DOI Artikel:
Walanus, Wojciech: Henryk Slacker- fundator kamiennego krucyfiksu w kościele Mariackim
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20623#0073
Folia Historiae Artium
Seria Nowa, t. 12: 2009
PL ISSN 0071-6723
Wojciech Walanus
Henryk Slacker - fundator kamiennego krucyfiksu
w kościele Mariackim
Kamienny krucyfiks, umieszczony dziś w ba-
rokowej nastawie ołtarza św. Krzyża w kościele
Mariackim w Krakowie (il. 1), niekwestionowane
arcydzieło Wita Stwosza, nierozerwalnie łączy się
z Henrykiem Slackerem. W r. 1939 ks. Szczęsny
Dettloff, na podstawie opublikowanego trzy lata
wcześniej testamentu Slackera1, zidentyfikował
go jako fundatora rzeźby2. Od tej pory w historii
sztuki zwykło się ją określać mianem „krucyfiksu
Slackerowskiego” łub „krucyfiksu Henryka Slacke-
ra”. Tym większe zdziwienie budzi fakt, że samym
Henrykiem Slackerem, jego życiem i działalnością,
żaden historyk sztuki dotąd się nie zainteresował.
Zdawałoby się, że sama fundacja dzieła tej klasy
powinna zapewnić Slackerowi miejsce w Polskim
słowniku biograficznym; tak się jednak nie stało. A
przecież nazwisko to nie jest całkiem obce polskiej
historiografii — wspominali o nim w swych pra-
cach badacze mennictwa i skarbowości (Franciszek
Piekosiński, Marian Gumowski, Jan Rutkowski),
rządów Aleksandra Jagiellończyka (Fryderyk Pa-
pee, Krzysztof Pietkiewicz), rodziny kardynała
Stanisława Hozjusza (Franciszek Hipler i Wincenty
Zakrzewski, Marian Gumowski), a nawet górni-
1 Cracovia artificum 1301—1550, z. 1, oprać. J. Ptaśnik,
wyd. M. Friedberg, Kraków 1936, nr 74, s. 27—32 [dalej: Te-
stament Henryka Slackera'].
2 S. Dettloff, Kamienny krucyfiks Wita Stwosza w krakow-
skim kościele Mariackim, Dawna Sztuka, 3: 1939, s. 59—63.
3 Tamże s. 62.
4 G. Jurkowlaniec, The Slacker Crucifix in St. Mary’s
Church in Cracow: Cult and Craft [w:] Wokół Wita Stwosza.
Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej w Muzeum
Narodowym w Krakowie, 19—22 maja 2005, red. D. Horzela, A.
Organisty, Kraków 2006, s. 349-
ctwa tatrzańskiego (Stanisław Eliasz Radzikowski,
Paweł Kutaś). Stosunkowo niedawno Slacker zwró-
cił także uwagę historyków litewskich (Eugenijus
Ivanauskas, Laimontas Karalius). Mimo to piszący
o fundacji krucyfiksu zadowalali się stwierdzeniem,
iż zamówił go Henryk Slacker, mincerz królewski.
Mechaniczne powtarzanie tego tytułu, zapisanego w
pierwszych słowach testamentu, prowadziło niekiedy
do mylnych wniosków — np. Dettloff sugerował, że
to właśnie Slacker, monetarius rege maiestatis, mógł
polecić królowej Elżbiecie Wita Stwosza jako wyko-
nawcę nagrobka króla Kazimierza3. Z kolei Grażyna
Jurkowlaniec pisała o fundatorze krucyfiksu jako
o mincerzu Kazimierza Jagiellończyka4. Mało kto
chyba zadał sobie trud sprawdzenia, kiedy właściwie
Slacker tę funkcję sprawował, co pozwoliłoby unik-
nąć tego rodzaju błędów5.
Dotychczasowe analizy wykonanego przez Stwo-
sza krucyfiksu były z reguły oderwane od osoby
fundatora. Pojawiała się ona tylko w kontekście
dotyczącej dzieła części testamentu i wynikających
z niej problemów: miejsca przeznaczenia, istnienia
figur asystencyjnych oraz braku pierwotnej polichro-
mii6. Znamienny jest sposób potraktowania Slackera
5 B. Przybyszewski, Cracovia artificum. Supplementa.
Krakowskie środowisko artystyczne czasów Wita Stwosza, Wroc-
ław—Warszawa—Kraków 1990, s. 116, w wykazie krakow-
skich mincerzy określił Slackera jako mincerza królewskiego,
podając właściwe daty sprawowania przez niego tej funkcji:
1502-1504.
6 Z nowszej literatury zob. Z. Kępiński, Wit Stwosz,
Warszawa 1981, s. 57; J. Kęblowski, Problemyprzedkrakow-
skiej i krakowskiej twórczości Wita Stosza. Uwagi na marginesie
monografii Zdzisława Kępińskiego, Biuletyn Historii Sztuki,
45: 1983, s. 221; P. Pencakowski, Kamienny krucyfiks Wita
67
Seria Nowa, t. 12: 2009
PL ISSN 0071-6723
Wojciech Walanus
Henryk Slacker - fundator kamiennego krucyfiksu
w kościele Mariackim
Kamienny krucyfiks, umieszczony dziś w ba-
rokowej nastawie ołtarza św. Krzyża w kościele
Mariackim w Krakowie (il. 1), niekwestionowane
arcydzieło Wita Stwosza, nierozerwalnie łączy się
z Henrykiem Slackerem. W r. 1939 ks. Szczęsny
Dettloff, na podstawie opublikowanego trzy lata
wcześniej testamentu Slackera1, zidentyfikował
go jako fundatora rzeźby2. Od tej pory w historii
sztuki zwykło się ją określać mianem „krucyfiksu
Slackerowskiego” łub „krucyfiksu Henryka Slacke-
ra”. Tym większe zdziwienie budzi fakt, że samym
Henrykiem Slackerem, jego życiem i działalnością,
żaden historyk sztuki dotąd się nie zainteresował.
Zdawałoby się, że sama fundacja dzieła tej klasy
powinna zapewnić Slackerowi miejsce w Polskim
słowniku biograficznym; tak się jednak nie stało. A
przecież nazwisko to nie jest całkiem obce polskiej
historiografii — wspominali o nim w swych pra-
cach badacze mennictwa i skarbowości (Franciszek
Piekosiński, Marian Gumowski, Jan Rutkowski),
rządów Aleksandra Jagiellończyka (Fryderyk Pa-
pee, Krzysztof Pietkiewicz), rodziny kardynała
Stanisława Hozjusza (Franciszek Hipler i Wincenty
Zakrzewski, Marian Gumowski), a nawet górni-
1 Cracovia artificum 1301—1550, z. 1, oprać. J. Ptaśnik,
wyd. M. Friedberg, Kraków 1936, nr 74, s. 27—32 [dalej: Te-
stament Henryka Slackera'].
2 S. Dettloff, Kamienny krucyfiks Wita Stwosza w krakow-
skim kościele Mariackim, Dawna Sztuka, 3: 1939, s. 59—63.
3 Tamże s. 62.
4 G. Jurkowlaniec, The Slacker Crucifix in St. Mary’s
Church in Cracow: Cult and Craft [w:] Wokół Wita Stwosza.
Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej w Muzeum
Narodowym w Krakowie, 19—22 maja 2005, red. D. Horzela, A.
Organisty, Kraków 2006, s. 349-
ctwa tatrzańskiego (Stanisław Eliasz Radzikowski,
Paweł Kutaś). Stosunkowo niedawno Slacker zwró-
cił także uwagę historyków litewskich (Eugenijus
Ivanauskas, Laimontas Karalius). Mimo to piszący
o fundacji krucyfiksu zadowalali się stwierdzeniem,
iż zamówił go Henryk Slacker, mincerz królewski.
Mechaniczne powtarzanie tego tytułu, zapisanego w
pierwszych słowach testamentu, prowadziło niekiedy
do mylnych wniosków — np. Dettloff sugerował, że
to właśnie Slacker, monetarius rege maiestatis, mógł
polecić królowej Elżbiecie Wita Stwosza jako wyko-
nawcę nagrobka króla Kazimierza3. Z kolei Grażyna
Jurkowlaniec pisała o fundatorze krucyfiksu jako
o mincerzu Kazimierza Jagiellończyka4. Mało kto
chyba zadał sobie trud sprawdzenia, kiedy właściwie
Slacker tę funkcję sprawował, co pozwoliłoby unik-
nąć tego rodzaju błędów5.
Dotychczasowe analizy wykonanego przez Stwo-
sza krucyfiksu były z reguły oderwane od osoby
fundatora. Pojawiała się ona tylko w kontekście
dotyczącej dzieła części testamentu i wynikających
z niej problemów: miejsca przeznaczenia, istnienia
figur asystencyjnych oraz braku pierwotnej polichro-
mii6. Znamienny jest sposób potraktowania Slackera
5 B. Przybyszewski, Cracovia artificum. Supplementa.
Krakowskie środowisko artystyczne czasów Wita Stwosza, Wroc-
ław—Warszawa—Kraków 1990, s. 116, w wykazie krakow-
skich mincerzy określił Slackera jako mincerza królewskiego,
podając właściwe daty sprawowania przez niego tej funkcji:
1502-1504.
6 Z nowszej literatury zob. Z. Kępiński, Wit Stwosz,
Warszawa 1981, s. 57; J. Kęblowski, Problemyprzedkrakow-
skiej i krakowskiej twórczości Wita Stosza. Uwagi na marginesie
monografii Zdzisława Kępińskiego, Biuletyn Historii Sztuki,
45: 1983, s. 221; P. Pencakowski, Kamienny krucyfiks Wita
67