DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.7650#0287
1,1»
i11
244 MUNDI SUBTERRANEI , uAi^
CAPUT XI. • ^tjs^
In quo omncs Meteorologicae impressiones qu* m fublimi nafcuntur, origmem J^^ruscatiosseS,<
fuam ab Igoibus Subterraneis trahere demonjlrantur. &P°^uX>^°
r YT "f^TOn dicam hic defontibus, flumini-
' bus, lacubus medicatis, variorum-
JL ™ que saporum aquis, nildeminera-
libus, folTilibus, metallicisquecorporibus,
cum ea tanquam genuinam sobolem ex
Subterraneis recefsibus originem nancisci,
cuncris notum sit. Sed de Aaueis Aereis, /-
gnetfque Imprefsionibus hocloco acturus, eas
omnem natune \uce existentiam ab Igneis Sub-
terranei Mundi halitibus habere per Paragra-
phos demonstrabo.
mentum ; hic vero nitrosa vi pollentibus s e$ e>cSuht^rAti
appropriatisque arboribus insidens ; miro ^^'mus
quodam magnetismo reciprocoque attra- P Jurrefrls^U
ctu in manna decoquitur, hoc pasto. £0^ ra\\^ C0>
Cum nonnullarum arborum jolia alumi-Manna ^% X&iiosop
nosam quandam , sive mavis nitrosam pin-^&i"*- s IsiliUt^
guemque fubjtantiamm intimis suis recessi- *r" \iM ^ Sole^
bus contineant, flt ut hac fervidis Solis peiiet^nteS' a Jucanti
radiis-percussa, nitrosavis e centro ad cir- Jtiin^mef ■ ^ela
cumferentiam ducatur; nocle vero illaca- 0atiessteSl11 us
denteroreveluti macerati, dum nitrofa ro- Jjiubibus ^enn°n r j
ris corpuscula subdulciusculisfoliorumcaly- .snjritu cll)u
cibus junguntur , mox ad proximum Solis s irituap1'^ foeti, cunV'
r- a ■ r * /r -7 r x i,, p^**,l;c azslum omni rejectitio humore excluso in L suMartti^con"1C„
ExAqueisImpreMombusjiunt nubes ,&exhts { . > m c j 0 F{ «.j^fasrr
j . j ■ t ■. ntveam ub/tantiamettior:eicunt,quod manna ;«,whenienti catam
pluviai, vrando, mx, ol.*cies, prutna, j. - J 1 en]ilive"cu'
ros nebula (imtltaaue dicimus. Jmimrncontrartorum
' ,J 1 Rursussi /^/w impuris quisquiliis fuerit ^«/«<,n i nuibus includunti
UTi Subterranese Cavernx vi ignis Vul- permistus, iscrudus adhuc & immaturus & n iu]a ? primoque
canii perpetuo & perenni exhalatio- ^fuliginosus proxime adortum Solis tepido iir. „ ;mnetu intoler
num motu agitantur, Terra quoque tota aere rarefaclus, ob sulphureo-bituminosae ^ ujjqUotramiteae
spongiosa , innumeris halitibus , tam in materiaeadushe & crudacintermixtacorpu- rJ'° ■ 6racgps hor
planis , quam montibus , fundoque Maris scula , in nebuhm non hominibus tantum jtimW tnj> A5* iri
sed & vegetabilibus , caustica sua vi , per- speftaculum prxDitun
niciosissimam evadit; quae si zstu Solis su- l¥mo ialltU Wm
pervenienteinsublimeevolarit,//«w^, si yerow^ mdolis gra
vero gravitatecorpusculorum, humido con- ; gente> nascitur illa ful
sumto , descenderit . ccelo quoque a mo- 'Mt0-
lesta illa fuligine immuni, serenitatem ad- Quodvero omne met
ducet. * fenetratw Itpefacht, fc
Sed objicies, Totum huncpartumpotius ad \ senfspslernatconsum
Marehujufmodispiritibus turgidum, quam ad pterradiumigneum &s
subterrestreshalitus vapidos & flatulentos ritumincredibilis eslica»
reserriposse. Respondeo, Mare quicquid spi- summe penetrativam.
rituofum halituosumque halet, idtotum srve Msiesvitrum adlampa
exfucluTerra? ,{iveex.halitibusSubterraneis, w»,inquam {Utuins
dolem induerint, tum mox etiam frigidiori j quibus Mareperpetuo imbuitur, possidere; m^[ultiktatim tradu
accedente Vento , in niveam floccescunt 'atqueitaper inciles hydragogos Terrae. id iris,cumadmirat' " *'
fubitantiam; si vero nubes jam in guttas re- j quod attraclum eique communicatum fue- V#»r«ssarn ^fl^ C°
soluta tuerit , iliae frigoris circumstantisSrat, partimrestituere spartiminsublimevi *kirkt ffienlcer
vehementia ex nitri virtute in ipso lapsu , Solis elatum, Aeri mnubes, pluvias, niver, > mdlu ^ C1> ^
praeoccupatas in grandinem conglaciantur,'^«^/«^ulteriuselaborandum transmitte- Jttj . lmrr>omento,
atquehocpaeto^r^W*?fit. ire; atqueadeoquicquidexhalationum Ignis M\ 1 ' "iuesi£ri; qu;
Sed dices forsan , Solem in hifce Naturai ^Subterraneus immediateexspirat, idtotum m^mm<Bessettibus%fa
partubus mimmhotioium, {edcaufampraci- 'mediante Mari , ab Igne ccelesti, Sole in- 3 rerum sitquodrr
puamejje. Respondeo, Verum eiTe, Solem, jquam, attractumsublimatumque in
/^r^jdestinatur , atqueperimmensosMa- ^antur multi c«r /"^
rium Terrarumque traftus virtute Vento- .J*J'W»«w inossenfo '
rum difFunditur. Sunt enim hi duo Pyrody- Pyrodyna- / r*0ptirne comi '
n*m Phcebus, inquam, & Vulcanus, stve, -« Z
quod idem est, Ignis Coelestis & Subterre- vdc^nm. mtrMmis. u
nuatas educit; unde ea ingenita virtute Jstris in operationibus suis ita inviolabili !Umciicl:u, virtut s *C
denuo in id convertuntur ex quo exstite- |amicitiaefcedere juncli, utunussinealtero m^sP?rtrans
runt. Vapor vero fubtilior dum ex Terrae vi-! operari non poslit. Quae uti pturibus hoc te *» metalHCa & ■ atc
Opere loas indigitavimus , ita iis longius ^f. ^vitrea
non immorabimur. Siy^.
Her l ;°ne,Vix
Varilat'tot
§ I.
planis , quam montibus , fundoque Maris
perfossa sit; fieri non potest ut illac continuo
exspirantes, &humido sive Maris sive la-
cuum fluminumque, sive terradiumido ma-
ceratae commixtaeque, in formam vaporum
non exaltentur , & exaltatse ubi mediam
jguomodo aerisregionemattigerint.frigore conden-
^UrmdT ^atx m "u^'es non convertantur, quae tamen
gemrentur. humore gravidae, & abhalitibus ad altiorem
regionem vi suas naturas adspirantibus se-
paratas resoluta^que in pluviam convertan-
tur, suaeque origini, unde emanarant, post-
liminio restituantur. Sivero nubes nitrosis
salinisque corpusculis fcetae: spumosam in
Lunam, Stellasplurimum ad haec coope
rari. Sol enimexhatationes vapidas, saleni-
trosas, sulphureas , aluminosas bitumino-
sasque , quas Ignisfubterraneus emisit, aestu
suomoxattenuat, &in sublime jam atte
sceribus exspirat, suis tamen salnitrosis cor
pusculis constans , nofturno tempore, fri-
gore ex abfentta Solis causato condensatus,
in Terram gravitate sua rediens ros eva-
dit, aptum omnium vegetabilium nutri-
i11
244 MUNDI SUBTERRANEI , uAi^
CAPUT XI. • ^tjs^
In quo omncs Meteorologicae impressiones qu* m fublimi nafcuntur, origmem J^^ruscatiosseS,<
fuam ab Igoibus Subterraneis trahere demonjlrantur. &P°^uX>^°
r YT "f^TOn dicam hic defontibus, flumini-
' bus, lacubus medicatis, variorum-
JL ™ que saporum aquis, nildeminera-
libus, folTilibus, metallicisquecorporibus,
cum ea tanquam genuinam sobolem ex
Subterraneis recefsibus originem nancisci,
cuncris notum sit. Sed de Aaueis Aereis, /-
gnetfque Imprefsionibus hocloco acturus, eas
omnem natune \uce existentiam ab Igneis Sub-
terranei Mundi halitibus habere per Paragra-
phos demonstrabo.
mentum ; hic vero nitrosa vi pollentibus s e$ e>cSuht^rAti
appropriatisque arboribus insidens ; miro ^^'mus
quodam magnetismo reciprocoque attra- P Jurrefrls^U
ctu in manna decoquitur, hoc pasto. £0^ ra\\^ C0>
Cum nonnullarum arborum jolia alumi-Manna ^% X&iiosop
nosam quandam , sive mavis nitrosam pin-^&i"*- s IsiliUt^
guemque fubjtantiamm intimis suis recessi- *r" \iM ^ Sole^
bus contineant, flt ut hac fervidis Solis peiiet^nteS' a Jucanti
radiis-percussa, nitrosavis e centro ad cir- Jtiin^mef ■ ^ela
cumferentiam ducatur; nocle vero illaca- 0atiessteSl11 us
denteroreveluti macerati, dum nitrofa ro- Jjiubibus ^enn°n r j
ris corpuscula subdulciusculisfoliorumcaly- .snjritu cll)u
cibus junguntur , mox ad proximum Solis s irituap1'^ foeti, cunV'
r- a ■ r * /r -7 r x i,, p^**,l;c azslum omni rejectitio humore excluso in L suMartti^con"1C„
ExAqueisImpreMombusjiunt nubes ,&exhts { . > m c j 0 F{ «.j^fasrr
j . j ■ t ■. ntveam ub/tantiamettior:eicunt,quod manna ;«,whenienti catam
pluviai, vrando, mx, ol.*cies, prutna, j. - J 1 en]ilive"cu'
ros nebula (imtltaaue dicimus. Jmimrncontrartorum
' ,J 1 Rursussi /^/w impuris quisquiliis fuerit ^«/«<,n i nuibus includunti
UTi Subterranese Cavernx vi ignis Vul- permistus, iscrudus adhuc & immaturus & n iu]a ? primoque
canii perpetuo & perenni exhalatio- ^fuliginosus proxime adortum Solis tepido iir. „ ;mnetu intoler
num motu agitantur, Terra quoque tota aere rarefaclus, ob sulphureo-bituminosae ^ ujjqUotramiteae
spongiosa , innumeris halitibus , tam in materiaeadushe & crudacintermixtacorpu- rJ'° ■ 6racgps hor
planis , quam montibus , fundoque Maris scula , in nebuhm non hominibus tantum jtimW tnj> A5* iri
sed & vegetabilibus , caustica sua vi , per- speftaculum prxDitun
niciosissimam evadit; quae si zstu Solis su- l¥mo ialltU Wm
pervenienteinsublimeevolarit,//«w^, si yerow^ mdolis gra
vero gravitatecorpusculorum, humido con- ; gente> nascitur illa ful
sumto , descenderit . ccelo quoque a mo- 'Mt0-
lesta illa fuligine immuni, serenitatem ad- Quodvero omne met
ducet. * fenetratw Itpefacht, fc
Sed objicies, Totum huncpartumpotius ad \ senfspslernatconsum
Marehujufmodispiritibus turgidum, quam ad pterradiumigneum &s
subterrestreshalitus vapidos & flatulentos ritumincredibilis eslica»
reserriposse. Respondeo, Mare quicquid spi- summe penetrativam.
rituofum halituosumque halet, idtotum srve Msiesvitrum adlampa
exfucluTerra? ,{iveex.halitibusSubterraneis, w»,inquam {Utuins
dolem induerint, tum mox etiam frigidiori j quibus Mareperpetuo imbuitur, possidere; m^[ultiktatim tradu
accedente Vento , in niveam floccescunt 'atqueitaper inciles hydragogos Terrae. id iris,cumadmirat' " *'
fubitantiam; si vero nubes jam in guttas re- j quod attraclum eique communicatum fue- V#»r«ssarn ^fl^ C°
soluta tuerit , iliae frigoris circumstantisSrat, partimrestituere spartiminsublimevi *kirkt ffienlcer
vehementia ex nitri virtute in ipso lapsu , Solis elatum, Aeri mnubes, pluvias, niver, > mdlu ^ C1> ^
praeoccupatas in grandinem conglaciantur,'^«^/«^ulteriuselaborandum transmitte- Jttj . lmrr>omento,
atquehocpaeto^r^W*?fit. ire; atqueadeoquicquidexhalationum Ignis M\ 1 ' "iuesi£ri; qu;
Sed dices forsan , Solem in hifce Naturai ^Subterraneus immediateexspirat, idtotum m^mm<Bessettibus%fa
partubus mimmhotioium, {edcaufampraci- 'mediante Mari , ab Igne ccelesti, Sole in- 3 rerum sitquodrr
puamejje. Respondeo, Verum eiTe, Solem, jquam, attractumsublimatumque in
/^r^jdestinatur , atqueperimmensosMa- ^antur multi c«r /"^
rium Terrarumque traftus virtute Vento- .J*J'W»«w inossenfo '
rum difFunditur. Sunt enim hi duo Pyrody- Pyrodyna- / r*0ptirne comi '
n*m Phcebus, inquam, & Vulcanus, stve, -« Z
quod idem est, Ignis Coelestis & Subterre- vdc^nm. mtrMmis. u
nuatas educit; unde ea ingenita virtute Jstris in operationibus suis ita inviolabili !Umciicl:u, virtut s *C
denuo in id convertuntur ex quo exstite- |amicitiaefcedere juncli, utunussinealtero m^sP?rtrans
runt. Vapor vero fubtilior dum ex Terrae vi-! operari non poslit. Quae uti pturibus hoc te *» metalHCa & ■ atc
Opere loas indigitavimus , ita iis longius ^f. ^vitrea
non immorabimur. Siy^.
Her l ;°ne,Vix
Varilat'tot
§ I.
planis , quam montibus , fundoque Maris
perfossa sit; fieri non potest ut illac continuo
exspirantes, &humido sive Maris sive la-
cuum fluminumque, sive terradiumido ma-
ceratae commixtaeque, in formam vaporum
non exaltentur , & exaltatse ubi mediam
jguomodo aerisregionemattigerint.frigore conden-
^UrmdT ^atx m "u^'es non convertantur, quae tamen
gemrentur. humore gravidae, & abhalitibus ad altiorem
regionem vi suas naturas adspirantibus se-
paratas resoluta^que in pluviam convertan-
tur, suaeque origini, unde emanarant, post-
liminio restituantur. Sivero nubes nitrosis
salinisque corpusculis fcetae: spumosam in
Lunam, Stellasplurimum ad haec coope
rari. Sol enimexhatationes vapidas, saleni-
trosas, sulphureas , aluminosas bitumino-
sasque , quas Ignisfubterraneus emisit, aestu
suomoxattenuat, &in sublime jam atte
sceribus exspirat, suis tamen salnitrosis cor
pusculis constans , nofturno tempore, fri-
gore ex abfentta Solis causato condensatus,
in Terram gravitate sua rediens ros eva-
dit, aptum omnium vegetabilium nutri-