DOI Artikel:
Żmudziński, Jerzy: O potrzebie badań nad twórczością Tomasza Dolabelli: ze studiów nad obrazami w kościele Mariackim i kościele Kamedułów na Bielenach w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20623#0138
1. Kaplica Kaufmanów-Montełupich na piętrze wieży pd. kościoła Mariackiego w Krakowie, około 1522 i około 1614,
widok na narożnik pd.-zach. (fot. P. Guzik)
Wiemy z całą pewnością, że odnowiona kaplica
Kaufmanów została poświęcona w roku 1614 przez
Waleriana Lubienieckiego, rezydującego podówczas
w Krakowie biskupa Bakowa na Mołdawii. Tak
więc zamknięcie procesu urządzania oratorium na
potrzeby nowych patronów nastąpiło rok po śmierci
Waleriana Montelupiego. Tłumaczy to, dlaczego
pośrodku sklepienia umieszczono kartusz z herbem
uzupełnionym literami odnoszącymi się już do
następnego przedstawiciela rodu, syna Waleriana
— Sebastiana II Montelupiego (1589—około 1632),
w późniejszym okresie burgrabiego zamku krakow-
skiego, używającego już stale polskiego nazwiska
Wilczogórski (stąd widoczne na kartuszu litery SW),
nobilitowanego przez Zygmunta III Wazę51. Nie ma
powodów, aby przypuszczać, że nie tak bardzo bo-
gate uzupełnienie wystroju kaplicy pozyskanej przez
Montelupich w roku 1607 powstało później niż w
51 J. Bieniarzówna, Montelupi (Wilczogórski) Sebastian
(1589—ok. 1632), poczmistrz i bankier królewski, burgrabia za-
mku krakowskiego {w:} Polski słownik biograficzny..., s. 670.
roku konsekracji kaplicy. Ograniczyło się ono do or-
namentalnej polichromii sklepienia, którą można bez
wątpliwości datować na początkowe lata XVII wieku
oraz do dwóch obrazów sztalugowych zawieszonych
w górnych partiach ścian: południowej i zachodniej
oratorium (il. 1). Obrazy te, oprawione w masywne
ramy mają nietypowy, nieumiarowy kształt, dosto-
sowane są bowiem ściśle do fragmentów powierzchni
muru, który zakrywają. W Krakowie taki sposób
konstruowania kształtu obrazu był w początkach
XVII wieku zupełną nowością. Obie kompozycje,
malowane farbami olejnymi na płótnie pokrytym
cienko położoną warstwą zaprawy w kolorze kremo-
wym, składają się na jedną całość ideową. Na obrazie
na ścianie południowej (o wymiarach: wysokość
około 155 cm, szerokość około 245 cm) widoczni
są dwaj święci biskupi: Stanisław (z Piotrowinem)
i Walery (zapewne chodzi tu o biskupa Trewiru), pa-
tron fundatora odnowienia oratorium, kierujący swą
uwagę ku Matce Boskiej z Dzieciątkiem, ukazanej w
półpostaci po prawej stronie obrazu na tle rozświetlo-
nych złotym światłem obłoków (il. 2). Z kolei obraz
na ścianie zachodniej (o wymiarach: wysokość około
132
widok na narożnik pd.-zach. (fot. P. Guzik)
Wiemy z całą pewnością, że odnowiona kaplica
Kaufmanów została poświęcona w roku 1614 przez
Waleriana Lubienieckiego, rezydującego podówczas
w Krakowie biskupa Bakowa na Mołdawii. Tak
więc zamknięcie procesu urządzania oratorium na
potrzeby nowych patronów nastąpiło rok po śmierci
Waleriana Montelupiego. Tłumaczy to, dlaczego
pośrodku sklepienia umieszczono kartusz z herbem
uzupełnionym literami odnoszącymi się już do
następnego przedstawiciela rodu, syna Waleriana
— Sebastiana II Montelupiego (1589—około 1632),
w późniejszym okresie burgrabiego zamku krakow-
skiego, używającego już stale polskiego nazwiska
Wilczogórski (stąd widoczne na kartuszu litery SW),
nobilitowanego przez Zygmunta III Wazę51. Nie ma
powodów, aby przypuszczać, że nie tak bardzo bo-
gate uzupełnienie wystroju kaplicy pozyskanej przez
Montelupich w roku 1607 powstało później niż w
51 J. Bieniarzówna, Montelupi (Wilczogórski) Sebastian
(1589—ok. 1632), poczmistrz i bankier królewski, burgrabia za-
mku krakowskiego {w:} Polski słownik biograficzny..., s. 670.
roku konsekracji kaplicy. Ograniczyło się ono do or-
namentalnej polichromii sklepienia, którą można bez
wątpliwości datować na początkowe lata XVII wieku
oraz do dwóch obrazów sztalugowych zawieszonych
w górnych partiach ścian: południowej i zachodniej
oratorium (il. 1). Obrazy te, oprawione w masywne
ramy mają nietypowy, nieumiarowy kształt, dosto-
sowane są bowiem ściśle do fragmentów powierzchni
muru, który zakrywają. W Krakowie taki sposób
konstruowania kształtu obrazu był w początkach
XVII wieku zupełną nowością. Obie kompozycje,
malowane farbami olejnymi na płótnie pokrytym
cienko położoną warstwą zaprawy w kolorze kremo-
wym, składają się na jedną całość ideową. Na obrazie
na ścianie południowej (o wymiarach: wysokość
około 155 cm, szerokość około 245 cm) widoczni
są dwaj święci biskupi: Stanisław (z Piotrowinem)
i Walery (zapewne chodzi tu o biskupa Trewiru), pa-
tron fundatora odnowienia oratorium, kierujący swą
uwagę ku Matce Boskiej z Dzieciątkiem, ukazanej w
półpostaci po prawej stronie obrazu na tle rozświetlo-
nych złotym światłem obłoków (il. 2). Z kolei obraz
na ścianie zachodniej (o wymiarach: wysokość około
132