DOI article:
Żmudziński, Jerzy: O potrzebie badań nad twórczością Tomasza Dolabelli: ze studiów nad obrazami w kościele Mariackim i kościele Kamedułów na Bielenach w Krakowie
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20623#0142
6. Tomasz Dolabella, Matka Boska z Dzieciątkiem
w towarzystwie śś. Anny i Mikołaja oraz donatora, około 1630.
Kraków, kościół Mariacki, ołtarz w nawie pn. (fot. G. Zygier)
malowideł można dopatrzyć się wpływu wielkiej
kompozycji Gniewu Bożego, do roku 1850 wiszącej
w kościele Franciszkanów w Krakowie, sygnowanej
i datowanej przez Dolabellę na rok 1613 - Sądząc z
wiarygodnych przekazów59, obraz ten przedstawiał
Chrystusa rzucającego pioruny na grzeszną ziemię,
za którą, korzystając z pośrednictwa Matki Boskiej,
wstawiali się święci Franciszek i Dominik60. Relacja
z powstałym zapewne współcześnie obrazem z koś-
cioła Mariackiego wydaje się dość oczywista.
Dalsza analiza obrazów z kaplicy Montelupich,
skupiająca się m.in. na znalezieniu ich weneckich
źródeł, będzie zadaniem przyszłego nowego mo-
nografisty Dolabelli. Materiał, którym będzie on
dysponował, może się okazać niemały, gdyż — jak
się wydaje - można w kościele Mariackim wskazać
kolejny obraz dający się powiązać z Dolabellą. W
jednym z ołtarzy w nawie północnej kościoła znajduje
się niemal całkowicie zakryte sukienką przedstawie-
nie tronującej Matki Boskiej z Dzieciątkiem, której
towarzyszą św. Anna, św. Mikołaj i nieokreślony męż-
czyzna wyglądający raczej na donatora niż na miesz-
kańca nieba (ił. 6)61. Kompozycja, dostępna krótko w
czasie prac konserwatorskich w roku 199762 (przed
ponownym zamocowaniem sukienki), nawiązuje
do włoskich wyobrażeń typu Sacra Conversazione,
z charakterystycznym, znanym ze sztuki włoskiej
XVI wieku, motywem ręki kładzionej przez Marię
na ramionach donatora63. Być może obraz powstał w
oparciu o pierwowzór graficzny. Jednak jego cechy
formalne wiążą go z malarstwem weneckim końca
XVI wieku jeszcze silniej, niż to było w przypadku
obrazów z kaplicy Montelupich. Decyduje o tym
jednoznacznie wenecka kolorystyka, znamienny spo-
sób rozbielania świetnie oddanych tkanin w miejscu
ich zagięć i fałdów, doskonała, choć niedrobiazgowa
charakterystyka bogato zdobionej kapy św. Mikołaja,
obecność nadprzyrodzonego złotego obłoku otacza-
jącego Gołębicę Ducha Świętego w górnej partii.
Dosadne, nieco przerysowane twarze pozostają z
zupełną zgodnością z cechami tych samych partii
obrazów w kaplicy w wieży południowej kościoła.
Nie ma w malarstwie krakowskim pierwszej połowy
XVII wieku żadnego punktu odniesienia dla tego
obrazu — poza twórczością Tomasza Dolabelli.
Niestety, nie znamy dokładnie okoliczności
powstania omawianego dzieła. Obraz, o którym
mowa, wraz z sukienką wykonaną w roku 1733,
przeniesiony został na obecne miejsce w roku 1891
z rozebranego podówczas ołtarza ustawionego w
nawie głównej świątyni64. Ołtarz ten, o formach
późnobarokowych, zastąpił wcześniejsze retabulum,
o którym mamy tylko wyrywkowe informacje. Mię-
59 Skrudlik, op.cit., s. 116.
60 Wyjaśnienie sensu takiego motywu zob. Tomko wic z,
Obrazy Dolabelli w Kraśniku..., s. 138.
61 Ołtarz i obraz wzmiankowany jedynie w: Katalog zabyt-
ków sztuki w Polsce..., IV: Miasto Kraków, t. 1: Tekst, s. 22; t. 2:
Ilustracje (1), ii. 320.
62 Prace konserwatorskie przy obrazie prowadziła w tym
czasie Natalia Grzechowiak, której dziękuję za użyczenie zdję-
cia obrazu bez sukienki.
63 Por. M. Fabiański, Corregio and Sacra Coversazione,
Kraków 1994, ił. 24.
64 Sudacka, op.cit., s. 115.
136
w towarzystwie śś. Anny i Mikołaja oraz donatora, około 1630.
Kraków, kościół Mariacki, ołtarz w nawie pn. (fot. G. Zygier)
malowideł można dopatrzyć się wpływu wielkiej
kompozycji Gniewu Bożego, do roku 1850 wiszącej
w kościele Franciszkanów w Krakowie, sygnowanej
i datowanej przez Dolabellę na rok 1613 - Sądząc z
wiarygodnych przekazów59, obraz ten przedstawiał
Chrystusa rzucającego pioruny na grzeszną ziemię,
za którą, korzystając z pośrednictwa Matki Boskiej,
wstawiali się święci Franciszek i Dominik60. Relacja
z powstałym zapewne współcześnie obrazem z koś-
cioła Mariackiego wydaje się dość oczywista.
Dalsza analiza obrazów z kaplicy Montelupich,
skupiająca się m.in. na znalezieniu ich weneckich
źródeł, będzie zadaniem przyszłego nowego mo-
nografisty Dolabelli. Materiał, którym będzie on
dysponował, może się okazać niemały, gdyż — jak
się wydaje - można w kościele Mariackim wskazać
kolejny obraz dający się powiązać z Dolabellą. W
jednym z ołtarzy w nawie północnej kościoła znajduje
się niemal całkowicie zakryte sukienką przedstawie-
nie tronującej Matki Boskiej z Dzieciątkiem, której
towarzyszą św. Anna, św. Mikołaj i nieokreślony męż-
czyzna wyglądający raczej na donatora niż na miesz-
kańca nieba (ił. 6)61. Kompozycja, dostępna krótko w
czasie prac konserwatorskich w roku 199762 (przed
ponownym zamocowaniem sukienki), nawiązuje
do włoskich wyobrażeń typu Sacra Conversazione,
z charakterystycznym, znanym ze sztuki włoskiej
XVI wieku, motywem ręki kładzionej przez Marię
na ramionach donatora63. Być może obraz powstał w
oparciu o pierwowzór graficzny. Jednak jego cechy
formalne wiążą go z malarstwem weneckim końca
XVI wieku jeszcze silniej, niż to było w przypadku
obrazów z kaplicy Montelupich. Decyduje o tym
jednoznacznie wenecka kolorystyka, znamienny spo-
sób rozbielania świetnie oddanych tkanin w miejscu
ich zagięć i fałdów, doskonała, choć niedrobiazgowa
charakterystyka bogato zdobionej kapy św. Mikołaja,
obecność nadprzyrodzonego złotego obłoku otacza-
jącego Gołębicę Ducha Świętego w górnej partii.
Dosadne, nieco przerysowane twarze pozostają z
zupełną zgodnością z cechami tych samych partii
obrazów w kaplicy w wieży południowej kościoła.
Nie ma w malarstwie krakowskim pierwszej połowy
XVII wieku żadnego punktu odniesienia dla tego
obrazu — poza twórczością Tomasza Dolabelli.
Niestety, nie znamy dokładnie okoliczności
powstania omawianego dzieła. Obraz, o którym
mowa, wraz z sukienką wykonaną w roku 1733,
przeniesiony został na obecne miejsce w roku 1891
z rozebranego podówczas ołtarza ustawionego w
nawie głównej świątyni64. Ołtarz ten, o formach
późnobarokowych, zastąpił wcześniejsze retabulum,
o którym mamy tylko wyrywkowe informacje. Mię-
59 Skrudlik, op.cit., s. 116.
60 Wyjaśnienie sensu takiego motywu zob. Tomko wic z,
Obrazy Dolabelli w Kraśniku..., s. 138.
61 Ołtarz i obraz wzmiankowany jedynie w: Katalog zabyt-
ków sztuki w Polsce..., IV: Miasto Kraków, t. 1: Tekst, s. 22; t. 2:
Ilustracje (1), ii. 320.
62 Prace konserwatorskie przy obrazie prowadziła w tym
czasie Natalia Grzechowiak, której dziękuję za użyczenie zdję-
cia obrazu bez sukienki.
63 Por. M. Fabiański, Corregio and Sacra Coversazione,
Kraków 1994, ił. 24.
64 Sudacka, op.cit., s. 115.
136