DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.23355#0191
ZAKOŃCZENIE
Najdawniejsze dzieje Słowian, tak jak i dzieje wszystkich innych ludów europej-
skich obfitowały — jak widzieliśmy — w okresy wzlotów i upadków. Zarówno pod
tym względem, jak i wieloma innymi nie odbiegały od losów, jakie przechodziły inne
ludy zamieszkujące Europę: jak Celtowie, Germanowie, Trakowie czy Ilirowie.
Ludy słowiańskie wykazały jednak w porównaniu z niektórymi z nich wielką żywot-
ność, zachowując swój język i wiele elementów ludowej kultury po dzień dzisiejszy.
Po ludach celtyckich np., które stanowiły dominujący politycznie i kulturowo czynnik
w Europie środkowej na przestrzeni ostatnich czterech wieków przed naszą erą,
pozostały dziś niewielkie wysepki językowe na peryferii dawnego ich zamieszkania,
w Irlandii i Wielkiej Brytanii.
Karty tej książki nie były dyktowane szowinizmem słowiańskim. Pragnęliśmy
jedynie wykazać — o czym nie wszyscy niestety wiedzą — jak dawna jest historia
Słowian, jakie miejsce zajmowali Słowianie w dziejach Europy, jaki jest ich wkład
w tworzenie własnej kultury i kultury europejskiej. Wskazywaliśmy na momenty
bohaterskie tych dziejów, ale nie kryliśmy wstydliwie w cieniu gorzkich chwil klęski
i upadku.
Mówią niektórzy, że Słowianie są ludem młodym. Nie gniewamy się za taki
komplement, ale nie opiera się on na prawdziwych przesłankach. Nie są bowiem Sło-
wianie ludem młodszym od żadnego z ludów, zamieszkujących środkową czy północną
Europę. A przecież już w dzieciństwie swoim stworzyli Słowianie wiele interesują-
cych kultur i organizmów politycznych. Już przecież prasłowiańska kultura łużycka
okresu halsztackiego (VI—V w. przed n. e.) była obrazem wysokiego poziomu życia
gospodarczego i organizacji społecznych. Powołała do życia na ziemiach Polski
potężne osady obronne, zadziwia organizacją pracy i życia społecznego. Było to
wówczas jedno z poważniejszych centrów rozwojowych na północ od łańcucha Alp
i Karpat. Wysoki poziom reprezentują ludy Wenetów, Sklawinów i Antów, które
stworzyły kultury: przeworską, oksywską i zarubiniecką, a później czerniachowską
w pierwszych wiekach naszej ery.
Wreszcie wielka ekspansja słowiańska VI—IX w., która zmieniła obraz etniczny
Europy od Łaby po Dniestr i od jeziora Ładoga po Peloponez. Wielokrotnie w tym
czasie próbowali Słowianie zawładnąć stolicą świata — Bizancjum, czyli Konstantyno-
polem lub Carogrodem. Bułgarski Symeon, czy ruski Światoslaw, stali się urzeczy-
wistnieniem słowiańskich marzeń o zawładnięciu wszystkimi skarbami świata, jakie
symbolizowała stolica nad Bosforem.
Najdawniejsze dzieje Słowian, tak jak i dzieje wszystkich innych ludów europej-
skich obfitowały — jak widzieliśmy — w okresy wzlotów i upadków. Zarówno pod
tym względem, jak i wieloma innymi nie odbiegały od losów, jakie przechodziły inne
ludy zamieszkujące Europę: jak Celtowie, Germanowie, Trakowie czy Ilirowie.
Ludy słowiańskie wykazały jednak w porównaniu z niektórymi z nich wielką żywot-
ność, zachowując swój język i wiele elementów ludowej kultury po dzień dzisiejszy.
Po ludach celtyckich np., które stanowiły dominujący politycznie i kulturowo czynnik
w Europie środkowej na przestrzeni ostatnich czterech wieków przed naszą erą,
pozostały dziś niewielkie wysepki językowe na peryferii dawnego ich zamieszkania,
w Irlandii i Wielkiej Brytanii.
Karty tej książki nie były dyktowane szowinizmem słowiańskim. Pragnęliśmy
jedynie wykazać — o czym nie wszyscy niestety wiedzą — jak dawna jest historia
Słowian, jakie miejsce zajmowali Słowianie w dziejach Europy, jaki jest ich wkład
w tworzenie własnej kultury i kultury europejskiej. Wskazywaliśmy na momenty
bohaterskie tych dziejów, ale nie kryliśmy wstydliwie w cieniu gorzkich chwil klęski
i upadku.
Mówią niektórzy, że Słowianie są ludem młodym. Nie gniewamy się za taki
komplement, ale nie opiera się on na prawdziwych przesłankach. Nie są bowiem Sło-
wianie ludem młodszym od żadnego z ludów, zamieszkujących środkową czy północną
Europę. A przecież już w dzieciństwie swoim stworzyli Słowianie wiele interesują-
cych kultur i organizmów politycznych. Już przecież prasłowiańska kultura łużycka
okresu halsztackiego (VI—V w. przed n. e.) była obrazem wysokiego poziomu życia
gospodarczego i organizacji społecznych. Powołała do życia na ziemiach Polski
potężne osady obronne, zadziwia organizacją pracy i życia społecznego. Było to
wówczas jedno z poważniejszych centrów rozwojowych na północ od łańcucha Alp
i Karpat. Wysoki poziom reprezentują ludy Wenetów, Sklawinów i Antów, które
stworzyły kultury: przeworską, oksywską i zarubiniecką, a później czerniachowską
w pierwszych wiekach naszej ery.
Wreszcie wielka ekspansja słowiańska VI—IX w., która zmieniła obraz etniczny
Europy od Łaby po Dniestr i od jeziora Ładoga po Peloponez. Wielokrotnie w tym
czasie próbowali Słowianie zawładnąć stolicą świata — Bizancjum, czyli Konstantyno-
polem lub Carogrodem. Bułgarski Symeon, czy ruski Światoslaw, stali się urzeczy-
wistnieniem słowiańskich marzeń o zawładnięciu wszystkimi skarbami świata, jakie
symbolizowała stolica nad Bosforem.