DOI Artikel:
Krasny, Piotr: "Operae terrestris congregationis in Apostolorum aetate formatae et totius Ecclesiae communes propiae": Rozważania Rudolfa Hospiniana o roli dzieł sztuki w życiu reformowanego Kościoła
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20623#0122
6. Kościół kalwiński w Chene Paquier (kanton Vaud), budowniczy Abraham Diinz, 1667, wnętrze
(wg H. Horat, Sakrale Bauten der Schweiz, Disentis 1988)
apostolskich, ale w całym pierwszym tysiącleciu
ery chrześcijańskiej spożywano cały chleb podczas
liturgii, a jeśli zostawiano jego cząstki dla chorych,
składano je w prostej puszce na ołtarzu, unikając
wszelkiej ostentacji122.
Zasadnicze zmiany zaszły dopiero w drugim ty-
siącleciu wraz z ograniczaniem udzielania komunii
osobom świeckim. Hospinian stwierdził, że Sobór La-
terański IV (1215) pozwolił wiernym komunikować
tylko w Wielkanoc, zalecając im za to adorowanie
Chrystusa obecnego rzekomo w Eucharystii123. Infor-
macja ta nie była zgodna z prawdą, ponieważ sobór
nakazał świeckim przystępować do Stołu Pańskiego
przynajmniej raz do roku w okresie paschalnym, nie
wypowiadając się o zasadach udzielania im komunii
ranka paschalnego właśnie jako argument na rzecz katolickiej
praktyki oddawania czci postaciom eucharystycznym także
po zakończeniu Mszy Świętej, stwierdzając że zarówno bara-
nek jak i hostie zostały ofiarowane Bogu, czego nie zmienia
w żadnym stopniu akt zakończenia uczty ofiarnej. Zob. K.
Boromeusz, Rozważania o Eucharystii, przeł. S. Gaworek,
Warszawa 2005, s. 33—35.
w pozostałych okresach roku. Teologa z Zurychu
mogły jednak zmylić działania wielu katolickich
księży, którzy uważali, że w życiu świeckim bardzo
trudno usposobić się właściwie do przyjęcia Ciała
Pańskiego, toteż udzielali go laikom bardzo rzadko,
obawiając się jego znieważenia. W okresie późnego
średniowiecza praktyki takie rzeczywiście spowodo-
wały, że cześć dla Eucharystii wyrażano powszechnie
nie poprzez jej przyjmowanie, ale oddając się jej ado-
racji124. Hospinian mógł zatem orzec, że w związku
z rozpowszechnieniem takiej formy kultu euchary-
stycznego katolicy „wreszcie wtedy zaczęli ku czci
swojego nowego bóstwa wznosić w świątynich wielce
kosztowne i wystawne kapliczki (sacella), tabernakula
i sakramentaria (aedicule sacramentanae), w których
122 Hospinian, De templis..., s. 82—83.
123 Tamże, s. 83.
124 I. S k i e r s k a, Obowiązek mszalny w średniowiecznej Polsce,
Warszawa 2003, s. 225-235, 238-239; J. Kracik, Boże Ciało
w ludzkich rękach {w:} Tenże, Powszechny, apostolski, w historię
wpisany. Z wędrówek po kościelnej przeszłości, Kraków 2005, s.
124-128.
116
(wg H. Horat, Sakrale Bauten der Schweiz, Disentis 1988)
apostolskich, ale w całym pierwszym tysiącleciu
ery chrześcijańskiej spożywano cały chleb podczas
liturgii, a jeśli zostawiano jego cząstki dla chorych,
składano je w prostej puszce na ołtarzu, unikając
wszelkiej ostentacji122.
Zasadnicze zmiany zaszły dopiero w drugim ty-
siącleciu wraz z ograniczaniem udzielania komunii
osobom świeckim. Hospinian stwierdził, że Sobór La-
terański IV (1215) pozwolił wiernym komunikować
tylko w Wielkanoc, zalecając im za to adorowanie
Chrystusa obecnego rzekomo w Eucharystii123. Infor-
macja ta nie była zgodna z prawdą, ponieważ sobór
nakazał świeckim przystępować do Stołu Pańskiego
przynajmniej raz do roku w okresie paschalnym, nie
wypowiadając się o zasadach udzielania im komunii
ranka paschalnego właśnie jako argument na rzecz katolickiej
praktyki oddawania czci postaciom eucharystycznym także
po zakończeniu Mszy Świętej, stwierdzając że zarówno bara-
nek jak i hostie zostały ofiarowane Bogu, czego nie zmienia
w żadnym stopniu akt zakończenia uczty ofiarnej. Zob. K.
Boromeusz, Rozważania o Eucharystii, przeł. S. Gaworek,
Warszawa 2005, s. 33—35.
w pozostałych okresach roku. Teologa z Zurychu
mogły jednak zmylić działania wielu katolickich
księży, którzy uważali, że w życiu świeckim bardzo
trudno usposobić się właściwie do przyjęcia Ciała
Pańskiego, toteż udzielali go laikom bardzo rzadko,
obawiając się jego znieważenia. W okresie późnego
średniowiecza praktyki takie rzeczywiście spowodo-
wały, że cześć dla Eucharystii wyrażano powszechnie
nie poprzez jej przyjmowanie, ale oddając się jej ado-
racji124. Hospinian mógł zatem orzec, że w związku
z rozpowszechnieniem takiej formy kultu euchary-
stycznego katolicy „wreszcie wtedy zaczęli ku czci
swojego nowego bóstwa wznosić w świątynich wielce
kosztowne i wystawne kapliczki (sacella), tabernakula
i sakramentaria (aedicule sacramentanae), w których
122 Hospinian, De templis..., s. 82—83.
123 Tamże, s. 83.
124 I. S k i e r s k a, Obowiązek mszalny w średniowiecznej Polsce,
Warszawa 2003, s. 225-235, 238-239; J. Kracik, Boże Ciało
w ludzkich rękach {w:} Tenże, Powszechny, apostolski, w historię
wpisany. Z wędrówek po kościelnej przeszłości, Kraków 2005, s.
124-128.
116