DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.23355#0178
174
SŁOWIANIE WSCHODNI
zabijał jeden drugiego, jedli wszystko nieczyste, stadeł u nich nie bywało, jedno pory-
wali dziewice u wody.
Radymicze i Wiatycze i Siewierzanie jednakie mieli zwyczaje, żyli po lasach jak
wszelki zwierz, jedli wszystko nieczyste, nie znali skromności wobec ojców i synowie.
Stadeł u nich nie bywało, jeno igrzyska między siołami. Schadzali się na igrzyska,
na pląsy i śpiewali różne pieśni biesowskie. Tu porywali żony sobie, z którymi się
już wprzód umówili, a mieli po dwie i trzy żony. A gdy kto umarł, wyprawiali mu
tryznę. Potem układali stos wielki, na nim umarłego i palili. Zebrawszy potem kości
wkładali je w naczynie małe... Tak robią i dziś Wiatycze. Tak samo robili Krywicze
i inni poganie, nie znający boskich przykazań, jeno sami sobie przykazania stanowiący" L
Przytoczony wyżej cytat odnosi się co prawda do sfery obyczajowości, niemniej
jednak pośrednio rzutuje też na różnicę w ogólnym poziomie kulturalnym między
Polanami a grupą plemion rozsiedlonych bardziej na północ. U wszystkich jednak
tych plemion stosunki patriarchalnorodowe uległy dawno rozpadowi i zdołała się
ukształtować wspólnota terytorialna. Posiadamy wiadomości w latopisach, pozwala-
jące wnioskować, że na czele wszystkich plemion wschodniosłowiańskich stały dy-
nastie książęce rodzimego pochodzenia. Dotyczy to zarówno Polan (dynastia Kija)
jak Drewlan, Drehowiczów, Radymiczów, Wiatyczów, Siewierzan, Dulębów, Uli-
czów i Tywerców. Proces tworzenia się rodzimej dynastii najpóźniej zachodził u Sło-
wenów i Krywiczów.
Odzwierciedlenie tych procesów znajdujemy w Powieści Dorocznej Nestora:
„Lata 6367 (859) r. — Waregowie zza morza przychodząc brali dań od Czudów i od
Słowenów, od Merów i od Wiesów i Krywiczów, a Chazarowie brali od Polan i od
Siewierzan i od Wiatyczów i brali po popielnicy i wiewiórce od dymu". „Lata 6 368,
lata 6369, lata 6370 (860, 861, 862 r.) -—- wygnali Waregów za morze i nie dali im dani,
i poczęli sami się rządzić i nie było u nich sprawiedliwości, i powstał ród przeciw
rodowi, były zwady i poczęli wojować sami z sobą. Powiedzieli sobie: poszukamy
księcia, który by władał nami i rządził według porządku i prawa. Szli za morze ku
Waregom ku Rusi, bowiem tak się zwali ci Waregowie Rusią, jak się drudzy zowią
Szwedami, inni Normanami, Anglanami a inni Gotami; takoż i ci się zwali. Rzekli
Rusi Czudowie, Słowenie, Krywicze i Wiesowie: ziemia nasza wielka jest i obfita,
a ładu w niej nie ma, pójdźcie więc rządzić i władać nami.
I wybrali się trzej bracia z rodami swoimi, wzięli z sobą wszystką Ruś i przyszli
do Słowenów najpierw i obwarowali gród Ładogę, i siadł Ruryk najstarszy w Ładodze,
a drugi Sineus w Białym Jeziorze a trzeci Truwor w Izborsku" 1 2.
Ze wzmianki tej wynika, że w okresie, kiedy kształtowały się pierwociny stosun-
ków wczesnopaństwowych, Waregowie narzucali plemionom Słowenów i Krywiczów
zależność trybutową. Zależność ta została co prawda zrzucona, ale na skutek wewnęt-
rznych sporów między pretendującymi rodami nie mogło dojść do utworzenia władzy
książęcej. Sytuację spotęgował fakt, że na znacznych obszarach Słowianie północni
1 Monumentu Poloniae Historica, I, s. 558—559.
2 Monumentu Poloniae Historica, I, s. 563—564.
SŁOWIANIE WSCHODNI
zabijał jeden drugiego, jedli wszystko nieczyste, stadeł u nich nie bywało, jedno pory-
wali dziewice u wody.
Radymicze i Wiatycze i Siewierzanie jednakie mieli zwyczaje, żyli po lasach jak
wszelki zwierz, jedli wszystko nieczyste, nie znali skromności wobec ojców i synowie.
Stadeł u nich nie bywało, jeno igrzyska między siołami. Schadzali się na igrzyska,
na pląsy i śpiewali różne pieśni biesowskie. Tu porywali żony sobie, z którymi się
już wprzód umówili, a mieli po dwie i trzy żony. A gdy kto umarł, wyprawiali mu
tryznę. Potem układali stos wielki, na nim umarłego i palili. Zebrawszy potem kości
wkładali je w naczynie małe... Tak robią i dziś Wiatycze. Tak samo robili Krywicze
i inni poganie, nie znający boskich przykazań, jeno sami sobie przykazania stanowiący" L
Przytoczony wyżej cytat odnosi się co prawda do sfery obyczajowości, niemniej
jednak pośrednio rzutuje też na różnicę w ogólnym poziomie kulturalnym między
Polanami a grupą plemion rozsiedlonych bardziej na północ. U wszystkich jednak
tych plemion stosunki patriarchalnorodowe uległy dawno rozpadowi i zdołała się
ukształtować wspólnota terytorialna. Posiadamy wiadomości w latopisach, pozwala-
jące wnioskować, że na czele wszystkich plemion wschodniosłowiańskich stały dy-
nastie książęce rodzimego pochodzenia. Dotyczy to zarówno Polan (dynastia Kija)
jak Drewlan, Drehowiczów, Radymiczów, Wiatyczów, Siewierzan, Dulębów, Uli-
czów i Tywerców. Proces tworzenia się rodzimej dynastii najpóźniej zachodził u Sło-
wenów i Krywiczów.
Odzwierciedlenie tych procesów znajdujemy w Powieści Dorocznej Nestora:
„Lata 6367 (859) r. — Waregowie zza morza przychodząc brali dań od Czudów i od
Słowenów, od Merów i od Wiesów i Krywiczów, a Chazarowie brali od Polan i od
Siewierzan i od Wiatyczów i brali po popielnicy i wiewiórce od dymu". „Lata 6 368,
lata 6369, lata 6370 (860, 861, 862 r.) -—- wygnali Waregów za morze i nie dali im dani,
i poczęli sami się rządzić i nie było u nich sprawiedliwości, i powstał ród przeciw
rodowi, były zwady i poczęli wojować sami z sobą. Powiedzieli sobie: poszukamy
księcia, który by władał nami i rządził według porządku i prawa. Szli za morze ku
Waregom ku Rusi, bowiem tak się zwali ci Waregowie Rusią, jak się drudzy zowią
Szwedami, inni Normanami, Anglanami a inni Gotami; takoż i ci się zwali. Rzekli
Rusi Czudowie, Słowenie, Krywicze i Wiesowie: ziemia nasza wielka jest i obfita,
a ładu w niej nie ma, pójdźcie więc rządzić i władać nami.
I wybrali się trzej bracia z rodami swoimi, wzięli z sobą wszystką Ruś i przyszli
do Słowenów najpierw i obwarowali gród Ładogę, i siadł Ruryk najstarszy w Ładodze,
a drugi Sineus w Białym Jeziorze a trzeci Truwor w Izborsku" 1 2.
Ze wzmianki tej wynika, że w okresie, kiedy kształtowały się pierwociny stosun-
ków wczesnopaństwowych, Waregowie narzucali plemionom Słowenów i Krywiczów
zależność trybutową. Zależność ta została co prawda zrzucona, ale na skutek wewnęt-
rznych sporów między pretendującymi rodami nie mogło dojść do utworzenia władzy
książęcej. Sytuację spotęgował fakt, że na znacznych obszarach Słowianie północni
1 Monumentu Poloniae Historica, I, s. 558—559.
2 Monumentu Poloniae Historica, I, s. 563—564.