Muzeum Archeologiczne w Poznaniu [Hrsg.]: Fontes Archaeologici Posnanienses: Annales Musei Archaeologici Posnaniensis (10.1959)

199

Cmentarzysko kultury łużyckiej w Dębowcu w pow. wolsztyńskim

halsztackiego84. Obok sp:ralnych pierścionków wvstę-
pują nieraz kółka zamknięte o przekroju drutu okrą-
głym, owalnym lub czworobocznym. Niektóre z nich
mogły pełnić również rolę p:erścionków (ryc. 17,1). Nie
jest natomiast dostatecznie jasna rola kółek o przekro-
ju kwadratowym czy romboidalnym lub kółek nie
zamkniętych. Być może służyły do zacinania pasa, do
łączema uprzęży końskiej, używano ich też może jako
zawieszek-ozdób? (ryc. 33,1, 74,1,2,3).

Obrządek pogrzebowy

Zagęszczenie grobów na cmentarzysku w Dębowcu
nie było zbyt duże. Na powierzchni ca 1200 m2 znajdo-
wało się 58 grobów. Panuje powszechny zwyczaj pale-
nia zwłok, typowy dla omawianego okresu.

Udało się wyróżnić cztery typv pochówków P:erw-
szy -— to grób, w którym znajdowała s'ę popielnica
a w niej wybrane ze sŁosu, przepalone kości ludzkie.
W grobach XXVII i XXXII stwierdzono anatomiczny
układ kości w popielnicy. Popielnice umieszczano
w niezbyt głębokich jamach35, obok lub wokół usta-
wiano przystawki.

W układzie przyssawek, jak również popielnic brak
jest jakiejkolwiek reguły. Widzimy układ naczyń
w rzędach (ryc. 5, 27, 34). Częste jest umieszczanie
popielnicy nieco na boku, gdy przystawki tworzą
zwartą grupę w pewnym oddaleniu (ryc. 7, 14, 43).
Przeważnie jednak ustaw enie naczyń jest .zupełnie do-
wolne. Różna jest tylko ilość przyslawek i darów me-
talowych. Groby XXII, XXIII, XXVIII, XXXIX za-
wierały po 2—3 naczynia. Największa ilo'ć grobów tego
typu wyposażona była śrpdni,n w R—-1 f) naf7vń T)q
grobów popieln E
co do których E~ n
posiadały wspó E-r
XIV, XIX, XX E_

XLVIII, XLIV Ę w

Inny nieco ty E

przemieszane 2 E o>
była celowo p E
znajdowały się ET
jącą obok (rozłi ĘL2?
miast popielnic E_
może rytualnie E
utracone uszko E
a w grobie X2 E-
ność zmarłego E o

34 Por. np. pi< ="
z IV—V okresu — m
ryc. 430 i str. -

c

c

= n

niku wykopu je -
znajdowała. =■

D

O

O

O

E E

— O

e

kubek znajdował się w grobie LIII37. Omawianą grupę
pochówków charakteryzuje zwykle duża ilość przy-
stawek — aż do 20 naczyń w grob:e.

Trzy groby (XI, LII, LV) nie zawierały w ogóle po-
pielnic. Resztki storn wraz ze spalonymi kośćmi wrzu-
cone były do grobu na przystawki i obok, wprost na
z'emię. Svupiska przepalonych kości są tu raczej zja-
w:sk:em przypadvowym. Ciekawy 4est w tym zesoole
grób LV. Po odkryciu go na podstawie zabarwienia
piasku dr Z. Zakrzewski slw’erdził, że po ustawieniu
w grobie wszystkich naczyń najpierw zasypano sam
środek żółtym piaskiem, po czym do jamy wrzucono
całą zawartość stosu.

Czwartą i ostatnią grupę pochówków stanowią gro-
by n’e zawierające pooielnic, a także iak:chkolwiek
śladów stosu i kości ludzkich (gr. XXII, XXIV, XXVIII.

LVI).

Interpretacja tego rodzaju grobów nasuwa pewne
trudności B:'orąc pod uwagę duże zniszczenie obiektu,
można dla części grobów przyiąć twierdzeme, że są
to zachowane przystawki z w:ększych zespołów gro-
bowych typu popielnicowego, obecnie rozoranych. Gdy
jednak mamy do czynienia z grobem nie ruszonym
(LVI), pozostaje przypuszczenie, że mogły to być po-
chówki nie’ako symboliczne, może ku czci zmarłych
członków grupv, których ciał nie odnaleziono. Mógł
też panować zwyczaj zakopywano w naczyniach do-
datkowego pożywienia dla dusz zmarłych, uprzednio
tu pochowanych. Należy w każdym bądź razie fakt
ten raczej łączyć z praktykami kultowymi38.

O 27 grobach nie możemy powiedzieć, do jakich ty-
pów pochówków należały. Na wyposażenie grobów, po-
za naczyniami, składały się przedmioty brązowe i że-
lazne. Jedynie 19 grobów zawierało metale. 39 grobów
było ich pozbawionych. Największa ilość metali przy-
pada na groby typu II (popielnica częściowo wypełnio-
na kośćmi i kości luźne). Na 7 znanych grobów tego
typu w 3 (lewy XXVII, XXXV i XLI) znajdowały się
przedmioty metalowe. Z tego gr. XXVII zawierał
dwa przedmioty żelazne (szpilę z łabędzią szyjką i kół-
ko). Przedmioty metalowe znajdujące się w 2 pozosta-
łych grobach były wykonane z brązu. W grobach typu
I W-dzimy stosunkowo małą ilość metali. Znajdowały
się one w 3 grobach (na ogólną ich ilość 17), mianowi-
cie w grobach XX, XLVII i XLVIII.

Z trzech grobów ,,jamowych" jeden (LII) zawierał
metale Pozostałe przedmioty znajdowały się w gro-
bacn bliżej nieokreślonych oraz luźno. Ilość przystawek
i metalowych darów grobowych, być może, pozostawała
w jakimś związku z typem pochówku. Jednakże, czy
warunkowane to było zamożno'cią, czy przynależnością
do pewnej klasy społecznej, czy też innym względem,
trudno jest jeszcze w tej chw li powiedzieć.

Ciekawe jest niezmiernie zjawisko występowania na
omawianym cmentarzysku grobów typu I (z małą sto-
sunkowo ilością darów) na jednym zwartym miejscu 39.
Przypuszczenie, że wyznaczano biedniejszej ludności
osobne miejsce na cmentarzu, nie wytrzymuje krytyki.
Stwierdził to również w swojej pracy Z. Z a krze w-

37 Nie wiadomo tylko, jaki typ grobu reprezentował
grób LIII.

38 Powyższe groby próbuje się także interpretować
w ten sposób, że były to groby szkieletowe, w których
kości zupełnie się rozłożyły. J. K o s t r z e w s k i, L. c.,
przypis 345,