednego artysty ani
z jednego warsztatu.
2 Por. przykładowo: K. Lewicka, B. Osińska, Poczet
artystów polskich i w Polsce działających, Warszawa 1996, s.
77—84; A. Lewicka-Morawska, M. Machowski, M. A.
Ru d z k a, Słownik malarzy polskich. Od średniowiecza do moderni-
zmu, t. 1, Warszawa 1998, s. 43; S. Krzysztofowicz-Ko-
zakowska, F. Stolot, Historia malarstwa polskiego, Kraków
2000, s. 61—67; Encyklopedia sztuki polskiej Kraków 2001, s.
119; B. Kokoska, Malarstwo polskie, Kraków 2001, s. 12.
Wyżej cytowane omówienia reprezentują w większości dobry
jów sztuki w Polsce lub historii malarstwa w naszym
kraju2. Zjawisko to jest tym bardziej niefortunne,
gdyż w polskiej historii sztuki była dobrze ugrun-
towana tradycja badań nad twórczością Dolabelli
i jej recepcją, sięgająca połowy XIX wieku3. Tylko
niewielu malarzy nowożytnych czynnych w Polsce
zyskało już w tak wczesnym okresie obszerne opra-
cowania dotyczące okoliczności życia i twórczości,
oparte o dość liczne wzmianki archiwalne, jak to się
przytrafiło — za sprawą Ambrożego Grabowskiego4
i Edwarda Rastawieckiego3 — właśnie Dolabelli.
Zyskał też wenecki malarz dość wcześnie, bo już
w roku 1914, stosunkowo obszerną, liczącą około
poziom merytoryczny, jednak ich charakterystyczną cechą
wspólną jest odwoływanie się niemal wyłącznie do starszych
badań nad Dolabellą, głównie do literatury opublikowanej
przed latami osiemdziesiątymi XX wieku.
3 Pełne zestawienie literatury dotyczącej Dolabelli, opub-
likowanej do czasów II wojny światowej, zawiera: Polska bi-
bliografia sztuki 1801—1944, t. 1: Malarstwo polskie, cz. 1:
Prace ogólne. Historia. Malarze A—K, opr. J. Wiercińska i M.
Liczbińska, Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk 1975,
s, 172-173, zob. też s. 3—8, 28-39. Nowszą literaturę (do
początków lat siedemdziesiątych XX wieku) uwzględnia bio-
gram: W Tomkiewicz, Dolabella [...} Tomaso {w:} Słownik
artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze. Rzeźbia-
rze. Graficy, t. 2: D—G, Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk
1975, s. 76-77 (zob. też Uzupełnienia i sprostoiuania do tomu II
Słownika..., b.m. i d., w formie osobnej broszury, s. 4). Brak
jest kompletnego zestawienia opracowań publikowanych od
połowy lat pięćdziesiątych XX wieku.
4 Ambroży Grabowski publikował wzmianki o Dolabelli,
jego życiu i dziełach w wielu swoich starożytniczych opraco-
waniach, najwcześniej w pracy: A. Grabowski, Historyczny
opis miasta Krakowa i jego okolic, Kraków 1822, s. 118—119;
następne publikacje Grabowskiego wzmiankujące prace Dola-
belli uwzględnia Tomkiewicz, op.cit., s. 76.
123